Online werk, dat miljoenen mensen in ontwikkelingslanden helpt rond te komen, wordt vaak slecht betaald en biedt geen enkele bescherming tegen uitbuiting. Dat blijkt uit een VN-studie naar de flexeconomie – een economie waarin veel met korte of losse contracten wordt gewerkt.
Steeds vaker worden via online platforms mensen ingehuurd voor een aantal uren per week. Soms gaat het om diensten ter plaatse, zoals huishoudelijk werk, maar in de meeste gevallen is het digitaal werk, zoals schrijfwerk of het bijhouden van sociale media.
Iedereen kan solliciteren naar dit soort werk. Daarom zien organisaties zoals de Wereldbank en het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP) deze ontwikkeling als kans voor voor de tientallen miljoenen mensen die jaarlijks op de arbeidsmarkt komen.
Uit een gezamenlijke studie van de Universiteit van Oxford in Groot-Brittannië en de Universiteit van Pretoria in Zuid-Afrika, blijkt echter dat het aanbod van digitaal werk ver achterblijft op de vraag.
Op de Filipijnen bijvoorbeeld zoeken 220.000 mensen werk via een van de grootste online platforms, maar bij slechts 33.000 van hen leidde dat ook daadwerkelijk tot één of meer opdrachten. Overaanbod van freelancers is volgens de onderzoekers ook een probleem in Kenia en in mindere mate in Maleisië, Vietnam, Nigeria en Zuid-Afrika.
Isolatie
De onderzoekers betrokken vijfhonderd mensen bij het onderzoek. Zij gaven aan gemiddeld 18 uur per week te besteden aan het online zoeken naar werk en reageren op vacatures. Bijna de helft (43 procent) had het gevoel eenvoudig vervangbaar te zijn, omdat het werk op elk moment opgezegd kan worden.
Drie kwart van de geïnterviewden gaf aan zelden of nooit face-to-face te communiceren met andere werknemers. Freelancers wisten vaak nauwelijks iets over hun klanten (10 procent kende zelfs niet eens hun naam). Bij deze groep kwamen gevoelens van isolatie het meest voor. Zeventig procent gaf aan graag meer te willen weten over hun werkgever.
Overuren kloppen, is normaal in de sector. Sommige freelancers werken meer dan 70 uur per week, ook ‘s nachts.
Twee derde gaf echter aan dat de inkomsten een belangrijke aanvulling op hun huishoudinkomen zijn. Meer dan de helft gaf ook aan dat het werk soms complex is, een teken dat het uitdaging biedt.
Belastingen
Hoofdauteur Mark Graham, die afgelopen week de uitkomsten van het onderzoek besprak tijdens de Digital Development Summit in Londen, zei dat de platforms vaak gebruik maken van werknemers uit het buitenland en dat er qua belastingen weinig tegenover staat. Hij pleit er onder meer voor om regelgeving opnieuw te bekijken en fair trade-oplossingen te zoeken.
Valerio De Stefano, verbonden aan de Bocconi-universiteit in Milaan, zegt dat online-platforms te maken hebben met alle bekende problemen die ook elders op de arbeidsmarkt voorkomen. “Het is in feite net als met havenarbeiders. Ze wachten, en wachten, tot het werk arriveert. Maar als je in India zit, moet je vaak ‘s nachts online zijn voor werk in de Verenigde Staten.”
In rijke landen zijn al initiatieven ontstaan om flexwerkers te organiseren in vakbonden, zegt hij. In ontwikkelingslanden is dat moeilijker.
De situatie veranderen kan het best via de bemiddelingsplatforms zelf. Zij hebben gedetailleerde informatie over hun freelancers. Ze kunnen daarom ook de verantwoordelijkheid op zich nemen om belastingen te innen en af te dragen en voor sociale zekerheid te zorgen.
Ze kunnen daarnaast gegadigden beter screenen en selecteren, zodat er voor deze mensen minder tijd verloren gaat aan zoeken naar werk waar ze toch geen kans op maken.
(IPS)
