Laat de woonbonus uitdoven

Het politieke krakeel over het al dan niet hervormen van de woonbonus gaat voorbij aan de essentie. Deze fiscale subsidie is niet alleen duur en asociaal, maar ook inefficiënt en betuttelend. Weg ermee.

De Vlaamse minister van Wonen, Freya Van den Bossche (sp.a), wil dat lagere inkomens een groter fiscaal voordeel krijgen via de woonbonus. Los van haar populistische retoriek, heeft ze gelijk als ze zegt dat het systeem vandaag scheef zit. De woonbonus wil de verwerving van een eigen woning stimuleren. Dan zou je verwachten dat gezinnen die het wat moeilijker hebben, een grotere stimulans krijgen. In werkelijkheid stijgt de belastingaftrek naarmate een gezin meer verdient. De aflossing van een hypotheeklening blijft gedurende de afbetalingsperiode nominaal even hoog, terwijl het loon stijgt met de inflatie en de carrière. Het gevolg is dat jonge gezinnen, die het meeste nood hebben aan de woonsubsidie, er minder van genieten.

Van den Bossche wil het fiscale regime voor de verwerving van de woning grondig hervormen en socialer maken. Daarmee koppelt ze een verkeerde remedie aan een juiste analyse. Het politieke doel van de woonbonus was de woningen betaalbaar te houden. De stimulus jaagt echter vooral de vastgoedprijzen omhoog, vooral in het lagere en middensegment waar Jan Modaal zijn woning zoekt. De woonbonus is dus niet zozeer een subsidie voor degenen die een woning verwerven, dan wel voor degenen die er een verkopen.

De woonbonus is een typisch voorbeeld van lobbyfiscaliteit.

Gezins- en vastgoedbelangengroepen vinden elkaar om via de woonbonus de middelen te herverdelen. Maar het is efficiënter en rechtvaardiger om het aantal aftrekken drastisch te beperken en de personenbelasting te verlagen. In plaats van zich fiscaal te laten sturen, bepaalt de burger dan zelf zijn uitgaven. De Vlaamse regering kan een einde maken aan deze fiscale betutteling door de woonbonus te vervangen door een belastingvermindering.

Natuurlijk zou het onrechtvaardig zijn om de fiscale subsidie in een klap af te schaffen. Bestaande leningen moeten nog een tijdje van het voordeel blijven genieten, omdat ze anders voor heel wat gezinnen onbetaalbaar worden. Maar ook voor nieuwe contracten gebeurt de beperking best geleidelijk. Een sowieso al verwachte renteverhoging kan in combinatie met een plotselinge afschaffing van het fiscale voordeel (die naar schatting een prijsverlaging van zo’n 8 procent teweegbrengt) leiden tot Nederlandse toestanden. Onzekerheid over de woonfiscaliteit en bijgevolg een krimp in de transacties hebben er geleid tot een langdurige crisis op de woningmarkt.

De geleidelijke afschaffing van de woonbonus gaat ook het beste gepaard met een grondige hervorming van de woonfiscaliteit. Onze gewesten hebben in Europa de hoogste belasting op vastgoedtransacties. Registratierechten kunnen vanaf een zeker niveau echter perfect omzeild worden via allerhande constructies. Maak die constructies onmogelijk en verlaag de registratierechten drastisch. Dat is niet alleen een sociale maatregel. Het brengt de schatkist op termijn waarschijnlijk meer op dan een fiscaal status-quo.