Gratis flessenwater bij Jumbo en cola voor 10 cent bij Albert Heijn door truc met Nederlands statiegeld: ‘Dit kan als een boemerang terugkeren’

Belgische klanten van Jumbo en Albert Heijn kunnen goedkope of zelfs gratis producten verkrijgen via het systeem van statiegeld op plastic flessen in Nederland. Dat blijkt uit een reportage van Omroep Brabant. Wie over de grens met Nederland 12 lege plastic flesjes inlevert, krijgt meer aan statiegeld dan er voor het flessenwater in België is betaald. Dat is bij producten uit de Belgische supermarkten Jumbo en Albert Heijn. Een retailexpert legt uit hoe het komt dat zo’n methode kan bestaan.

Een autorit van 14 minuten. Zoveel tijd neemt het in beslag om je boodschappen van een Jumbo-supermarkt in Lanaken in de provincie Limburg, in feite gratis te maken bij een supermarkt in Maastricht, net over de Nederlandse grens. De regionale Nederlandse tv-zender Omroep Brabant vond dat veel producten bij Jumbo en Albert Heijn al goedkoper zijn in België, maar ook dat op veel etiketten van producten uit België ook het Nederlandse statielogo prijkt. Sinds 2021 ontvangen onze noorderburen 15 eurocent statiegeld per petfles of blik met een inhoud die kleiner is dan 1 liter, of 25 cent per verpakking die groter is. De flesjes en blikjes die je in Belgische supermarkten koopt, kan je inzamelen in Nederland, met teruggave van statiegeld.

Het werkt bij tal van producten, blijkt uit de reportage, maar het meest opvallende voorbeeld is dat van het bronwater van het merk Cristaline. Voor twaalf flesjes betaal je bij Jumbo in België 1,79 euro, maar wie de flesjes inzamelt, krijgt twaalf keer 15 eurocent statiegeld terug, in totaal 1,80 euro. Gratis water dus, en er zijn nog meer voorbeelden. Een flesje Albert Heijn-cola kost nog 10 eurocent na aftrek van statiegeld. Nog bij Albert Heijn kosten zes flessen mineraalwater van het huismerk samen 2,35 euro in België, of 0,85 cent na teruggave van de lege flessen in Nederland.

Besparende maatregel

“Dit probleem is deels te wijten aan de kostprijs van afzonderlijke verpakkingen”, weet de retailexpert en professor aan Vlerick Business School Gino Van Ossel. “De belangrijkste reden dat supermarkten als Jumbo en Albert Heijn alleen in Vlaanderen actief zijn, en niet in Brussel of Wallonië, is omdat ze buiten Vlaanderen verplicht zijn hun producten van een aangepaste verpakking met Franse tekst te voorzien. In Vlaanderen behouden ze gewoon de Nederlandse verpakking. Dat is een grote kostenbesparing, maar het maakt dus ook dat klanten in België van dit systeem met het statiegeld gebruik kunnen maken.

Volgens Van Ossel hangt het ook af van de markt of het voor producenten zinvol is in een aparte verpakking te voorzien. “Benelux-verpakkingen zijn voor veel producenten een normale zaak, en een bedrijf als Coca-Cola maakt geregeld aparte verpakkingen voor elk land waarin het zijn frisdrank verkoopt. Daarom zag je bijvoorbeeld bij het EK voetbal dit jaar aangepaste verpakkingen in België. Maar dat is niet voor elk product interessant. De aanwezigheid van Jumbo in België is nog relatief kleinschalig. Het zou een dure grap kunnen worden, als het alleen voor zijn huismerken in ons land een aparte verpakking moet voorzien. Dat geldt overigens ook voor producenten. Sommige merken hebben een groot marktaandeel in Nederland, maar zijn veel kleiner in Vlaanderen.”

De verklaring wordt bevestigd door Statiegeld Nederland, de stichting die het beleid voor het statiegeld overziet. “Het gaat om zeer kleine aantallen, als je dat vergelijkt met de vele miljoenen blikjes en flesjes die in Nederland worden verkocht. Het kost te veel moeite en geld om het systeem aan te passen”, klinkt het bij Omroep Brabant.

Boemerang

Maar Gino Van Ossel is niet zeker dat de huidige kosten-batenanalyse overeind blijft. “Jumbo en Albert Heijn willen niet dat dit breed door media wordt verspreid. Als dit breder bekend wordt en als blijkt dat mensen die aan de grens wonen, het systeem in grote aantallen misbruiken, dan kan deze kostenbesparing met Nederlandse verpakkingen in Vlaanderen als een boemerang in het gezicht terugkeren.”

Wanneer ingrijpen noodzakelijk is, zal Albert Heijn het beste kunnen reageren, denkt de retailexpert. “Albert Heijn heeft ondertussen een grotere schaal in België en het heeft het conglomeraat Ahold Delhaize achter zich. Mogelijk zal de keten alsnog beslissen de verpakkingen aan te passen aan onze markt. Vervolgens kan het producenten van water of frisdrank vragen hetzelfde te doen, als ze hun producten in de winkels willen houden.”

Voor het kleinere Jumbo ligt dat moeilijker, want de verankering in België blijft eerder beperkt. Jumbo heeft 33 winkels in België, maar wil dat aantal verhogen tot 50 tegen 2025, blijkt uit een recent persbericht. “Jumbo heeft voorbije tijd een aantal winkels gesloten die minder goed draaiden en er zijn enkele nieuwe in de plaats gekomen. Maar het benadrukt telkens opnieuw zijn Belgische ambities, ook al gaat het familiebedrijf ook in zijn thuisland door een moeilijke periode.”

Statiegeld in België

Bestaat de kans dat het probleem nog eerder uit politieke hoek wordt opgelost, als consumenten in ons land straks statiegeld ontvangen voor ingeleverde blikjes en plastic flessen? Die kans is klein. België wil zich engageren om het systeem in te voeren tegen 2025, maar er is nog geen eensgezindheid over de implementatie. In het Waalse regeerakkoord – het enige dat sinds de verkiezingen van 9 juni al is bereikt – komt een uitbreiding van het systeem voor statiegeld niet voor. “Er bestaat een klassieke vorm van statiegeld zoals die werkt in Nederland en ook in België voor glazen flessen, maar ons land zou ook voor een digitale oplossing kunnen kiezen”, legt Van Ossel uit. “In dat geval krijgt elke petfles of blikje een QR-code die met een smartphone kan worden gescand. Vervolgens moeten consumenten ook de code op een compatibele vuilnisbak scannen of op een aangepaste PMD-zak, om statiegeld terug te krijgen. Elke fles of blikje levert maar één keer statiegeld op. Het voordeel van het digitale systeem is dat je de flessen op meer plaats kwijt kunt.”

Vlaanderen is met name voorstander van de digitale weg, maar uit een onderzoek van Testaankoop blijkt dat die minder populair is bij de bevolking. Twee op de drie consumenten kunnen zich vinden in het idee van statiegeld voor blikjes en plastic flessen, maar minder dan de helft is bereid er ook een app voor te downloaden. Dat aandeel daalt nog naar één op de vijf, als de app het locatie- en bankgegevens zou vereisen.

“Als ons land voor het digitale systeem kiest, kan dat bij supermarkten nog meer problemen veroorzaken”, merkt Gino Van Ossel op. “Nederland gebruikt namelijk een systeem dat werkt met de barcode van de fles, terwijl België afzonderlijke QR-codes gebruikt. Als beide systemen straks naast elkaar zouden bestaan, kan een klant in theorie eerst een flesje scannen met de Belgische QR-code. Als hij de fles vervolgens niet weggooit, maar ze in Nederland scant met de barcode, zou dat dubbel statiegeld kunnen opleveren. Laat ons hopen dat we zulke scenario’s kunnen vermijden.”