Invaliditeit en arbeidsongeschiktheid pieken

Het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (Riziv) zal dit jaar 5,674 miljard euro uitgeven voor invaliditeit en arbeidsongeschiktheid. Dat is een stijging met 89 procent sinds 2005, toen het nog om 2,99 miljard euro ging.

Het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (Riziv) zal dit jaar 5,674 miljard euro uitgeven voor invaliditeit en arbeidsongeschiktheid. Dat is een stijging met 89 procent sinds 2005, toen het nog om 2,99 miljard euro ging.

Die sterke stijging hangt samen met het toenemende aantal Belgen in zowel de invaliditeit of langdurige arbeidsongeschiktheid (meer dan 1 jaar) als in de primaire arbeidsongeschiktheid (minder dan 1 jaar ziekte). Het aantal mensen in primaire arbeidsongeschiktheid steeg van 344.500 in 2004 naar meer dan 400.000 vandaag. Het aantal mensen uit de actieve bevolking met een invaliditeitsuitkering is opgelopen van 207.000 in 2005 tot bijna 252.000 in 2010 en 265.000 vandaag.

De stijging heeft verschillende oorzaken. Ten eerste is er de toename van de actieve bevolking. Zeker het stijgende aantal vrouwen op de arbeidsmarkt heeft gemaakt dat het aantal personen dat potentieel een beroep kan doen op een invaliditeitsuitkering ook stijgt. Ook de vergrijzing speelt een rol. De gemiddelde leeftijd van de werknemers ligt steeds hoger en dus stijgt de kans op allerlei aandoeningen (rugklachten,…). Ten derde kent het aantal psychische aandoeningen zoals een burn-out of een depressie al jaren een opwaartse trend.

Een vaak vergeten oorzaak is dat invaliditeit en arbeidsongeschiktheid meer en meer gezien wordt als een vorm van vervroegde uittreding uit de arbeidsmarkt. De sterke toename doet zich immers voor in een periode dat 50-plussers intensiever worden geactiveerd en vervroegde uittreding zoals brugpensioen (nu werkloosheidsuitkering met bedrijfstoeslag) strenger wordt gemaakt.

De kansen dat iemand die in de invaliditeit verzeild raakt opnieuw terugkeert naar de arbeidsmarkt zijn immers klein. Zo blijkt dat de helft van de patiënt die drie maanden in de arbeidsongeschiktheid zitten, niet meer opnieuw zal werken. Sinds 2009 bestaat er wel een ‘back to work’-plan dat toelaat arbeidsongeschikten en invaliden langzaam opnieuw naar de werkvloer te loodsen, bijvoorbeeld door aanvankelijk deeltijds aan de slag te gaan. Het effect daarvan blijft relatief beperkt. In 2011 zijn zo 26.772 werkhervattingen mogelijk gemaakt.