Luc Coene (NBB): ‘Fiscaal voordeel spaarboekje is onverdedigbaar geworden’

De fiscale vrijstelling voor het spaarboekje is een onverdedigbaar systeem geworden en moet worden aangepast. Dat zei Luc Coene, gouverneur van de Nationale Bank, tijdens de Trends Summer University. Om de impact op de financiering van de banken af te zwakken, pleit hij voor een overgangsperiode van enkele jaren.

De derde sessie van de Trends Summer University focuste op de banken die onder toenemende regelgevende, monetaire en digitale druk staan. Hoe ziet de toekomst van de financiële sector eruit, en wat wordt het nieuwe businessmodel voor de banken?

Niemand is beter geplaatst om de problematiek van de banksector te duiden dan Luc Coene, de gouverneur van de Nationale Bank van België. Zijn uiteenzetting over de gevolgen van de crisis was bijzonder duidelijk: “De fundamenten van de Belgische financiële sector werden in 2008 en 2011 aan het wankelen gebracht. Op Dexia na zijn de meeste instellingen er evenwel in geslaagd zich te herstellen en de crisis te verteren. Ze kunnen nu weer naar de toekomst kijken. Maar het is geen zonnige toekomst. De hemel blijft bewolkt en er dreigt regen te vallen.”

Het probleem is dat, ondanks de soepele monetaire politiek van de ECB, de economie in Europa blijft slabakken en de inflatie heel laag blijft. “Er is nog altijd een gebrek aan vertrouwen”, stelt Coene vast. “Te veel landen in Europa kampen met een begrotingstekort en een schuldenberg. Daarom heeft de ECB in juni beslist een nieuw liquiditeitsmechanisme voor de banken te creëren, de targeted LTRO‘s. Die kunnen oplopen tot 400 miljard euro, geld dat goedkoop aan de banken uitgeleend wordt op voorwaarde dat ze het gebruiken om kredieten te verstrekken aan de reële economie.”

Lage rendabiliteit

Sinds 2008 hebben de Belgische financiële instellingen zich aangepast door hun niet-kernactiviteiten (trading, derivaten,…) en hun activiteiten in het buitenland af te bouwen. Van de 1600 miljard euro activa van voor de crisis blijft momenteel nog amper 1000 miljard over. “Dat is een gigantische daling”, beklemtoont Coene. “We zijn zowat het enige land in Europa dat zo’n belangrijke schuldafbouw in zo’n korte tijd gerealiseerd heeft. Door die afbouw zijn de solvabiliteitsratio’s van onze banken gevoelig verbeterd.”

De rendabiliteit is een andere zaak, beseft de gouverneur van de Nationale Bank: “De banken werken wel aan een verlaging van hun kosten, maar voorlopig blijft de rendabiliteit van de sector laag. Doordat zowat alle banken zich gelijktijdig hebben teruggeplooid op hun thuismarkt, is de concurrentie heviger dan ooit. De rentemarge staat onder zware druk, en dat kan een probleem vormen. Verschillende banken moeten immers voldoende winst opzij kunnen zetten om hun kapitaalbuffers te versterken.”

Er zit niets anders op dan de kostenniveaus, die in België nog altijd boven het Europese gemiddelde liggen, verder te verlagen. Dit zal vermoedelijk hand in hand gaan met een doorgedreven digitalisering. Maar er zijn grenzen aan de kostenreductie, beseft Coene.

Volgens de gouverneur van de Nationale Bank zijn er gewoon te veel banken actief op de Belgische markt: “Om onder normale voorwaarden te kunnen bankieren, moet de markt uitgezuiverd worden. Het financiële systeem is nog altijd op maat van de situatie van voor de crisis, buitensporig groot in verhouding tot de noden van de economie. Deze overcapaciteit moet op een sociaal aanvaardbare manier afgebouwd worden.”

De gouverneur voorspelt in de volgende jaren een consolidatiebeweging: “Het is voorlopig niet duidelijk of het een Belgo-Belgische consolidatie wordt, of een op Europese schaal. Maar zodra de balansdoorlichting door de ECB achter de rug is, kan de consolidatie versneld gebeuren.”

Spaargeld

Hij pleit ook voor een hervorming van de spaarfiscaliteit: “De fiscale vrijstelling op het spaarboekje zorgt ervoor dat heel wat goedkoop spaargeld naar het bancaire systeem geleid wordt. Anders gesteld: de Belgische staat subsidieert de banken via de spaarfiscaliteit. Maar er zijn in België onvoldoende projecten om alle spaargeld in kredieten om te zetten, waardoor een groot deel van deze middelen naar het buitenland vloeit. Tot wat dient deze spaarfiscaliteit, als vooral de economie van andere landen er beter van wordt? Dit systeem is onverdedigbaar geworden, en dient te worden aangepast.”

Dat zal de banken pijn doen, weet Coene, maar dat kan worden opgevangen door een overgangsperiode in te bouwen: “Het gaat om een pakket van 300 miljard euro goedkope financiering, waarvoor de banken ten minste gedeeltelijk een substituut moeten zoeken. Brutaal deze liquiditeitslijn doorknippen, kan leiden tot een forse verhoging van de financieringskosten van de banken, en dat zou niet verstandig zijn. Een overgangsperiode van drie tot vijf jaar lijkt aangewezen.”

Lees het volledige artikel in Trends van deze week.