Amper 8 procent van de Vlamingen die een hypothecaire woonlening afsluiten, neemt ook een verzekering tegen werkloosheid of arbeidsongeschiktheid. En dat terwijl die polis gratis wordt aangeboden door de Vlaamse overheid.
Het aangaan van een hypothecair krediet voor de bouw, de aankoop of de renovatie van een woning brengt een aanzienlijke verantwoordelijkheid mee. De gemiddelde looptijd van hypotheekleningen in ons land ligt rond twintig jaar: veel Belgen zitten dus een lange tijd vast aan een woonkrediet.
De verzekering gewaarborgd wonen van de Vlaamse overheid helpt leners hun woonlening af te lossen als ze onvrijwillig werkloos of arbeidsongeschikt zouden worden. De bescherming duurt tien jaar. Zowel werknemers als zelfstandigen komen ervoor in aanmerking, op voorwaarde dat ze bij de aanvraag een stabiele bron van inkomsten hebben. Ze mogen geen andere woning bezitten, zelfs niet in vruchtgebruik. De woning waarvoor ze het krediet afsluiten, moet bovendien hun hoofdverblijfplaats zijn of worden. De kopers moeten minimaal 50.000 euro hebben geleend voor de aankoop of de bouw van een woning, of 25.000 euro voor een renovatie. Herfinancieringen van lopende leningen zijn uitgesloten van de dekking. De door de bank geschatte verkoopwaarde van de woning, inclusief de bouwgrond (zonder registratierechten of btw), mag niet hoger zijn dan 393.010 euro voor woningen in het Vlaams Gewest, of 451.970 euro voor woningen in een Vlaamse gemeente waar de verkoopwaarde gemiddeld hoger is.
Om voor de verzekering in aanmerking te komen, moet een kredietnemer volledig arbeidsgeschikt én twaalf opeenvolgende maanden aan het werk zijn op het moment van de aanvraag. De aanvraag moet worden ingediend binnen het jaar na de eerste kapitaalopname. Voor nieuwbouw geldt de datum waarop het geld voor de bouw ter beschikking gesteld wordt.
Drie maanden
Vanaf de aanvraag geldt een wachtperiode van drie maanden. Verzekerden hebben pas recht op een tegemoetkoming als ze kunnen aantonen dat ze minimaal drie maanden ononderbroken arbeidsongeschikt of onvrijwillig en volledig werkloos zijn. De bescherming werkt niet met terugwerkende kracht. Voor de wachttermijn wordt dus geen tegemoetkoming uitgekeerd.
Het bedrag dat de verzekerden ontvangen, hangt af van hun inkomensverlies, het bedrag van hun maandelijkse afbetaling en de duur van de werkloosheid of de arbeidsongeschiktheid. De financiële tussenkomst vermindert ook naarmate die langer wordt uitgekeerd. Ze wordt maandelijks rechtstreeks aan de kredietinstelling uitbetaald.
‘Dat bijna één op de vier aanvragen geweigerd wordt, wijst erop dat de procedure te ingewikkeld is’
Verzekerden krijgen gedurende maximaal 36 maanden een tegemoetkoming. Als de periode van de werkloosheid of de arbeidsongeschiktheid wordt onderbroken, worden de verschillende periodes samengeteld. Bij onvrijwillige werkloosheid hebben verzekerden recht op tussenkomsten gedurende hoogstens 18 opeenvolgende maanden. Om opnieuw in aanmerking te komen voor een tegemoetkoming moeten zij opnieuw minimaal drie maanden voltijds of deeltijds hebben gewerkt.
De einddatum van de verzekeringspolis heeft geen invloed op de financiële tussenkomst. Zolang de verzekeringstermijn loopt – dus gedurende maximaal tien jaar – kan een tegemoetkoming worden aangevraagd. Het is perfect mogelijk dat nog maandelijkse tegemoetkomingen worden uitgekeerd als de einddatum van de polis verstreken is, zolang maar aan alle voorwaarden is voldaan.
Verre van ingeburgerd
Een gratis verzekering die helpt een woonlening af te betalen bij werkloosheid of arbeidsongeschiktheid is: het klinkt bijna te mooi om waar te zijn. En hoewel de Vlaamse overheid die dekking al sinds 1998 aanbiedt, blijkt de verzekering gewaarborgd wonen verre van ingeburgerd te zijn, blijkt uit een recente parlementaire vraag van Sofie Mertens (cd&v) aan Vlaams minister van Wonen Melissa Depraetere (Vooruit).
Lees ook: Lenen voor een woning was in het voorbije 1,5 jaar nooit zo duur: hoe komt dat?
“In 2023 waren er 10.522 aanvragen, terwijl dat jaar bijna 133.000 kredieten zijn afgesloten”, zegt Sofie Mertens. “Uiteraard voldoet niet iedereen aan de voorwaarden, maar slechts 8 procent vraagt de verzekering aan. De voorbije zes jaar werden jaarlijks gemiddeld 10.300 aanvragen ingediend, al is er met 11.267 aanvragen in 2024 wel een stijgende trend merkbaar.”
Daar komt nog eens bij dat niet alle aanvragen worden goedgekeurd. In 2023 en 2024 samen werden 5.139 dossiers geweigerd, of bijna een kwart van de aanvragen. Een van de belangrijkste redenen voor een afwijzing is de onvolledigheid van het dossier. Maar liefst 45 procent van de geweigerde aanvragen werd om die reden afgewezen. Daarnaast blijken de voorwaarden inzake arbeidsgeschiktheid (25%) en tewerkstelling (16%) de belangrijkste struikelblokken.
Naar een vereenvoudiging
Sinds 1 januari 2023 kan de gratis verzekering digitaal worden aangevraagd via de website van het Vlaams Woningfonds. “Dat is een stap in de goede richting”, stelt Sofie Mertens. “Maar dat bijna één op de vier aanvragen geweigerd wordt, wijst erop dat de procedure te ingewikkeld is. We mogen niet toelaten dat mensen daardoor afhaken. Het moet eenvoudiger.” Ze wil bovendien ook dat de indieningstermijn voor de aanvraag, die vandaag een jaar bedraagt, verlengd wordt.
Als antwoord op de parlementaire vraag van Sofie Mertens wees minister van Wonen Depraetere er ook op dat de notarissen hun cliënten in principe herinneren aan het bestaan van de verzekering, en dat die bovendien vermeld staat in de authentieke akte. “Wij wijzen kopers er inderdaad op dat ze de verzekering gratis kunnen aanvragen”, bevestigt notaris Myrrhine Vrolix in het persbericht van Sofie Mertens. “Maar wij hebben uiteindelijk geen zicht op het feit of de aanvraag ook effectief gebeurt. Bovendien zijn er toch wel wat mensen die niet aan de voorwaarden voldoen. Denk aan jongeren die nog niet lang genoeg gewerkt hebben.”
Minister Depraetere zegt tijdens deze legislatuur nog werk te willen maken van een samenwerking met de Vlaamse Belastingdienst. “Nadat die instantie de verkoopakte heeft ontvangen, zou er bijvoorbeeld automatisch een bericht kunnen worden uitgestuurd naar potentieel rechthebbenden”, stelt ze. “Op die manier worden zij nog eens extra op de hoogte gebracht van de mogelijkheid om zich te beschermen.”
Vergelijkbare bescherming in Wallonië
Wallonië heeft een vergelijkbare assurance contre la perte des revenus. Die wordt eveneens gratis aangeboden door de overheid en voorziet in een financiële tussenkomst bij inkomensverlies gedurende hoogstens drie jaar. De dekking geldt enkel gedurende de eerste acht jaar van de lening. De jaarlijkse tegemoetkoming is door de Waalse overheid vastgesteld op maximaal 9.000 euro (wat overeenkomt met 750 euro per maand), en is afhankelijk van het inkomensverlies.
Lees ook: Zijn kortingen op de hypothecaire rente de moeite waard?
