Steven Vanden Berghe (voorzitter rulingdienst): ‘In personenbelasting moeten we van nul herbeginnen’

Wie het op een akkoord met de fiscus wil gooien, moet langs Steven Vanden Berghe passeren. Hij is als voorzitter van de rulingdienst goed geplaatst om ons te gidsen langs de gaten van de Belgische belastingwetten.

Er moet nog een tiental wetten in het parlement worden gestemd voor het einde van het jaar. De regering-Michel sleutelde afgelopen zomer aan de vennootschapsbelasting, en ook in de personenbelasting staat een en ander te veranderen.

Zowel voor de belastingplichtigen als voor de fiscale administratie wordt het weer een uitdaging zich op korte tijd alle finesses van de nieuwe wetgeving eigen te maken.

We spraken hierover met Steven Vanden Berghe, die sinds mei 2015 de voorzitter is van de Dienst Voorafgaande Beslissingen van de fiscus. Hij is een voormalig kabinetsmedewerker van minister van Financiën Johan Van Overtveldt.

In september kneep hij er even tussenuit en stapte hij de 750 kilometer van de Camino del Norte naar Santiago de Compostella. In zijn rugzak zat het zomerakkoord. Hij benutte de tijd onderweg om na te denken over wat er schort aan ons belastingsysteem.

Heeft het zomerakkoord voor een vereenvoudiging van de vennootschapsbelasting gezorgd?

STEVEN VANDEN BERGHE. “Er komt een verlaging van de tarieven, en die was nodig. Er is een aantal aftrekposten gesneuveld. Maar zeker voor grote bedrijven wordt de vennootschapsbelasting complexer. Europa en de OESO hebben initiatieven genomen om de belastingontwijking van multinationals tegen te gaan en wij moeten die implementeren in de Belgische wetgeving. Ik denk bijvoorbeeld aan de beperking van de intrestaftrek. Dochterbedrijven in het buitenland zullen ook substantie moeten hebben: reële activiteiten en personeel dat daar tewerkgesteld is. Dat zijn min of meer begrijpbare zaken, maar in zijn geheel gaat het om zeer complexe wetgeving.”

Zijn die internationale initiatieven er gekomen dankzij perslekken, zoals de Paradise Papers?

VANDEN BERGHE. “Ze zijn een rechtstreeks gevolg daarvan. Er is daarin een belangrijke rol weggelegd voor Europa. Europa moet zorgen voor zo veel mogelijk uniformiteit en een goede basis. Of Europa ook verder mag gaan en beperkingen in tarieven mag opleggen? Dat is een politiek debat. Ik denk wel dat de tijd dat een land zich in de markt kon zetten met belastingtarieven of belastingaftrekken stilaan achter ons ligt.”

De Nederlandse premier verkondigde dat de belasting op dividenden op de schop moet om te vermijden dat Nederland eindigt zoals België. Dat is toch fiscale concurrentie op de spits?

VANDEN BERGHE. “In de hervorming van de Belgische vennootschapsbelasting zit ook een aantal elementen, zoals het optrekken van de zogenoemde definitief belaste inkomsten (DBI) van 95 naar 100 procent, die bedoeld zijn om de hoofdkwartieren van internationale groepen in België te houden. Dat is belangrijk.

“Dat gezegd zijnde, die afschaffing van de roerende voorheffing op dividenden in Nederland is fantastisch nieuws voor de Belgische belegger én de Belgische schatkist. Als belegger in Nederlandse aandelen houdt u van 100 euro 70 euro over in plaats van 59,5 euro. De Belgische schatkist krijgt 30 euro in plaats van 25,5 euro. In se zou dat een budgettaire meevaller moeten zijn. Dat stukje van het verhaal wordt te weinig in de verf gezet.”

Zal Nederland echt bedrijven aantrekken door die geschrapte dividendbelasting? Of België door die hogere DBI-aftrek?

VANDEN BERGHE. “Een bedrijf vertrekt niet zomaar. Vroeger ging het misschien relatief makkelijk om een hoofdzetel te verplaatsen. Nu niet meer. Alles moet verhuizen, ook het personeel.

“Ik hoor soms verhalen van mensen die zeggen: ik ben weg, want de belastingen in België zijn te hoog. Ik wil dat nog wel eens zien. Het volstaat niet uw domicilie te veranderen. U moet echt weggaan. U kunt uw kleinkinderen niet meer van school halen. U moet uw bankrekeningen in België opzeggen. U moet uw ziekenfonds vaarwel zeggen. Al diegenen die dreigen te vertrekken… Ik ben er niet van overtuigd dat die echt bereid zijn te vertrekken.”

U bent bevoegd voor de regularisaties. De vangst sinds midden vorig jaar is 112 miljoen euro. Verwacht u er nog veel van?

VANDEN BERGHE. “Vorig jaar zijn er nog heel veel dossiers in de laatste weken binnengekomen. Dat kan ook dit jaar gebeuren. Elk jaar is er een tariefverhoging en dat spoort mensen aan nog voor het jaareinde hun dossier te finaliseren.”

Er zijn al tal van regularisatierondes geweest de voorbije tien jaar. Is het vet niet van de soep?

VANDEN BERGHE. “Het zal niet de toestroom van vroeger zijn. Het is ten eerste veel duurder om te regulariseren. We spreken over een heffing van 37 procent op kapitaal in 2017 en een verhoging van 22 procent boven op het normale belastingtarief op uw inkomsten. En ten tweede is er een belangrijke wijziging tegenover vorige regularisatierondes: u moet uw kapitaal regulariseren, tenzij u kunt aantonen dat het kapitaal zijn normale belastingregime heeft ondergaan. Dat is een groot verschil ten opzichte van vroeger.

“Bij de eerste twee regularisatieronden konden alleen inkomsten worden geregulariseerd. In de periode juli tot december 2013 konden belastingplichtigen voor het eerst kapitaal mee regulariseren en dat is ook op grote schaal gebeurd. Alleen was er een groot verschil tussen Nederlandstalig en Franstalig België. In 50 procent van de dossiers in Vlaanderen werd kapitaal geregulariseerd. In Wallonië slechts in 6 procent van de dossiers. Er is een immens cultuurverschil.”

Waaraan ligt dat?

VANDEN BERGHE. “Fiscaal is een misdrijf na zeven jaar verjaard, maar strafrechtelijk niet. Als mensen na die verjaringstermijn regulariseren, dan is dat om strafrechtelijke immuniteit te hebben. Fiscale fraude verjaart niet, wordt weleens gezegd. Een kapitaal blijft inkomsten genereren en dat is een voortdurend misdrijf.

“De grootste dossiers die wij nu binnenkrijgen zijn mensen die hun kapitaal zijn ‘vergeten’ te regulariseren in de vorige rondes. Voor elke euro roerend inkomen dat wordt geregulariseerd, is er gemiddeld 10 euro kapitaal. In de periode 2006 tot juli 2013 is voor 5 miljard euro inkomsten geregulariseerd, maar geen kapitaal. De intresten lagen in die periode hoger en de verhouding tussen kapitaal en inkomsten zal dus anders zijn, maar ik denk dat je gerust kan zeggen dat er nog miljarden aan kapitaal niet geregulariseerd zijn.

“In de Panama-commissie hebben de experts geadviseerd een oproep te doen om die vergeten kapitalen te regulariseren, maar dat heeft jammer genoeg niet het uiteindelijke advies van die commissie gehaald. De stok achter de deur moet er zijn. De parketten moeten actief naar die zwarte kapitalen zoeken. De fiscus zal in het kader van de automatische gegevensuitwisseling tussen landen een pak informatie krijgen. Als wij een groot kapitaal zien staan in het buitenland, dan kunnen wij daar niet meer achteraan als de belastingplichtige kan aantonen dat het kapitaal er acht jaar geleden ook al stond. We kunnen dan een klacht indienen bij het parket, maar het parket moet dan ook wel vervolgen. Wij kunnen dan als fiscus niets meer doen.”

Denkt u dat de mazen van het belastingnet ook voor grote multinationals worden dichtgetrokken?

VANDEN BERGHE. “Multinationals zullen ongetwijfeld meer belastingen betalen in de toekomst. Of België daar beter zal uitkomen? Dat is een andere vraag. Er is onlangs nog een studie verschenen van Gabriël Zucman, een assistent-professor aan Berkley, Universiteit van Californië. Daaruit blijkt dat België na Ierland, Nederland en Luxemburg het Europese land is dat het meeste geniet van fiscale ontwijking van multinationals. Ik vrees dat als er internationaal een aantal deuren wordt gesloten, een land als België erop achteruit zal gaan.”

Het ging deze zomer vooral om de vennootschapsbelasting, maar de regering heeft ook veranderingen in de personenbelasting aangekondigd. Wat vindt u van die wijzigingen?

VANDEN BERGHE. “In de personenbelasting gaat de regering door op het ingeslagen pad. Wat aftrekken hier, wat verminderingen daar. De flexi-jobs worden uitgebreid. Binnenkort gaat u wellicht een belastingvermindering krijgen voor uw rechtsbijstandsverzekering en motorkledij. Al die ingrepen in de marge moeten ertoe leiden dat die veel te hoge belasting op arbeid draaglijker wordt. Maar mijn oproep is: stop daarmee, en probeer na de verkiezingen in 2019 tot een grondige hervorming van de personenbelasting te komen.

“We moeten de basis van de beroepsinkomsten verbreden. Waarom moet ik geen belastingen betalen op maaltijdcheques of ecocheques? Waarom moet ik op een personenwagen, die een bedrijf 10.000 euro kost, belastingen betalen alsof het om een voordeel van 5000 euro gaat? Dat is niet normaal.

“In het kader van de personenbelasting zijn de controleurs bezig met de controle van de aftrekken: is het attest van de kinderopvang en de erkenning van het alarm in orde? Ze zijn niet aan het controleren of het inkomen correct is. Met het verdwijnen van al die aftrekken gaan enorm veel efficiëntiewinsten in het controleapparaat gepaard. Dan zal de fiscus kunnen focussen op de echte fraude. En dan moeten we ons niet meer bezighouden met spielerei. Wat is het nut van al die aftrekken?”

Zijn sommige aftrekken niet bedoeld om gedrag te stimuleren?

VANDEN BERGHE. “Directe subsidies zijn veel efficiënter dan die belastingaftrekken. Die voelt u meteen. Stel dat u begin dit jaar iets hebt gekocht. U moet dat dan invullen in uw aangifte volgend jaar. En het jaar daarop krijgt u dat uiteindelijk terug. De stimulans is er enkel als die heel dicht bij de aankoop ligt.

“Die auto en die maaltijdcheques zijn er gekomen omdat het gewone tarief te hoog is. We moeten de oefening maken of de tarieven naar beneden kunnen als we al die zaken afschaffen. Eigenlijk moeten we in de personenbelasting weer van nul beginnen. Er is marge in de beroepsinkomsten om de basis te verbreden. Daarnaast kan je kijken naar zaken die nu nog niet belast worden.”

De man in de straat vraagt om meer belastingen voor de rijken.

VANDEN BERGHE. “De roerende voorheffing op intresten was zes jaar geleden nog 15 procent. We zitten nu aan 30 procent. Dat is dus een verhoging van het tarief met 100 procent.

“Voor dividenden is het tarief van 25 naar 30 procent gegaan en daar zitten we nu nog met een aantal heel complexe uitzonderingen, zoals voor de liquidatiereserves en de dividenden van kmo’s. Waarom maken we daar geen uniform systeem van, zodat de belasting op alle dividenden wordt gelijkgetrokken?

“Ik wil ook de sprong wagen naar een meerwaardebelasting op aandelen. In de vennootschapsbelasting wordt nu ook een meerwaardebelasting op aandelen ingeschreven. Dat is toch ook een inkomen. Als ik sommigen hoor, gaan we terechtkomen in een land waar ondernemerschap niet meer kan bestaan als we de meerwaarde op aandelen belasten. De Verenigde Staten doen dat toch ook? U kunt toch niet zeggen dat daar geen ondernemerschap is. Dat moet natuurlijk in een breder plaatje worden bekeken. In het kader van een tabula rasa.”

Is een tabula rasa een realistisch scenario?

VANDEN BERGHE. “Vanuit mijn visie als techneut hoop ik dat echt. Ik besef dat de druk vanuit bepaalde groepen heel groot zal zijn om bepaalde aftrekken niet af te schaffen. Maar ik doe een oproep aan politici om aan die druk te weerstaan.”

Is er ook een lobby die de belasting van de reële huurinkomsten tegenhoudt?

VANDEN BERGHE. “Als u iets verhuurt aan een bedrijf of aan een zelfstandige, wordt u belast op het reële huurgeld. Verhuurt u een woning aan een particulier, dan wordt u belast op basis van het kadastraal inkomen, dat totaal verouderd is. Als u iets verhuurt in een buurt die zoveel jaar geleden een aantrekkelijke buurt was, maar nu niet meer, dan betaalt u te veel belastingen. Als u iets verhuurt in een stadsgedeelte dat een upgrade heeft gekregen, dan wordt u belast op een veel te laag inkomen. En als u een gebouw bijvoorbeeld verhuurt aan een school of aan een rusthuis, dan moet u er helemaal geen belasting op betalen. Hoe kan ik dat verschil verdedigen?

“Het moet natuurlijk bekeken worden wat de gevolgen op de huurmarkt zouden zijn. Het kan niet de bedoeling zijn dat bepaalde inkomenscategorieën van de huurmarkt worden afgesloten. Maar ik bekijk dit met mijn bril van een fiscalist. Ik vind het niet logisch dat een bepaald inkomen niet of laag wordt belast ten opzichte van een ander inkomen. Inkomen is inkomen.”