Een op de vier Vlamingen werkt niet voltijds. Wat is de kostprijs van deeltijds werken?

Bijna één op de vier werkende Vlamingen kiest ervoor om deeltijds te werken. Ongeveer vier keer meer vrouwen dan mannen presteren geen voltijds werkrooster. Wat zijn de financiële gevolgen van zo’n carrièrekeuze? En zijn er alternatieve oplossingen om de werk-privébalans te bewaken?

Vrouwen hebben andere redenen dan mannen om deeltijds te werken, blijkt uit de jongste jaarlijkse enquête die Statbel doet bij 123.000 personen op actieve leeftijd. ‘De zorg opnemen voor de kinderen of andere afhankelijke personen’ is de belangrijkste reden bij vrouwen (25,8%), gevolgd door ‘persoonlijke redenen’ (25,7%) en ‘geen voltijds werk vinden’ (17%). ‘Zorg opnemen’ staat zelfs niet in de top drie bij mannen. ‘Persoonlijke redenen’ (24,1%), ‘geen voltijds werk vinden’ (21,0%) of ‘het volgen van een opleiding’ (19,9%) zijn hun belangrijkste drijfveren.

“Thematische verloven zoals ouderschapsverlof, tijdskrediet met motief of landingsbanen zijn altijd interessanter dan deeltijds te beginnen werken”, zegt Geert Vermeir, manager van het juridisch kenniscentrum van de hr-dienstenleverancier SD Worx. “Er zijn voorwaarden en beperkingen aan die systemen, maar ik zou iedereen aanraden om die mogelijkheden eerst te onderzoeken als 38 uur per week te zwaar is geworden. Je krijgt dan een uitkering van de RVA, die periodes worden doorgaans gelijkgesteld aan werken zodat je socialezekerheidsrechten blijft opbouwen alsof je voltijds werkt, en mogelijk nog een Vlaamse aanmoedigingspremie.”

Het ziet ernaar uit dat de nieuwe regering zal sleutelen aan die gelijkgestelde periodes, zodat ze geen of geen volledige pensioenrechten meer opleveren in de toekomst. Maar aan moederschapsrust, geboorteverlof en andere zorgverloven zou niet geraakt worden.

Van bruto- naar nettoloon

De impact van deeltijds werken op uw brutoloon is heel eenvoudig te berekenen. “Deeltijds werken levert een deeltijds loon op. Als u 5.000 euro bruto verdient door voltijds te werken, dan verdient u 2.500 euro bruto door halftijds te werken. Zo eenvoudig is het”, stelt Vermeir. Iemand die deeltijds werkt, moet hetzelfde uurloon krijgen als iemand die voltijds werkt. “Voltijdse en deeltijdse werknemers met dezelfde job hebben dezelfde rechten. Een hoger of lager uurloon voor een van beide zou discriminatie zijn”, merkt Vermeir op.

Het effect op uw nettoloon is minder eenvoudig te berekenen. Gelukkig zijn er online gespecialiseerde rekenmachines te vinden zoals de Bruto-nettocalculator van SD Worx. Vermeir: “Je zult netto ook minder verdienen, maar het verlies aan nettoloon gaat verhoudingsgewijs met het aantal uren kleiner zijn. Voor de vuist weg zal 3.000 euro netto voor een voltijdse job ruwweg en stevig afgerond zo’n 2.000 euro netto voor een halftijdse job worden.”

Dat heeft te maken met de progressiviteit van ons belastingsysteem. Met een hoger inkomen komt u in een hogere belastingschijf terecht en wordt u tegen een hoger tarief belast. Hoeveel u netto exact overhoudt, hangt ook af van factoren zoals uw statuut, of u gehuwd bent of niet, hoeveel personen ten laste u heeft, enzovoort. Die factoren moet u in zo’n calculator allemaal invoeren.

“De uitkeringen van het Groeipakket, het vroegere kindergeld, dalen niet als u deeltijds werkt”, stipt Vermeir nog aan. “Maar stel dat u arbeidsongeschikt wordt door een ongeval of een ziekte of uw werk verliest, dan zult u wel een lagere uitkering krijgen. Want die uitkeringen compenseren voor uw verlies aan inkomen, tot een bepaalde loongrens.”

Niet altijd toegestaan

Werknemers die vrijwillig minder willen werken, moeten daarvoor altijd het akkoord van hun werkgever krijgen. “De werkgever is niet verplicht om deeltijds werk toe te staan, het is geen afdwingbaar recht zoals bijvoorbeeld ouderschapsverlof dat wel is. Sommige werkgevers staan ervoor open, andere niet. Als uw werkgever het niet toestaat, dan kunt u natuurlijk uw contract beëindigen om elders deeltijds te gaan werken. Maar de meeste werkgevers houden hun werknemers graag tevreden en zijn in de mate van het mogelijke welwillend. In een grote onderneming is het vaak gemakkelijker op te vangen dan in een kleine kmo. De ene functie leent zich er ook beter toe dan de andere.”

Wie deeltijds werkt, maakt vaak minder kans op promotie. “Een verstandige werkgever geeft kansen om hogerop te klimmen aan mensen die veel initiatief tonen, die erg klantgericht zijn of een sterke teamspeler zijn, ongeacht of ze voltijds of deeltijds werken”, vindt Vermeir. Onderzoek leert ook dat deeltijdse werkkrachten vaak productiever zijn dan voltijdse. Een verklaring is dat meer ervaren medewerkers meer productief zijn. De flexibiliteit van het deeltijds werken zorgt ervoor dat werknemers langer aan de slag blijven bij hun werkgever.

Vermeir wijst er ook op dat minder werken niet volgens “een propere breuk” moet gebeuren. Vaak kiezen mensen ervoor om vier vijfde te werken, maar als de werkgever akkoord is, mag dat net zo goed 82 procent of iets anders zijn. “Er is wel een ondergrens. Je moet minstens een derde van een voltijds werkrooster presteren, al zijn uitzonderingen mogelijk.”

Van maaltijdcheques tot bedrijfswagens

Deeltijds werken kan door een of meerdere dagen per week thuis te blijven, maar het kan ook door minder uren per dag te werken. Vermeir: “Die keuze heeft geen effect op het loon, maar wel op de maaltijdcheques. Die worden in regel toegekend per gewerkte dag.” Wie elke dag van de week werkt, maar minder uren dan een voltijdse werknemer, krijgt dus voor vijf dagen maaltijdcheques. Wie slechts vier dagen werkt, krijgt maar voor vier dagen maaltijdcheques.

Sommige werknemers hebben ook recht op andere voordelen zoals een smartphone, een laptop of een bedrijfswagen. “Die heb je of die heb je niet”, meent Vermeir. “Sommige werkgevers zetten in hun policy dat werknemers bijvoorbeeld minstens 80 procent moeten werken om recht te hebben op een salariswagen. Of het kan dat je een hogere eigen bijdrage moet betalen voor je die wagen als je deeltijds begint te werken. Aan de kleinere voordelen zoals een smartphone worden meestal geen voorwaarden inzake werktijd verbonden.”

“Een eindejaarspremie wordt doorgaans gedeeltelijk toegekend aan werknemers die deeltijds werken”, vervolgt Vermeir. “Daar gelden de afspraken op het niveau van de sector of het bedrijf.” Wie deeltijds werkt, heeft ten slotte ook minder vakantiedagen, maar kan toch even lang met vakantie gaan. Je vakantiegeld gaat wel dalen, want dat is gebaseerd op je loon. “Het principe is dat iedereen vier weken vakantie moet kunnen opnemen. Als voltijdse kracht heb je daar 20 vakantiedagen voor nodig, maar wie vier vijfde werkt heeft aan 16 dagen genoeg. Enkel bij de omgekeerde stap – van deeltijds naar voltijds werken – heb je in het daarop volgende jaar te weinig vakantiedagen om vier weken niet te werken.”

Wettelijk pensioen

Deeltijds werken heeft ook gevolgen voor uw wettelijk pensioen. Op de overheidswebsite mypension.be kunt u onder het tabblad ‘Mijn pensioen plannen’ simulaties uitvoeren. Maar u kunt alleen berekenen welke invloed een permanente keuze voor deeltijds werk heeft. Hoeveel effect het heeft tijdelijk – een jaar, twee jaar,… – de betaalde werkuren terug te schroeven, kunt u daar niet berekenen.

Zelfs wanneer u een nieuwe deeltijdse job aanneemt waarmee u meer verdient dat uw vorige voltijdse baan, kan het zijn dat u een pak minder pensioenrechten opbouwt. Dat komt door het loonplafond. Voor werknemers met een voltijdse baan is dat 77.924,46 euro in 2024. Het loonplafond wordt pro rata berekend in verhouding tot het aantal gewerkte dagen, wat betekent dat het bijvoorbeeld halveert bij een halftijdse tewerkstelling.

U kunt op mypension.be ook berekenen wat het voor uw pensioen betekent als u volledig stopt met werken, of de overstap maakt van een werknemers- naar een zelfstandigenstatuut. U moet in dat laatste geval wel een inschatting kunnen maken van het jaarlijkse netto belastbare inkomen. Bij een belastbaar inkomen van 77.498,93 euro bouwt u in 2025 maximaal pensioenrechten op. Als uw inkomen hoger ligt, levert dat geen hogere pensioenuitkering op. Als zelfstandige maakt het wel niet uit of u voltijds of deeltijds werkt. U bouwt pensioenrechten op in verhouding tot uw begrensde inkomen.

Groeps- en hospitalisatieverzekering

“Werkgevers mogen deeltijdse werkkrachten niet uitsluiten van verzekeringen zoals een hospitalisatie- of een groepsverzekering”, weet Vermeir. Met groepsverzekeringen en pensioenfondsen kunnen werknemers een aanvullend pensioen opbouwen. De werkgevers storten daarvoor een deel van het loon door naar de verzekeraar of de instelling die het pensioenfonds beheert.

“Deeltijdwerkers hebben recht op hetzelfde aanvullend pensioen als voltijdwerkers, maar de opbouw wordt wel aangepast aan hun verminderde arbeidsduur”, luidt het bij PensioPlus, de vereniging van pensioeninstellingen. “Dat wordt geregeld door de antidiscriminatiewet en de wet over aanvullende pensioenen, die een gelijke behandeling van deeltijd- en voltijdwerknemers garandeert. Deeltijdwerkers mogen dus niet uitgesloten worden van een pensioenplan, maar hun pensioenrechten en eventueel bijkomende risicowaarborgen worden wel pro rata hun werkelijke arbeidsduur berekend.”

“Bij deeltijds werken wordt de bijdrage voor het aanvullend pensioen evenredig aangepast aan het percentage werktijd”, zegt ook Lars Vervoort, woordvoerder van AG Insurance. “Algemeen geldt dat hoe vroeger in de carrière, en hoe langer gekozen wordt voor deeltijds werken, hoe groter de impact op het uiteindelijke pensioenkapitaal is.”

De verzekeraar geeft een voorbeeld van een werknemer met een voltijds jaarloon van 50.000 euro, een premie van 3 procent of 1.500 euro per jaar voor de groepsverzekering, en het wettelijk gegarandeerde minimumrendement van 2,5 procent per jaar. Als die 45 jaar voltijds werkt, bouwt die 125.331 euro aanvullend pensioenkapitaal op. Als die 30 jaar voltijds werkt en daarna 15 jaar halftijds, is het kapitaal 111.546 euro. Eerst 15 jaar halftijds werken en daarna 30 jaar voltijds, levert maar 96.416 euro op, een gevolg van het effect van rente op rente jaar na jaar. Wie 45 jaar lang halftijds werkt, zou 62.666 euro aanvullend pensioen krijgen.

Een kleine minderheid van de pensioenplannen werkt met een pensioenbelofte of defined benefit, in plaats van een beloofde bijdrage. “Elk gepresteerd dienstjaar levert dan bijvoorbeeld 1/45ste van het beloofde kapitaal op. In het voorbeeld waarin eerst 15 jaar halftijds wordt gewerkt, tellen die jaren voor 7,5 voltijdse jaren, en ontvangt de werknemer uiteindelijk 37,5/45ste van het kapitaal. Hoe langer er deeltijds gewerkt wordt, hoe groter de impact op het pensioenkapitaal, ongeacht het ogenblik in de loopbaan waarop voor deeltijds werken wordt gekozen.”

Op 18 februari verschijnt bij uitgeverij Lannoo het boek Vrouwen willen meer dan een roze creditcard. Het wil vrouwen meer bewust maken van de financiële gevolgen van hun keuzes op het gebied van studie, carrière, relaties, sparen en beleggen.