Nederlandse topbankier Nout Wellink: ‘Schaduwbanken bedreigen de Chinese economie’

Informele banken kunnen de Chinese economie zware schade toebrengen. Nout Wellink, de commissaris van een Chinese staatsbank en oud-president van De Nederlandsche Bank, gelooft dat de Chinese overheid in een crisis weerwerk kan bieden.

Schaduwbanken bedreigen de Chinese economie, waarschuwt Nout Wellink, die als commissaris van de staatsbank Bank of China bijna een kwart van zijn tijd doorbrengt in de Volksrepubliek. “De Chinese overheid beseft dat het beste antwoord hierop is de staatsbanken te onderwerpen aan de vrije markt.”

De gewezen schaduwbankier Joe Zhang beschreef in Inside China’s Shadow Banking: the Next Subprime Crisis? uit 2011 de praktijken van de 67 trust companys of schaduwbanken, die voor een periode van zes maanden of minder geld kleine bedragen ontlenen van particulieren. “Ze zijn slechts een beetje meer respectabel dan massagesalons en nightclubs.”

Begin deze maand was het bijna prijs. China Credit Trust, de derde grootste trust company of schaduwbank van het land, had een constructie opgezet rond een mijnproject. Particulieren investeerden door bemiddeling van de staatsbank ICBC omgerekend 450 miljoen euro, met een vooropgestelde opbrengst van 10 procent. Eind januari dreigden de investeerders de eerste betaling mis te lopen. Op het laatste nippertje wist een anonieme financier – insiders menen de overheid – een failliet te vermijden.

Verborgen miljardenschuld

Trends sprak met Nout Wellink, de gewezen president van De Nederlandsche Bank, in de rand van een uiteenzetting die hij vorige week gaf voor de Belgisch-Nederlandse Vereniging in Antwerpen. “Particulieren krijgen van de staatsbank maximum 3 procent op hun spaarboekje. Dus zoeken ze schaduwbankiers die drie keer meer beloven. Die investeren dan in financieel niet-transparante projecten, dikwijls vastgoed en infrastructuur. Lagere overheden draaien mee in die schema’s. Het gevolg is een verborgen miljardenschuld.”

De schaduwbankiers beheren in China een portfolio van 1500 miljard euro. Volgens het IMF zijn ze goed voor 8 procent van de economie. De Chinese regering stelde vorige maand dat de het risico van schaduwbankieren “complex en verborgen” is. “Zwakheden kunnen snel opduiken, zich gemakkelijk verspreiden en een leiden tot een systeemcrisis.”

Een massale run on the (shadow) banks na een nieuw schandaal is reëel en kan de economische stabiliteit aantasten. Wellink denkt dat het niet zo ver komt. “De Chinese overheid heeft 2400 miljard euro reserves in buitenlandse valuta. Die kan en zal ze inzetten om een systeemcrisis te bestrijden. Ze probeert die te vermijden door een geleidelijke liberalisering. Dat betekent ook dat de vrije markt zal werken voor het vrij verkeer van kapitaal, de wisselkoers en de rente. De reguliere banken moeten dus worden opgevoed. Een moeilijk leerproces.”

De gewezen staatsbankier wijst erop dat de Chinese staatsbanken een comfortabele positie hebben. Ze ontlenen verplicht aan 5 procent en geven zelf 2 tot 3 procent op een lening. “Een mooie marge”, zegt Wellink. “In een vrije markt zal die krimpen. De rente zal stijgen, zodat de investeerders zich niet meer moeten wenden tot schaduwbankiers. De return on investment van de staatsbanken bedraagt 18 tot 25 procent. De solvabiliteit is hoog. Dat zal grondig veranderen.”

Hobbelig pad

Het probleem is dat dit proces plaatsvindt op een moment dat de economische groei in China rond 7 procent schommelt, in plaats van 10 procent ooit. “Een geleidelijke aanpak kan catastrofes vermijden, maar het is een hobbelig pad. De motor zal soms sputteren.”

Hij wijst op een proefproject in Sjanghai, waar in een vrije zone de hele handel en financiering wordt toegelaten zonder inmenging van de overheid. “Het is een labo van de vrije markt. Vergeet niet dat zo’n zone ooit de start was van de economische opkomst van China.”

Volgens de bankier zal de hervorming wereldwijd gevolgen hebben. “China is de locomotief van de wereldeconomie en als de motor even sputtert zal die dat voelen”, waarschuwt hij. “En het zal ooit gebeuren.”

Hij wijst erop dat deze evolutie gebeurt net nu de Verenigde Staten minder geld in de economie pompen. “Dat maakt de situatie complexer. Er vloeit weer kapitaal naar de VS omdat de financiers hopen dat het daar meer opbrengt dan in de emerging markets. Turkije, Zuid-Afrika, India, Indonesië en Brazilië voelden al de eerste klap en moesten hun munt verlagen en de rente verhogen. Ik verwacht dat er na deze fragile five nog andere landen in problemen komen.”