‘We hadden al veel verder moeten staan’

Peter Devlies is met zijn 45 jaar de junior van de bank-CEO’s in België. Hij staat aan het hoofd van AXA Bank België, de zesde grootste bank van het land. Toen de financiële crisis in 2008 uitbrak, werkte hij op de marketingafdeling van Dexia Bank België (nu Belfius).

Wat was voor u de belangrijkste les van de financiële crisis?

PETER DEVLIES. “Bij veel banken zaten de denkpatronen verkeerd. Normaal vertrekt een bank van een sterke solvabiliteit en liquiditeit, die haar toelaten zich commercieel te ontwikkelen en winst te genereren. Maar voor 2008 werd het bankbeheer bepaald door de winstdoelstellingen, die bovendien onrealistisch hoog waren. De solvabiliteits- en liquiditeitsrestricties werden vlotjes losgelaten, en men zocht de limieten op met het oog op winstmaximalisatie.

“Dat gebeurde onder druk van de financiële markten en de aandeelhouders, maar het had ook veel te maken met persoonlijkheden. Als CEO van een bank, of om het even welk bedrijf, mag persoonlijk succes nooit primeren op de financiële stabiliteit. In die periode liepen er mensen rond die dat wel belangrijker vonden. Ik vind dat er in een bankier altijd een zekere saaiheid moet zitten. Eerst stabiliteit, dan groeien, de rest volgt wel, zo zie ik het.”

Zijn de banken veiliger dan tien jaar geleden?

DEVLIES. “We geloven graag dat de banken nu veiliger zijn dan ze in realiteit zijn. Het klopt dat sommige banken hun balans afgebouwd hebben, dat er meer toezicht is, dat de kapitaalbuffers versterkt zijn. Maar dat zijn beschermingsmechanismen. Dat zijn de airbags, de veiligheidsgordels, terwijl de echte vraag is: rijden we nu veiliger? Als ik de internationale bankwereld bekijk, is het antwoord volgens mij ‘nee’.

“Verschillende factoren baren me zorgen. Zo is niets in huis gekomen van de splitsing tussen zaken- en consumentenbanken, waardoor besmetting mogelijk blijft. Sommige banken hanteren in België zulke smalle marges op kredieten dat de markt ongezond wordt. Herverpakte kredieten zijn massaal terug. En dat banken te groot zijn – too big to fail – is geëvolueerd van een oorzaak van de crisis tot een oplossing. Danièle Nouy, hoofd toezicht van de Europese Centrale Bank, drukt expliciet de hoop uit dat er enkel nog grote banken overblijven, omdat dat het toezicht zou vergemakkelijken.

“Je zit daar in een cirkelredenering. De wetgeving is complex geworden om complexe banken in toom te houden. En dus maakt men het de eenvoudige banken zo moeilijk dat de conclusie is dat er beter alleen maar grote, complexe mastodonten overblijven. Terwijl die banken net een enorm risico inhouden. Dat klopt niet.

“Er zijn de voorbije jaren almaar meer regels bij gekomen, maar ze wijzigen om de haverklap. Ik heb het gevoel dat de hoeveelheid primeert op de kwaliteit. Banken hebben al fortuinen uitgegeven aan wetgeving die uiteindelijk niet of anders dan voorzien geïmplementeerd wordt. Ook bij het versterkte toezicht heb ik vragen. Het is de jongste maanden zeer mechanistisch geworden. Er wordt van banken verwacht dat we enorme hoeveelheden data en informatie aanleveren, tot in de kleinste details. In die mate dat ik me afvraag of er in Frankfurt nog iemand het overzicht behoudt. Wie ziet door de bomen nog het bos?”

Is de bedrijfscultuur veranderd?

DEVLIES. “Ja, maar de ironie is dat een voorzichtiger cultuur zou moeten leiden tot hogere prijzen voor de klant. Die heeft dat niet graag, terwijl ook de concurrentie tussen instellingen speelt. Voeg daarbij de lage rente en de vlakke rentecurve, en je merkt dat de winst van almaar meer banken onder druk staat. En dan is het maar de vraag hoelang de cultuur van verhoogde voorzichtigheid standhoudt. Als de winst daalt, kan een bank commercieel niet groeien. Vanaf welk moment wordt de verleiding dan zo groot dat bankiers toch weer risico’s nemen om hun inkomsten op te krikken?”

Waar ziet u de belangrijkste risico’s voor de toekomst?

DEVLIES. “Tien jaar na de financiële crisis blijft het Europees bankensysteem erg kwetsbaar. De ECB heeft de markt overspoeld met liquiditeiten, die de zoektocht naar rendement aanwakkeren. Als banken hun liquiditeiten bij de centrale bank parkeren, moeten ze daar een strafrente op betalen. Sommige banken geven de voorkeur aan onverantwoord goedkope kredieten, die nu tenminste nog iets opbrengen maar een risico voor de toekomst inhouden. AXA Bank biedt concurrentiële tarieven, maar gaat niet verder dan wat financieel verantwoord is.

“Als de huidige rentecurve nog een tijd gehandhaafd blijft, komt de rendabiliteit van de banken nog meer onder druk. Terwijl we aan de kostenzijde met enkele belangrijke beperkingen zitten. De bankentaksen zijn in België enorm hoog. Ook de kostprijs van het toezicht stijgt snel. Als kleine spaarbank moeten wij voldoen aan dezelfde verplichtingen als de grote banken, waardoor die factuur zwaarder weegt.

“Tien jaar na de financiële crisis hadden we veel verder moeten staan. De soliditeit van het Europese bancaire systeem laat nog veel te wensen over. We zitten nog altijd vast aan het grote ECB-experiment van een lage rente en een vlakke rentecurve, zonder dat we goed weten hoe we daaruit geraken. De banken worden weer groter en complexer, en de complexiteit van de Europese monetaire unie raakt niet opgelost. Jarenlang heeft men in Europa de banken als melkkoe gebruikt, maar heeft de bankentaks bijgedragen tot een grotere financiële stabiliteit of een beter banksysteem? Ik denk het niet.”