Nieuwe technieken maken bouwen duurzamer

Een gebouw heeft in de toekomst niet alleen veel minder energie nodig, ook nieuwe materialen en technologie kunnen de bouwsector op weg zetten naar meer duurzaamheid.

Veertig procent van de CO2-uitstoot in België komt van woningen en gebouwen. De snel veranderende technologie zal het bouwproces veel duurzamer maken. Vijf voorbeelden.

1 Hout wordt het nieuwe beton

De productie van beton put de zandvoorraden uit en vergt veel water. De betonproductie is ook verantwoordelijk voor 8 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. Bovendien kun je beton niet hergebruiken en komt er fijn stof vrij bij de afbraak. Het zijn allemaal redenen waarom hout almaar populairder wordt.

Aché Ligno Architecten uit Aalter trekt in Hechtel-Eksel het meeste duurzame vakantiepark van het land op, in hout. Het park met 160 vakantiehuisjes zal 5,2 miljoen kilo CO2 opslaan, omdat bomen tijdens het groeien CO2 uit de atmosfeer halen en vasthouden. Het gebruik van hout als bouwmateriaal compenseert onder meer de CO2-uitstoot voor het transport. “Hout is het enige bouwmateriaal dat opnieuw kan groeien zonder CO2 uit te stoten”, zegt Piet Kerckhof van Aché Ligno Architecten. Het architectenbureau pionierde in ons land met CLT-hout: massieve panelen kruislaaghout waarin verschillende lagen hout kruiselings zijn verlijmd. “De techniek werd zo’n tien jaar geleden ontwikkeld in Oostenrijk”, legt Piet Kerckhof uit. “Nu realiseren wij 95 procent van onze projecten in CLT-hout. We hebben er een businessmodel rond gebouwd.” In Duitsland en Oostenrijk nam CLT-hout – soms het nieuwe beton genoemd – al een hoge vlucht. Kerckhof ziet hoe nu ook grote Belgische aannemers meer met CLT werken. “De stabiliteitseigenschappen van dat hout zijn bovendien hoger dan die van beton. Hout is ook twee keer sterker en het materiaal biedt meer mogelijkheden.”

2 Bouwmateriaal hergebruiken

De Brusselse coöperatieve Rotor ontwerpt gebouwen met zo veel mogelijk gerecycleerd materiaal en geeft projectontwikkelaars en architecten advies over hoe ze gebruikte materialen kunnen integreren in hun ontwerpen. Zo was Rotor betrokken bij de bouw van de circulaire kantoren van de socialewoningmaatschappij Zonnige Kempen in Westerlo. De stoelen en ander kantoormeubilair, de verlichting, de granieten vloer, de tegels voor de toiletten, de glazen deuren voor de bezoekersruimte: het zijn allemaal materialen die Rotor redde uit gebouwen die gesloopt zouden worden.

De spin-off Rotor Deconstruction bezoekt werven in een verregaande staat van afbraak en bekijkt welke materialen goed genoeg zijn voor hergebruik. De coöperatieve heeft een webshop waar bouwprofessionals die gerecycleerde bakstenen, plafonds, verlichtingssytemen, vloeren of trappen kunnen bekijken. Het in 2018 opgerichte Brusselse BC Materials recycleert zelfs de grond die bij afbraakwerken vrijkomt. Het zand en de klei worden verwerkt in nieuwe stenen of leempleisters.

3 Milieuvriendelijke technologie

De technologische evolutie in de bouwsector betekent volgens de Confederatie Bouw dat de komende jaren heel wat nieuwe technieken gemeengoed worden. Voor verwarming gaat het vooral over lagetemperatuurverwarming via de vloer of de wanden. Voor de ventilatie zullen vraaggestuurde systemen het ventilatiedebiet van een ruimte regelen volgens de vochtigheid of de concentratie van schadelijke stoffen. Zo wordt niet meer geventileerd dan nodig is. In het sanitair moet technologie de productie van warm water nauwer doen aansluiten bij het echte verbruik. En er komen meer systemen om de warmte uit het afvalwater van een douche te halen voor hergebruik.

In de isolatie zijn spectaculaire evoluties bezig. Nanomaterialen, aerogels en vacuümisolatie hebben een hoog isolerend vermogen, analyseert de Confederatie Bouw. Volgens de sectorfederatie kunnen die materialen drie keer de prestatie van de bestaande isoloatiematerialen bereiken. Vacuümbeglazing zou een energieprestatie kunnen halen die 30 procent hoger ligt dan driedubbele beglazing met een dikte van 1 centimeter. Een voorbeeld is de dubbele vacuümbeglazing Fineo van AGC Glass Europe, die in 2019 de Belgische Energie- en Milieuprijs 2019 in de categorie Sustainable Energy won.

4 Modulaire technieken

Circulair bouwen betekent ook nadenken over hoe je gebouwen ontwerpt, onder meer met het oog op hergebruik of reparatie. Daarom beginnen bedrijven meer met modulaire technieken te werken. Een bekend voorbeeld is Bao Living, waar de bouwgroep Van Roey in investeerde. Bao Living verzamelt nutsvoorzieningen zoals kabels, toestellen, contactpunten voor verwarming, water of domotica in een slimme aanpasbare module die kan worden aangepast op de maat van de klant. Dat versnelt niet alleen het bouwproces, het vermindert ook het bouwafval en zorgt ervoor dat er minder binnenmuren nodig zijn dan in een klassieke woning.

Andere voorbeelden van modulariteit zijn Staenis, Mobble en Add Home. Staenis bedacht een modulair zelfbouwsysteem voor de vloeropbouw in kleine ruimtes als de badkamer, de zolder of het terras. Nog een voorbeeld is de bouw van zes betaalbare energiezuinige woningen in Huldenberg. De partners in het project willen er gebruikmaken van Mobble. Die modulaire bouwcomponent werd ontwikkeld door studenten van de UGent voor een internationale wedstrijd en wordt nu ook gecommercialiseerd. De kern van het idee is een afneembare buitenschil, waarmee je een woning gemakkelijk kunt aanpassen. Een andere toepassing is de renovatie van uitgeleefde huizenblokken, waarvan je het leven kunt verlengen door de buitenschil te vervangen. Nog een voorbeeld van duurzaam modulair bouwen is het West-Vlaamse JuuNoo, dat innovatieve tussenwanden maakt die gedemonteerd en herplaatst kunnen worden in de volgende wand.

5 Besparen door te meten

Met tal van innovaties zorgen start-ups ervoor dat gebouwen slim worden. De data die dat oplevert, kunnen voor heel wat zaken worden gebruikt, ook om gebouwen duurzamer te maken. Twee start-ups uit de stal van de accelerator Start it @KBC dragen daartoe bij. Het Brusselse Shayp gebruikt sensoren om het waterverbruik te monitoren. Ongeveer een derde van het water gaat verloren door lekken, zei oprichter Alexandre McCormack eerder in Trends. Door die lekken snel op te sporen vermindert het waterverbruik, goed voor uw factuur en voor het milieu. Het Antwerpse Measure.io ontstond in de festivalwereld, maar de start-up richt zich nu ook op bouwwerven. Het helpt bouwbedrijven om zo efficiënt mogelijk met energie om te gaan op hun bouwwerven, bijvoorbeeld door onverwachte energievreters op de werf te vermijden. Zo bouwen bedrijven niet alleen meer duurzame gebouwen, maar wordt ook het bouwen zelf duurzamer.