Schaliekoorts en het politieke schaakspel tussen grote olieproducenten en consumenten heeft de OPEC op een van de moeilijkste punten in zijn 54-jarig bestaan gebracht.
“De OPEC is jarenlang verwend met hoge prijzen van ongeveer 100 dollar per vat”, zegt Elie Habalián, voormalig Venezolaanse OPEC-gouverneur. “Als de organisatie de visie had gehad de olieprijs rond 70 dollar te houden, zou de concurrentiedreiging van schalie-olie veel kleiner zijn geweest.”
Het kartel van olieproducerende landen – bestaand uit Algerije, Angola, Ecuador, Iran, Irak, Koeweit, Libië, Nigeria, Qatar, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Venezuela, kan vandaag tijdens een bijeenkomst in Wenen besluiten de productie te beperken. De olieprijzen, die na 2003 stegen tot meer dan 140 dollar per vat in 2008, stortten in als gevolg van de wereldwijde financiële crisis die dat jaar uitbrak. Daarna trad echter weer herstel op. De prijs schommelt nu al enige tijd rond 100 dollar.
In de afgelopen jaren groeide de productie van onconventionele olie en gas in de Verenigde Staten. Schalie-olie, dat gewonnen wordt door water, chemicaliën en zand onder hoge druk in gesteente te spuiten, wordt pas sinds het einde van de twintigste eeuw gewonnen. Daarvoor was de juiste technologie en het benodigde kapitaal niet beschikbaar.
Habalián wijst erop dat na het Arabische olie-embargo van 1973 “het Westen en Japan een strategie aannamen gericht op het bereiken van een stabiele markt waarover zij, en niet de exporterende landen, controle zouden hebben.” Die strategie kreeg te maken met verrassingen. Zo voorzag niemand veertig jaar geleden dat China, India en andere opkomende economieën, zo snel zouden groeien en zoveel fossiele brandstoffen nodig zouden hebben. “Exporteurs financierden geopolitieke campagnes, zoals de conflicten in het Midden-Oosten van het oliegeld, terwijl grote bedrijven investeerden in technologie en nieuwe zakelijke mogelijkheden”, zegt Habalián.
De groei van schalie-olie heeft de resultaten van de permanente strategie van het Westen slechts versneld, zegt hij. “Schalie-olie zal blijven en de prijs ervan zal dalen als de technologie verbetert. Dat betekent dat de prijs en productie van de OPEC-olie ook zullen dalen.”
Saoedi-Arabië
De wereldmarkt verbruikt ongeveer 91 miljoen vaten olie per dag. De OPEC levert ongeveer een derde van die olie, maar vertoont tekenen van overaanbod vanwege de opkomst van schalie-olie, het fragiele economische herstel in Europa en de vertraging van opkomende economieën zoals China en Brazilië. Ruwe olie is ongeveer 30 procent goedkoper dan een jaar geleden. Saoedi-Arabië lijkt zijn marktaandeel agressief te willen verdedigen, zegt Kenneth Ramírez, een expert op het gebied van geopolitiek en olie aan de Centrale Universiteit van Venezuela. “Zelfs als dat betekent dat de prijs een paar jaar lang omlaag moet.”
De Saoedi’s zouden met dat standpunt kunnen botsen met Iran, dat net als Venezuela, Rusland of Nigeria, op korte termijn veel inkomsten nodig heeft. Daar komt bij dat, volgens analyses van Habalián en Ramírez, lage prijzen en een grotere voorraad ruwe olie op de markt, een “straf” zou zijn voor landen als Syrië en zijn supporter Rusland, dat met het Westen in de clinch ligt over de situatie in Oekraïne.
In de nabije toekomst kan de OPEC kiezen voor het Saoedische voorstel om de status quo te handhaven en de olieprijs te laten dalen tot 70 dollar per vat of lager. Dit met als doel de ontwikkeling van schalie-olie te vertragen en te wachten op herstel in Europa en de opkomende economieën.
Venezuela speelt met een andere optie. De Venezolaanse minister van Buitenlandse Zaken, Rafael Ramírez, bezocht in de afgelopen tijd alle olieproducerende landen, van Mexico tot Rusland en Iran, maar vermeed een bezoek aan Saoedi-Arabië. Zijn idee is om de productie te verlagen en de prijzen te verhogen, in de hoop dat de capaciteit om schalie-olie te winnen in de komende jaren afneemt.
Die capaciteit zou inderdaad kunnen afnemen, bijvoorbeeld onder druk van milieuactivisten, zegt Habalían. Vooral in de Verenigde Staten en Canada is de weerstand tegen de milieuonvriendelijk winningstechnieken groot.
Een derde optie, zegt Ramírez, is het bekrachtigen door de OPEC van een productieplafond van 30 miljoen vaten per dag. Daarmee zou een klein deel van het overschot van de markt gehaald worden. “Hoewel dat weinig impact heeft op de prijzen, geeft de OPEC er het signaal mee af dat zij niet wanhopig is.”
Op de middellange tot lange termijn, verwacht Habalían, zal een nieuwe energiearchitectuur in overeenstemming met de marktstabiliteit die het Westen zoekt, sterker worden. Tegelijkertijd zullen bij de OPEC de spanningen groeien door noodzakelijke politieke en budgettaire aanpassingen.
Humberto Márquez/IPS
