Welke landen steunen het basisinkomen?

Belgen schieten het basisinkomen af, maar elders in de wereld wint het idee terrein. Die landen experimenteren met een onvoorwaardelijk inkomen. Of hebben een poging ondernomen.

Uit een enquête van Knack blijkt dat 63 procent van de Belgen geen voorstander is van het basisinkomen. Daarmee volgen ze het voorbeeld van de Zwitsers, die vorig jaar in een referendum een onvoorwaardelijk basisinkomen voor elke inwoner afwezen. Nochtans gaan in ons land ook stemmen op om zo’n onvoorwaardelijk inkomen in te voeren. Zo houdt Open Vld-politica Nele Lijnen in haar boek Win for Life een pleidooi voor het basisinkomen. Het idee laat ook de filosoof Philippe Van Parijs en de ondernemer Roland Duchâtelet niet onberoerd. Terwijl het merendeel van de Belgische bevolking het idee afschiet, onderzoeken ze in het buitenland wat de mogelijkheden zijn.

Proefproject in Canada

Het meest recente wapenfeit komt uit Canada. Het bestuur van de provincie Ontario gaat het basisinkomen uittesten om uit te kijken wat de gevolgen zijn voor de jobkansen van kwetsbare werknemers. In een proefproject krijgen 4000 mensen tussen 18 en 64 jaar drie jaar lang een basisinkomen. De deelnemers hebben nu een inkomen dat onder de armoedegrens ligt. Het basisinkomen moet hen helpen hun situatie op het gebied van gezondheid, werk- en woonomstandigheden te verbeteren. “We willen kijken of een basisinkomen een positief effect heeft op het dagelijks leven van mensen”, zei Kathleen Wynne, de premier van Ontario, eerder deze week.

Het basisinkomen kan voor een alleenstaande gaan tot 16.989 Canadese dollar (11.600 euro) per jaar, en tot 24.027 Canadese dollar (16.491 euro) voor een koppel. De begunstigden kunnen hun inkomen verhogen via arbeid, maar dan moeten ze wel de helft afstaan. Volgens het instituut voor statistiek leeft 13 procent van de inwoners van Ontario onder de armoedegrens. In de jaren zeventig testten de Canadese steden Winnipeg en Dauphin al eens het basisinkomen, maar het bleef bij experimenten.

Plannen opgeborgen

Maar ook dichter bij huis doet het basisinkomen heel wat stof opwaaien. Zo stond het basisinkomen in het verkiezingsprogramma van de Franse presidentskandidaat Benoît Hamon (PS). Tijdens de officiële voorstelling van zijn programma stelde hij voor dat jongeren en werknemers met een gering inkomen in een eerste fase zouden kunnen rekenen op 600 euro per maand. Hamon sneuvelde dit weekend in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Met hem verdween ook het idee van het basisinkomen naar de achtergrond.

Ook in Nederland is ze het idee tijdelijk opgeborgen. De gemeente Terneuzen moest een proefproject afblazen omdat het indruiste tegen de regels. Het ministerie van Sociale Zaken oordeelde in januari dat een onvoorwaardelijk basisinkomen geen realistische en economisch haalbare optie is. “Het generieke karakter van het basisinkomen staat inkomensondersteuning aan specifieke groepen in de weg”, klonk het toen. Bovendien zou het inkomen in strijd zijn met de Nederlandse participatiewet. Volgens die wet moeten bijstandsgerechtigden zo snel mogelijk aan de slag gaan.

De bedoeling was dat twintig Terneuzenaars die een bijstand ontvangen, twee jaar lang een gegarandeerd inkomen van 933 euro per maand zouden krijgen. Wageningen, Tilburg, Nijmegen, Utrecht en Groningen hadden soortgelijke plannen.

Werk vinden

In Finland ging een experiment met het basisinkomen wel door. Begin dit jaar liet het land weten dat 2000 Finnen met een werkloosheidsuitkering de komende twee jaar 560 euro per maand ontvangen. De Finse premier, Juha Sipilä, wil onderzoeken of een basisinkomen mensen ertoe aanzet werk te zoeken. Vinden de deelnemers werk, dan mogen ze de uitkering houden. Al moeten ze niet bewijzen dat ze actief solliciteren.

Ook in Kenia wordt geëxperimenteerd met het basisinkomen. Daar verschaft de ngo GiveDirectly momenteel een basisinkomen aan inwoners van verschillende dorpen om voeding, onderdak en gezondheidszorg te kunnen betalen. Tegen 2022 wil de organisatie aan meer dan 26.000 inwoners maximaal twaalf jaar een basisinkomen geven. GiveDirectly krijgt onder meer steun van Pierre Omidyar, de oprichter van eBay. Hij heeft onlangs 493.000 dollar geïnvesteerd in het experiment. De ngo wil 30 miljoen dollar ophalen. Momenteel staat de teller op 23,7 miljoen.