Een nieuwe studie, verspreid door de Academische Pensioenraad, schetst een ontnuchterend beeld van het Belgische pensioenbeleid. Dat schrijft De Standaard op maandag.
‘Het maatschappelijk debat over de hervorming van ons pensioensysteem zit muurvast. De eenzijdige positionering van de regering en de verkrampte reactie van de sociale partners hebben het onmogelijk gemaakt’, schrijven pensioenexperts Bea Cantillon (UAntwerpen) en Erik Schokkaert (KU Leuven) in een nieuwe studie die verspreid is door de Academische Pensioenraad.
De Pensioenraad werd opgericht met de bedoeling de minister van Pensioenen wetenschappelijk advies te geven. Vier jaar geleden bracht de Pensioencommissie, de voorloper van die raad, een uitgebreid rapport uit over de pensioenhervorming. Vandaag spreekt uit de nieuwe studie vooral een grote ontgoocheling over dat rapport en over het conflictueuze klimaat tussen de regering en de sociale partners. Net deze week ook gaan de vakbonden ACV, ABVV en ACLVB opnieuw betogen tegen de pensioenhervormingen van de regering.
‘Het zal nodig zijn om een reeks van hele fouten en halve leugens te corrigeren’, roepen de auteurs alle partijen tot de orde. Daarbij komt het pensioen met punten opnieuw ter sprake. Dat is een systeem waarin iemand meer of minder punten verdient, afhankelijk van de loopbaan, en op die manier al dan niet vroeger met pensioen kan gaan. De invoering had het grote sluitstuk moeten vormen van de verschillende pensioenhervormingen die de regering doorvoerde, maar stootte op hevige kritiek van de vakbonden.
Puntensysteem
Het is intussen niet langer zeker dat het systeem nog deze legislatuur groen licht zal krijgen. Minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine (MR) gaf al aan dat dit niet meer per se moet. Beide pensioenexperts vinden dat onbegrijpelijk en geven daarbij ook kritiek op de vakbonden. ‘Het puntensysteem wordt soms voorgesteld als een ingewikkelde techniek om de pensioenen op een verdoken manier naar beneden te halen en de pensioenleeftijd te verlengen. Dit is onzin. Het is flagrant onjuist om te stellen dat een puntensysteem tot een (relatieve) verlaging van de pensioenen zal leiden.’
Beide proffen wijzen erop dat een regering in eender welk systeem de pensioenen kan verlagen of de pensioenleeftijd optrekken indien ze dat zo beslist. Een puntensysteem maakt het net noodzakelijk duidelijke afspraken te maken over principes en mechanismen, wat volgens hen de willekeur van regeringsbeslissingen kan vermijden.
Geen beloftes
Opvallend is het pleidooi van de experten om geen concrete geldbeloftes voor toekomstige pensioenen te doen. Dat creëert een ‘kunstmatig gevoel van veiligheid’. Het is immers onzeker hoe de economie zich de komende dertig jaar zal gedragen. Een vast bedrag kan dan zowel een pover als een hoog pensioen opleveren.
In de plaats daarvan pleiten Cantillon en Schokkaert er voor een pensioen te geven in functie van de welvaart van de rest van de bevolking. ‘Wanneer de actieve bevolking rijker wordt, moeten ook de gepensioneerden een hoger welvaartsniveau kunnen bereiken. Wanneer de welvaart van de actieve bevolking achteruit gaat, moeten de gepensioneerden met de jongeren solidair zijn.’
Gebrek aan visie
In hun studie merken de auteurs nog op dat er slechts drie grote wegen zijn om de kostenstijging als gevolg van de vergrijzing op te vangen: meer middelen in het systeem pompen, de pensioenen verlagen of mensen ertoe aanzetten langer te werken. Zonder een hervorming zullen de pensioenen ofwel lager worden, ofwel een steeds stijgend aandeel in de overheidsbegroting innemen en andere noodzakelijke uitgaven verdringen, ofwel steeds meer gaan wegen op het inkomen van de actieven.
Daarbij geven de experten ook kritiek op de hervormingen van de voorbije jaren. Het ontbreekt volgens hen aan een ‘samenhangende visie’ en ‘het voortdurende proces van (relatief) kleine stapjes zonder visie creëert een groeiend gevoel van onzekerheid’. Daarom moet er een coherente hervorming komen via een goed onderbouwd onderhandelingsproces.
