Geld lenen aan vrienden of familie: zo pakt u het verstandig aan

Zit iemand uit uw omgeving tijdelijk krap bij kas, en overweegt u om hem of haar wat geld te lenen? Zo’n daad getuigt van edelmoedigheid, maar belangrijk is dan wel dat u goede afspraken maakt. Trends zet u op weg.

‘Lenen bij Mevrouw Leemans is lenen bij een vriendin’: het is een bekende slogan die u toch wel met enige omzichtigheid dient te interpreteren. Geld lenen kost ook geld, en dat is zeker het geval voor wie zijn heil zoekt bij een lening op afbetaling. De wettelijke maximumtarieven (jaarlijkse kostenpercentages) voor zo’n consumentenkrediet bedragen sinds 1 juni 2023:

• 21,50 procent tot een leenbedrag van 1.250 euro.

• 16 procent voor een som van 1.251 tot 5.000 euro.

• 13 procent bij een lening van meer dan 5.000 euro.

Wanneer een vriend in geldnood zit en overweegt om zo’n krediet te nemen, zou u hem de hoge interesten kunnen besparen door hem zelf een som geld te lenen. Dat kan bijvoorbeeld tegen een bescheiden rentevoet, maar evengoed renteloos.

U hoeft niet naar de notaris

U doet er dan wel goed aan bepaalde afspraken op papier te zetten. “Een onderhandse overeenkomst is hiervoor prima”, weet Sofie Reyniers, juriste bij financiële dienstverlener Pareto. “Je hoeft dus niet naar de notaris om een akte te laten opstellen. Belangrijk is wel een aantal elementen op te nemen in de schriftelijke overeenkomst” (zie kaderstuk).

“Wanneer er niets op papier werd gezet, is de kans op eventuele discussies of ruzies achteraf groter. Bovendien bestaat dan het risico dat de erfgenamen na een overlijden van de geldschieter in de kou komen te staan. Zij nemen de vordering op de kredietnemer over (tenzij die werd kwijtgescholden), maar zonder schriftelijk bewijs van de lening staan ze niet zo sterk in hun schoenen.”

Als u een eenvoudiger bewijsdocument verkiest, kunt u ook een schuldbekentenis overwegen. Sofie Reyniers: “Dat is een eenzijdige verbintenis die enkel de kredietnemer moet ondertekenen. Zo’n document bevat minstens zijn naam, zijn adres en het geleende bedrag. De verschuldigde som geld moet met de hand én voluit in letters geschreven worden. De rest van de schuldbekentenis hoeft niet handgeschreven te zijn.”

Het is ook aangeraden de identiteit van de kredietgever in dat document te vermelden. De betalingsmodaliteiten kunnen hierin eveneens opgenomen worden.

De interesten zijn belastbaar

Als u overweegt uw vriend geen renteloze lening toe te staan, maar daar een aanvaardbare interest voor te vragen, bent u vrij om de rentevoet onderling af te spreken.

Weet wel dat uw vriend bij wet verplicht is een roerende voorheffing van 30 procent in het houden op de verschuldigde interesten. Die moet hij doorstorten naar de fiscus. Enkel wanneer u als kredietgever zelf weinig of geen belastbare inkomsten heeft, wordt daarop een uitzondering gemaakt. Meer informatie over deze verplichting vindt u op de website van de Federale Overheidsdienst Financiën.

Denk ook aan de risico’s

Lenen aan vrienden of familie is nooit helemaal zonder risico’s. Wees op uw hoede wanneer iemand bij u komt aankloppen voor steun, omdat hij bij zijn bankier niet in aanmerking komt voor een lening. Meestal wijst dat op een zwakke financiële positie. Wanneer een bank twijfelt aan de terugbetalingsmogelijkheden van uw vriend, dan heeft u minstens evenveel redenen om niet in te gaan op zijn verzoek.

Een krediet creëert ook een soort van psychologische machtsverhouding tussen de kredietgever en de kredietnemer. Die kan op termijn tot strubbelingen leiden. Bovendien kan de vriendschapsrelatie of familieband helemaal getroebleerd raken wanneer een van de partijen de afgesproken verantwoordelijkheden niet nakomt.

Denk vooraf goed na over hoe realistisch de terugbetalingen van het geleende bedrag zijn. Heeft uw vriend wel een stabiel en voldoende hoog inkomen? Vraag hem eventueel om enkele loonfiches voor te leggen, ook al ligt dat gevoelig. Eventueel kunt u een derde persoon laten tekenen als borg: die wordt dan geacht het leenbedrag terug te betalen wanneer uw vriend in gebreke blijft.

“Een opeisbaarheidsclausule in de kredietovereenkomst opnemen is ook een mogelijkheid”, weet Sofie Reyniers. “Die bepaalt dat het volledig uitgeleende bedrag opeisbaar wordt wanneer de kredietnemer de voorwaarden van de overeenkomst niet respecteert of wanneer hij niet of te laat betaalt.”

“Zorg er in elk geval voor dat elke terugbetaling via een bankoverschrijving gebeurt. Zo is elke transactie makkelijk traceerbaar en vermijd je discussies. Opteer je toch voor cashverrichtingen, maak dan steeds schriftelijke ontvangstbewijzen op en houd de vooruitgang van de terugbetalingen goed bij.”

Wat als er problemen opduiken?

Betaalt uw vriend niet op het afgesproken moment terug? Vraag hem dan eerst wat er precies aan de hand is. Misschien gaat het om een tijdelijk probleem dat zichzelf snel weer oplost. Praat met elkaar, en breng de nodige inleving en empathie aan de dag.

“Komt er geen bevredigende oplossing, dan kun je overwegen op basis van de kredietovereenkomst of schuldbekentenis juridische stappen te ondernemen”, zegt Sofie Reyniers. “Stel je vriend dan wel vooraf schriftelijk in gebreke met een aangetekende brief. Daarin kan je eventueel een haalbaar afbetalingsplan voorstellen.”

Weet ook dat er verjaringstermijnen van toepassing zijn op leningen tussen particulieren: tien jaar voor de hoofdsom en vijf jaar voor de interesten.

Een bevriende ondernemer steunen

De overheid wil particulieren ook aanmoedigen om bevriende ondernemers een duwtje in de rug te geven en zo onze economie te steunen. Vlaanderen introduceerde daarvoor de Winwinlening. Wallonië heeft een gelijkaardige Prêt Coup de Pouce, en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is er de Proxilening.

Hierbij spreken de kredietgever en de kredietnemer een vaste interestvoet af. Die moet binnen wettelijk vastgelegde grenzen liggen: minimaal 2,625 procent, maximaal 5,250 procent. De interesten worden eveneens belast met 30 procent roerende voorheffing. De kredietnemer moet die inhouden en doorstorten naar de fiscus.

Als kredietgever geniet u een bijkomend fiscaal voordeel in de vorm van een belastingkrediet. Dat bedraagt:

• Elk jaar 2,5 procent wanneer het om een Winwinlening gaat.

• 4 procent tijdens de eerste vier jaar en daarna 2,5 procent bij de Prêt Coup de Pouce.

• 4 procent tijdens de eerste drie jaar en vervolgens 2,5 procent in het geval van een Proxilening.