De aangifte van uw nalatenschap kan nu volledig online

Bij een overlijden moeten de erfgenamen of testamentaire begunstigden een aangifte van de nalatenschap indienen. Sinds kort kan dat in Vlaanderen via de digitale toepassing ERFonline.

Wanneer iemand overlijdt, dan is een aangifte van diens nalatenschap bij wet verplicht. Dat is ook zo wanneer de overledene weinig of geen bezittingen had. De aangifte moet gebeuren door de wettelijke erfgenamen en de eventuele legatarissen (dat zijn de begunstigden in een testament). Want zij dienen in principe erfbelastingen te betalen op het gedeelte van de nalatenschap dat hen toekomt. Voor de exacte berekening acht de fiscus een correcte aangifte dus noodzakelijk.

Zes op de tien Belgen roepen daarvoor de hulp van een notaris in, omdat het nu eenmaal geen gemakkelijke materie is. U bent evenwel niet verplicht om zo’n beëdigd ambtenaar in te schakelen. U mag de aangifte ook eigenhandig invullen en indienen. De Vlaamse Belastingdienst stelt daartoe twee formulieren ter beschikking: een elektronisch te vervolledigen Word-document en een pdf-document dat u op papier kunt invullen. De eigenlijke indiening kan via het digitale loket van de Vlaamse Belastingdienst, via het elektronische contactformulier of per post (Vlaamse Belastingdienst, Vaartstraat 16, 9300 Aalst).

Het aangifteformulier is een lijvig standaarddocument van bijna dertig bladzijden. Volgens Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) sluipen daar makkelijk fouten in, of ziet de aangever weleens zaken over het hoofd. “Door de complexiteit loopt het in de praktijk soms verkeerd”, stelt hij vast. “Mogelijk draait de aangifte daardoor in het nadeel van de erfgenamen uit.”

Digitale toepassing

De nieuwe onlinetoepassing ERFonline van de Vlaamse Belastingdienst wil daar verandering in brengen. Die heeft wat weg van Tax-on-web, de populaire digitale module voor de aangifte van uw personenbelasting. Toegang tot ERFonline krijgt u eveneens via uw eID of de handige Itsme-app. U krijgt geen complex en paginalang standaardformulier voorgeschoteld, maar wel negen gerichte vragen over de overledene en zijn vermogen.

“In functie van je antwoorden op de vragen wordt het aangifteformulier op maat samengesteld”, zegt David Van Herreweghe, administrateur-generaal van de Vlaamse Belastingdienst. “Je hoeft dus niet langer alles te doorlopen, maar enkel die velden die voor jou relevant zijn.” Was de overledene bijvoorbeeld niet gehuwd, dan wordt niet gevraagd naar een huwelijkscontract of het gemeenschappelijk huwelijksvermogen. Bevat de nalatenschap geen onroerende goederen, dan vraagt de module niet naar de geschatte waarde daarvan.

Hoe eenvoudiger het erfenisdossier, hoe eenvoudiger het aangifteformulier er dus uitziet. ERFonline begeleidt u bovendien stap voor stap. Juridische termen krijgen een woordje uitleg, en u vindt er ook antwoorden op veelgestelde vragen. De applicatie geeft ook duidelijk aan welke gegevens verplicht moeten worden ingevuld. Dit alles moet de kans op fouten kleiner maken. De Vlaamse Belastingdienst hoopt alvast dat hierdoor minder wijzigingen aan ingediende dossiers zullen moeten gebeuren. Want dat is vandaag het geval bij zowat de helft van de aangiftes.

Een beetje jammer is het feit dat het elektronische aangifteformulier geen vooraf ingevulde persoons- of vermogensgegevens bevat, ook al kent de fiscus die. Dat heeft te maken met de privacy van de betrokkenen: wanneer er meerdere erfgenamen zijn, wordt zo voorkomen dat zij persoonlijke informatie van elkaar te zien krijgen.

Handig is dan weer dat u de online-aangifte niet in één keer hoeft in te vullen. U kunt het digitale formulier gedeeltelijk ingevuld sluiten, om het nadien verder aan te vullen of te wijzigen. Belangrijk is wel dat u de wettelijke termijn respecteert. Is de erflater in België gestorven, dan krijgt u vier maanden tijd vanaf de dag van het overlijden. De fiscus wacht sowieso met de verwerking van uw aangifte tot die periode verstreken is.

De Vlaamse Belastingdienst heeft ook een rekenmodule voor de berekening van de erfbelasting, maar die werd (nog) niet aan ERFonline gekoppeld. “Alle relevante informatie is niet altijd meteen beschikbaar om een exacte berekening te kunnen maken”, argumenteert David Van Herreweghe. “Er kan bijvoorbeeld later een schenking opduiken die de verhoudingen alsnog wijzigt.”

Interessant of niet?

Het gebruik van ERFonline valt wat ons betreft te overwegen bij een eenvoudige aangifte. Het grote probleem is evenwel dat erfgenamen lang niet altijd op de hoogte zijn van de exacte (vermogens)situatie van de erflater. Mogelijk hebben ze ook geen weet van een testament dat de nalatenschap verdeelt over andere begunstigden. In een eerder artikel wezen we u ook al op het risico van lopende levensverzekeringen in de nalatenschap. Mogelijk is een bijkomende aangifte op een later moment dan vereist.

“Elke aangifte moet gebeuren binnen de voorgeschreven termijnen en volgens de regels die van toepassing zijn in jouw gewest”, weet Katrin Roggeman, notaris en voorzitter van Fednot. “Iedere erfenis is echter anders. Het is een ingewikkelde materie, waarin zowel fiscale wetgeving, erfrecht als huwelijksvermogensrecht meespelen. Onroerend goed in de nalatenschap maakt alles nog complexer. Voor een gezinswoning gelden bijvoorbeeld aparte regels.”

“Ook de gevolgen van eventuele clausules in huwelijkscontracten mag je niet onderschatten. Misschien duikt er plots een testament op. Maar is de inhoud daarvan dan wel geldig? Bovendien is de regelgeving anders in Vlaanderen dan in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Wallonië. Wanneer de overledene in de voorbije vijf jaar in meerdere gewesten woonde, dan moet gekeken worden waar hij in die periode het langst woonde.”

U blijft verantwoordelijk

Elke nabestaande blijft zelf verantwoordelijk voor de juistheid en de volledigheid van zijn aangifte. De boetes die de Vlaamse Belastingdienst hanteert voor ‘tekortschattingen’ en ‘verzuim’ zijn niet gering. Het advies en de bijstand van een notaris lijkt ons in een sleutelmoment zoals een overlijden dan ook geen overbodige luxe. Een overzicht van de verschillende taken die de notaris in de context van een aangifte van een nalatenschap uitvoert, vindt u in deze brochure.

“Vergeet niet dat je ook bij een eigenhandige aangifte – op papier of via ERFonline – nog altijd een notaris kunt inschakelen”, merkt Katrin Roggeman op. “Doe dat sowieso bij de minste twijfel of wanneer je op een struikelblok stoot. Niet onbelangrijk is dat de betrokken notaris de medeverantwoordelijkheid van de aangifte draagt.”