Kolfpauzes zijn een recht: nog te veel hindernissen voor combinatie van borstvoeding en werk

Moeders die in loondienst werken en borstvoeding geven, hebben recht op twee pauzes per dag om melk af te kolven. In de praktijk stuiten jonge moeders daarbij wel eens op hindernissen. En dat is jammer, want niet alleen de moeders, ook de werkgevers hebben belang bij kolfpauzes.

Wist u dat moeders die in loondienst werken én borstvoeding geven recht hebben op twee pauzes van telkens een halfuur per werkdag? Die pauzes kunnen de moeders gebruiken om melk af te kolven, die ze kunnen bewaren om later aan hun baby te geven. Als de kinderopvang vlakbij is of als moeders kunnen thuiswerken, kunnen ze de pauzes ook gebruiken om borstvoeding te geven. “De borstvoedingspauzes bestaan sinds juni 2002”, zegt Lies Dobbelaere, woordvoerster van de Onafhankelijke Ziekenfondsen. “Sinds oktober 2010 kunnen alle werkneemsters in de privésector borstvoedingspauzes nemen.”

Als u dat wist, dan behoort u tot een minderheid. Het recht op borstvoedingspauzes is niet zo bekend. “Wij bereiken met onze Facebook-groep 16.000 moeders, die bijna allemaal borstvoeding geven en weten waar ze recht op hebben. Maar er is een veel grotere groep moeders die we niet bereiken en die van niets weten”, zegt Christine Van Den Broecke van La Leche League, een organisatie die borstvoeding promoot en moeders met raad en daad bijstaat. Het recht op borstvoedingspauzes is voor alle werknemers in de privésector verankerd in cao 80.

Negen maanden

Dankzij die cao hebben moeders het recht te kolven op het werk en borstvoedingspauzes te nemen tot hun baby negen maanden oud is. “Een kind heeft er baat bij om ook na negen maanden nog borstvoeding te krijgen”, merkt Christine Van Den Broecke op. “De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) raadt borstvoeding aan tot een kind twee jaar is, of zolang moeder en kind het allebei wensen.” De leeftijdsgrens van negen maanden is niet op wetenschap gestoeld.

Oorspronkelijk was er slechts een kolfrecht tot de baby zeven maanden was. Die periode kon om medische redenen worden verlengd tot negen maanden. “Sommige dokters die het belang van borstvoeding onderkennen, schreven heel snel attesten uit om moeders de mogelijkheid te bieden tot negen maanden borstvoeding te blijven geven. Daarom is beslist aan iedereen negen maanden toe te kennen”, zegt Van Den Broecke.

Onbegrip

“Sommige werkgevers geven die pauzes zonder problemen. Andere werkgevers vallen compleet uit de lucht. De eerste vrouw in een bedrijf die kolfpauzes aanvraagt, moet de weg vrijmaken voor de volgenden”, stelt Christine Van Den Broecke. Er zijn behoorlijk wat hindernissen voor vrouwen om borstvoeding langer vol te houden. Onbegrip op de werkvloer, maar ook de begeleiders in de kinderopvang stappen niet altijd vlot mee.

Heel wat moeders stoppen daarom met borstvoeding, wanneer ze opnieuw beginnen te werken na hun moederschapsrust. Het is ook niet voor elke vrouw vanzelfsprekend om hun melkproductie op peil te houden. “Die twee pauzes van een halfuur volstaan niet voor elke vrouw. Soms valt de melkproductie, ondanks de intenties van de moeder en de tijd om twee keer per dag te kolven, toch stil”, weet Van Den Broecke. Er is een goed alternatief met flessenvoeding, maar de gezondheidsvoordelen van borstvoeding zijn bewezen.

Voordelen voor werkgevers

Christine Van Den Broecke wijst erop dat werkgevers er ook voordeel bij hebben borstvoeding mogelijk te maken. Ze vraagt dat werkgevers zich ook na de wettelijk verplichte periode van negen maanden flexibel opstellen voor moeders die borstvoeding geven. Kinderen krijgen via de moedermelk antistoffen tegen allerlei ziektes binnen. Als de kinderen minder ziek zijn, moeten de moeders minder sociaal verlof opnemen om voor de kinderen te zorgen. Van verschillende infecties is aangetoond dat de risico’s kleiner zijn voor kinderen die borstvoeding krijgen.

“Wanneer kinderen naar de crèche of de kleuterschool gaan, komen ze voor het eerst in aanraking met een heleboel kinderziektes”, legt Van Den Broecke uit. Met borstvoeding zijn kinderen in het algemeen net iets beter beschermd tegen al die ziektes. “Of ze nu een halve liter of 50 milliliter melk krijgen: er zitten evenveel antistoffen in”, weet Van Den Broecke. Bij oudere baby’s is het nutritionele aspect van moedermelk op den duur verwaarloosbaar, maar de bescherming tegen ziektes blijft wel belangrijk. Het immuunsysteem van een kind wordt sterker met de leeftijd. Hoe langer de baby borstvoeding krijgt, hoe beter dus.

Uitkeringen voor borstvoedingspauzes

De ziekenfondsen – en dus niet de werkgevers – draaien op voor de kostprijs van de borstvoedingspauzes. Werkneemsters krijgen 82 procent van hun loon voor het uur (twee keer een halfuur) dat ze niet werken. Ze moeten met een medisch attest of een attest van Kind & Gezin of ONE aantonen dat ze borstvoeding geven. “De werkgever moet het loon voor de niet-gepresteerde uren of halve uren waarvoor de werkneemster borstvoedingspauze nam, in mindering brengen. Om het loonverlies te compenseren betaalt het ziekenfonds een uitkering of vervangingsinkomen”, zegt Hannah Wellens, woordvoerster van de CM. De werkneemster moet haar werkgever twee maanden vooraf verwittigen van haar intentie om borstvoedingspauzes te nemen en het bewijs moet elke maand worden vernieuwd. “De werkgever moet elke maand een attest bezorgen aan het ziekenfonds met de vermelding van de genomen borstvoedingspauzes en het brutoloon voor één arbeidsuur. Een deel van dat attest moet de werkneemster invullen”, legt Wellens uit.

Vrouwen die minstens 4 uur per dag werken, hebben recht op een halfuur. Wie 7,5 uur per dag werkt, mag één uur pauzeren of twee keer een halfuur. In de ene baan zijn die pauzes makkelijker te organiseren dan in de andere. “De werkgever en de werkneemster moeten daarover een akkoord sluiten. Als er geen akkoord is, moet de pauze worden genomen voor of na de rustpauze die in het arbeidsreglement staat.”

Impact van coronapandemie

Met de lockdown en de maanden van verplicht thuiswerk hebben heel wat mensen ondervonden dat ze hun baan ook thuis kunnen uitoefenen. Soms konden mensen hun werktijd daardoor flexibeler indelen. Voor moeders die borstvoeding geven, kan het handig zijn zelf de borstvoedingspauzes te plannen.

Maar tegelijk waren heel wat moeders afgesloten van de hulp en de steun die soms nodig zijn om borstvoeding vol te houden. Bovendien werd het voor sommige buitenshuis werkende moeders door corona vrijwel onmogelijk om te kolven op het werk. Christine Van Den Broecke: “Voor vrouwen die in de zorg werken en die sinds maart 2020 volledig in beschermingsmateriaal ingepakt hun werk moeten doen, is het kolven erbij ingeschoten. Ze moesten zich eerst volledig uitpakken om borstvoeding te geven en zich daarna met zorg weer inpakken. Dat is niet te doen. Met de coronacrisis ging ook een economische crisis gepaard. Als mensen schrik hebben om hun werk te verliezen, durven werkneemsters niet om borstvoedingspauzes te vragen.” In 2021 heeft de CM een halvering van het aantal dossiers gemerkt tegenover 2020. Bij de Onafhankelijke Ziekenfondsen ziet de cijferevolutie er lichtjes anders uit. Zij zagen een terugval van het aantal dossiers in 2020 en ook in 2021 waren er nog altijd minder vrouwen die borstvoedingspauzes aanvroegen dan in 2019. “We vermoeden een corona-effect. Door het stelsel van tijdelijke werkloosheid en de verplichting tot voltijds thuiswerken veronderstellen we dat minder vrouwen zich ertoe genoodzaakt zagen”, zegt Lies Dobbelaere. Wie een werkloosheids- of een arbeidsongeschiktheidsuitkering geniet, kan geen uitkering krijgen voor borstvoedingspauzes.

Verplichtingen werkgever

In cao 80 staat ook dat voor het kolven een lokaal ter beschikking moet worden gesteld. “Dat moet voldoen aan bepaalde voorwaarden inzake hygiëne en discretie”, zegt Hannah Wellens. “De werkgever en de werkneemster kunnen ook een andere plaats afspreken, zoals bij de werkneemster thuis of in het kinderdagverblijf.”

“Ik heb geen idee waarom je een ligbed nodig zou hebben om te kolven, maar er staat in de wetgeving dat dat in het lokaal aanwezig moet zijn”, voegt Christine Van Den Broecke toe. “De afstand tot het lokaal staat er niet in. In Wijnegem Shoppingcentrum bijvoorbeeld mag er één lokaal zijn voor alle winkels. Dat betekent dat sommige winkelbedienden een kwartier moeten stappen om ernaartoe te gaan. Dat is niet echt haalbaar.” Vooral in het begin waren er legio verhalen over vrouwen die in een hok met het poetsmateriaal of op de wc moesten kolven. “Ik zei dan altijd: laat de CEO van het bedrijf zijn lunch dan maar op het wc opeten, dan kun jij in zijn bureau kolven. Je bent met het eten van een kind bezig. Dat doe je niet op de wc.”

Van Den Broecke waarschuwt ook dat borstvoedingsverlof niets vandoen heeft met borstvoedingspauzes. “Wanneer moeders bijvoorbeeld in labo’s met giftige stoffen werken of veel met infectieziektes in contact komen, kan er borstvoedingsverlof worden toegekend tot de baby vijf maanden is. Er zijn arbeidsgeneesheren die eisen dat vrouwen daarna stoppen met borstvoeding te geven, maar dat is in strijd met de wet en ook in strijd met de wetenschap. Via borstvoeding krijgen kinderen de ziekte én de antistoffen van de moeder door. Zonder borstvoeding komen de kinderen enkel met de ziektekiemen in aanraking. Vrouwen hebben recht op borstvoedingspauzes, ook als ze al borstvoedingsverlof hebben genoten.”

“Het klopt wel dat borstvoedingsverlof met name zeer nuttig is tijdens de eerste maanden na de geboorte, om de jonge baby te beschermen. Na 5 maanden is de situatie anders. De organen zijn al verder ontwikkeld en de baby drinkt per kg lichaamsgewicht al veel minder melk. Bij de overdracht van stoffen is de leeftijd van groot belang.