Als het misgaat bij de dokter: ‘Een medische fout moet worden bewezen en dat is niet altijd even simpel’

“Een medische fout moet worden bewezen en dat is niet altijd even simpel”, waarschuwen advocaten. Als de dokter niet aansprakelijk is, kunnen gedupeerde patiënten aankloppen bij het Fonds voor de Medische Ongevallen.

Een van de bekendste medische fouten is het achterlaten van chirurgisch materiaal na een operatie in het lichaam van de patiënt, zoals doekjes, klemmen of soms zelfs een scalpel. “Dat is een mooi voorbeeld van een medische fout die vrij snel zwart op wit bewezen kan worden”, vertelt Laurens Guinée, chief legal officer bij het advocatenkantoor Intolaw. “Maar dat bewijs is in de praktijk niet altijd even makkelijk te vinden.”

Omdat het medisch recht een uitloper is van het aansprakelijkheidsrecht, is het noodzakelijk gedocumenteerd te kunnen bewijzen wat precies misgelopen is, welke schade daaraan gekoppeld is en wie verantwoordelijk is.

“Vooral gevallen die zich op de grens bevinden van verzuim zijn vaak moeilijk aantoonbaar”, getuigt advocaat Laurens Guinée. “Hoe bewijs je bijvoorbeeld dat een arts onvoldoende inspanningen geleverd heeft om een ziekte of een aangeboren afwijking bij een foetus tijdig te detecteren?” Om die reden is de bewijsvoering vaak zwaar en moet veelal de hulp van experts worden ingeroepen.

1. Ga het gesprek met de zorgverlener aan

Je doet er goed aan eerst met de betrokken arts of zorgverlener te praten. Mensen denken soms ten onrechte dat ze foutief behandeld zijn, terwijl het om een niet te voorziene bijwerking gaat. Of misschien ziet de arts wel in dat er iets verkeerd gelopen is en stelt hij of zij voor de ingreep opnieuw te doen. “Als zo’n gesprek weinig oplevert en de schade beperkt is, dan kunnen mensen nog altijd de ombudsdienst van het ziekenhuis of hun ziekenfonds om raad vragen”, verduidelijkt Laurens Guinée.

Een andere hulplijn sinds 2010 is het Fonds voor de Medische Ongevallen (FMO), een van de vijf kerndiensten van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (Riziv). Daar kunnen patiënten of hun nabestaanden terecht, eventueel na een doorverwijzing door het ziekenfonds of een advocaat, voor een gratis aanvraag tot advies over de ernst en de oorzaak van de schade, zonder daarvoor langs de rechtbank te moeten passeren.

2. Klop bij de juiste instanties aan

“Naast medische fouten, waarbij een zorgverlener aansprakelijk kan worden gesteld, behandelen we ook medische ongevallen zonder aansprakelijkheid”, verduidelijkt Mia Honinckx, directeur bij het FMO. “De wet bepaalt dat het Fonds schade door gezondheidszorg vergoedt als het in zijn advies oordeelt dat het over een medisch ongeval zonder aansprakelijkheid gaat, en de ernstgraad bereikt is.” De ernstgraad wordt onder meer berekend aan de hand van het aantal verloren werkdagen.

Een medisch ongeval zonder aansprakelijkheid is bijvoorbeeld een perforatie van een darm bij een preventief darmonderzoek, met buikvliesontsteking, een verblijf op intensieve zorgen en een tijdelijke arbeidsongeschiktheid van zeven maanden als gevolg. Die darmperforatie kan gebeuren tijdens een normaal onderzoek, dat met de nodige zorg werd uitgevoerd. Het gaat om een uiterst zeldzame verwikkeling, met een uitzonderlijk verloop.

Als het onderzoek niet volgens de regels van de kunst verliep, dan kan er wel sprake zijn van een medisch ongeval mét aansprakelijkheid. Het gaat met andere woorden om een ongeval dat wel verband houdt met de verstrekte zorgen, maar niet de schuld is van de zorgverlener, niet voortvloeit uit de toestand van de patiënt, en dat voor de patiënt abnormale schade met zich brengt. De schade is abnormaal als ze zich niet had moeten voordoen rekening houdend met de huidige stand van de wetenschap, de toestand van de patiënt en zijn objectief voorspelbare evolutie.

Het therapeutische falen en een verkeerde diagnose zonder fout zijn geen medisch ongeval zonder aansprakelijkheid. Het Fonds kan ook de schade vergoeden wanneer het in zijn advies een aansprakelijkheid weerhoudt en die door de zorgverlener of zijn verzekeraar wordt betwist én de schade groot genoeg is. “Het Fonds beschouwt de schade als voldoende ernstig wanneer het slachtoffer een blijvende ongeschiktheid van 25 procent of meer heeft opgelopen, minstens zes opeenvolgende maanden arbeidsongeschikt is, overleden is of een ernstige verstoring van de levensomstandigheden ondervindt”, klinkt het.

3. Meer klachten en schadevergoedingen

In 2019 keerde het FMO meer dan 5,7 miljoen euro uit aan slachtoffers. In 2020 is dat bedrag opgelopen tot bijna 8,5 miljoen euro. Vorig jaar bedroeg de schadevergoeding meer dan 14 miljoen euro. De toename is er volgens Mia Honinckx niet omdat er de voorbije jaren meer medische ongevallen gebeurden, maar vooral omdat haar afdeling door duidelijkere procedures en de digitalisering meer dossiers kon afhandelen, naast de tijdelijke bijkomende middelen die het Fonds kreeg.

“Het uitspitten van dossiers kost veel tijd. We doen ons werk grondig en zijn vaak ook afhankelijk van externe experts en diverse partijen.” Mia Honinckx benadrukt dat communicatie bijzonder belangrijk is: voor de zorgverlening, en ook voorafgaand aan een aanvraag tot advies. “Bij ongeveer 80 procent van de aanvragen kunnen we geen schadevergoeding toekennen, en blijft het bij een advies. Omdat de aanvragen niet ontvankelijk worden verklaard, er geen link met de schade is, de schade voorzienbaar is, enzovoort. Veel van die dossiers kunnen vermeden worden met een betere communicatie tussen patiënten en zorgverstrekkers.”

4. Advocaten en rechtszaak

Wie geen andere uitweg meer ziet of alle voorgaande stappen wil overslaan, kan een advocaat in de arm nemen. Mensen met een rechtsbijstandsverzekering die zulke procedures dekt, zien de kosten daarvan vergoed door hun verzekeraar. “Grofweg zijn er via de rechtbank twee opties”, vertelt Laurens Guinée. “In extreme gevallen, bijvoorbeeld een overlijden, kan een zaak voor de strafrechter worden gebracht, waarbij de zorgverlener strafrechtelijk vervolgd en/of veroordeeld wordt.” De gedupeerden kunnen in die gevallen een schadevergoeding krijgen.

“De andere mogelijkheid is de zaak voor een burgerlijke rechtbank te brengen, die zal oordelen over de fout of onachtzaamheid, en een schadevergoeding zal bepalen”, vervolgt Guinée.

Tot slot wijst Laurens Guinée op het feit dat een financiële schadevergoeding in veel gevallen nooit het leed of de levenslange gevolgen van een medische fout bij een gedupeerde integraal kan compenseren. “Zo’n schadevergoeding wordt in de praktijk vaak eerder gepercipieerd als een symbolische erkenning dat een medische fout bewezen is. Dat kan slachtoffers handvatten bieden om het psychologische trauma te verwerken.”