Wat doen de banken met ons spaargeld?

Het klimaat staat vandaag hoog op de politieke agenda. Beleggers vragen zich van langsom meer af hoe goed bedrijven scoren inzake duurzaamheid en ethiek. De vraag stelt zich of spaarders daar ook mee bezig zijn? Moeten spaarders zich er überhaupt iets van aantrekken wat de bank met hun geld doet?

Triodos Bank is de enige bank waar de spaarders een duidelijk zicht krijgen op wat er met hun spaargeld gebeurt. Deze Nederlandse bank, met Belgische bijkantoor, profileert zich als duurzaam, ethisch en transparant. “We publiceren alle projecten die we financieren op de website”, legt woordvoerder Lieve Schreurs uit. “Triodos Bank gebruikt de toevertrouwde middelen enkel voor kredieten aan projecten van organisaties en ondernemers die een positieve verandering teweeg brengen, die duurzaam zijn, en voor kredieten aan particulieren voor energie-efficiënte woningen en co-housingprojecten.”

Volgens Schreurs investeert Triodos meer dan andere banken in de reële economie. “Over het jaar 2017 bedroeg de verhouding duurzame leningen tot toevertrouwde middelen 70 procent. Voor 2018 hebben we die cijfers nog niet gepubliceerd. Bij de grote systeembanken lag die ratio in 2016 wereldwijd op 40 procent, omdat zij ook in de financiële economie investeren.”

Schreurs: “Die transparantie maakt voorwerp uit van het kredietcontract tussen de bank en de klant en geldt voor alle kredieten aan professionelen, niet voor de individuele woonkredieten aan particulieren. Dat kan niet omwille van privacy-redenen. De woonkredieten aan particulieren voor energiezuinig bouwen en verbouwen vertegenwoordigen 14,5 procent van de kredietportefeuille van Triodos Bank België.”

Omdat de activiteiten van Triodos in België nog altijd kleinschalig zijn, is de webpagina “Zie precies wat uw geld doet” overzichtelijk. Ter vergelijking: op de spaarboekjes van Triodos staat ongeveer 1,2 miljard euro, op die van BNP Paribas Fortis 61 miljard euro. Het zal allicht ook moeilijker zijn om op een overschouwbare manier in kaart te brengen welke kredieten tegenover het spaargeld van de klanten van BNP Paribas Fortis staan. De spaarders moeten erop vertrouwen dat de banken niet zomaar eender wie krediet geven en dat ze de betalingen van die kredieten nauwgezet opvolgen.

Enorme evolutie

In een artikel van tien jaar geleden antwoordt David Moucheron, toenmalig CEO van Bank van De Post op de vraag wat er met het spaargeld van de klanten gebeurt: “Wij beleggen zeer conservatief. Misschien wel te conservatief. Onze portefeuille bestaat voor bijna 75 procent uit staatsobligaties, vooral Belgische. De rest is grotendeels belegd in bedrijfskredieten van de hoogste kwaliteit.”

We vroegen aan bpost bank hoe die portefeuille er vandaag uit ziet. Door de ultralage Belgische tienjaarsrente van 0,6 procent en de lasten die er de voorbije jaren zijn bij gekomen voor de banken is het wellicht onmogelijk geworden om zo nog winst te maken. “bpost bank heeft een enorme evolutie ondergaan de voorbije vijf jaar”, zegt woordvoerder Wouter Baelde. In 2015 bestond ongeveer 95 procent van de activa van de bank uit Belgische en andere staatsobligaties en cash. In 2018 vertegenwoordigen woonkredieten bijna 40 procent van de activa, en is het belang van staatsobligaties en cash teruggedrongen naar ongeveer 60 procent. “Vandaag worden zo goed als alle vrijgekomen middelen uit obligaties aangewend als financiering voor onze kredieten.”

Baelde: “Tot 2015 was bpost bank niet op de kredietmarkt actief. Het opgehaalde spaargeld werd hoofdzakelijk herbelegd in staatsobligaties, met name Belgische staatsobligaties. In 2015 nam bpost bank de kredietmaatschappij Krefima over, wat ons heeft toegelaten op een heel snelle manier actief te worden op de kredietmarkt. De bank verdeelt haar hypothecaire leningen en consumentenkredieten via het kantoren netwerk van bpost, onder de merknaam bpost bank, en via een netwerk onafhankelijke makelaars, onder de merknaam Krefima. In 2018 bedroeg de totaal productie aan hypothecaire kredieten van deze netwerken meer dan 1,1 miljard euro.”

Geen rendement zonder risico

Het adagium “geen rendement zonder risico” indachtig zullen sommige spaarders zich afvragen wat de prijsbrekers op de spaarmarkt precies doen om meer rente te kunnen uitkeren. MeDirect bijvoorbeeld verstrekt kredieten aan ondernemingen, en wil in de komende zes maanden ook beginnen met woonkredieten “in een van onze buurlanden”.

Ongeveer 25 procent van de bedrijfskredieten zijn kredieten die rechtstreeks op de balans van de bank staan, terwijl ongeveer 75 procent onrechtstreekse leningen zijn via de financiering van het buitenbalansvehikel Grand Harbour I BV door MeDirect. Vaak gaat het om leningen waar meer risico mee gemoeid is, in het jargon leveraged loans, omdat de bedrijven al veel andere schulden torsen of een slechte reputatie genieten. Als het economisch slechter gaat, verwachten economen in dat marktsegment de eerste wanbetalingen van bedrijven.

De woordvoerder legt uit hoe MeDirect de risico’s beheert en spreidt. “MeDirect neemt een relatief klein belang in gesyndiceerde leningen, ofwel leningen die door een groep banken worden verleend. Er gelden strikte concentratielimieten per kredietnemer, industrie, land, enzovoort. Voor de onrechtstreekse blootstelling aan leningen krijgt de bank meer onderpand dan nodig is, wat betekent dat de eerste kredietverliezen niet door de bank gedragen worden.”

En zo heeft elke internetbank die bovenaan in het klassement staat, zijn eigen creatieve oplossingen. Izola Bank Saver, de bank van het familiebedrijf Van Marcke, is actief in factoring ofwel het kopen van onbetaalde facturen van andere bedrijven met een korting en consumentenkredieten waarmee de klanten van Van Marcke bijvoorbeeld een nieuwe badkamer kunnen financieren. Santander Consumer Bank is dan weer een belangrijke speler op de markt van de herverpakte autoleningen.