Een geldig testament opmaken in 6 stappen

Hoe uw nalatenschap na uw overlijden wordt verdeeld, is bij wet bepaald. Een testament opmaken biedt u wel de mogelijkheid af te wijken van de wettelijke regels. Zo’n document moet correct, duidelijk en in de juiste vorm opgesteld zijn.

Het erfrecht bepaalt wat met uw nalatenschap gebeurt wanneer u er niet meer bent. Maar lang niet iedereen kan zich vinden in de verdeling die de wettelijke regels opleggen. De wet hecht veel belang aan de familiale band tussen personen. Wilt u dat een deel van uw nalatenschap gaat naar een niet-familielid met wie u een emotionele band hebt, dan kunt u daarvoor zorgen door een testament op te stellen. Dat kan ook een antwoord bieden voor de knelpunten in ons erfrecht voor nieuwe samenlevingsvormen die afwijken van het traditionele gezin. Maar om zijn doel niet te missen, moet zo’n document correct, duidelijk en in de juiste vorm opgesteld zijn. Een stappenplan zet u op weg.

Stap 1: wacht niet te lang

U wacht beter aan niet te lang met het opstellen van uw testament. “Zodra je een bepaald eigen vermogen hebt, kan het zinvol zijn aan de slag te gaan”, adviseert Philippe Baervoets, head of estate planning van Deutsche Bank. “Zo ben je er zeker van dat ook bij een onverwacht overlijden je bezittingen verdeeld worden volgens jouw persoonlijke wensen.” Het is ook belangrijk dat men voor het opstellen van een geldig testament handelingsbekwaam en gezond van geest moet zijn.

Stap 2: houd rekening met de reserve

Indien u getrouwd bent of kinderen hebt, is het niet mogelijk uw hele vermogen na te laten aan eender wie. De wet beschermt uw huwelijkspartner en nazaten. Zij hebben recht op het voorbehouden erfdeel of de reserve: een wettelijk bepaald minimumdeel van uw wedersamengestelde nalatenschap. Die laatste bestaat uit de erfgoederen die nog in de nalatenschap van de erflater zitten, plus alle schenkingen die de erflater tijdens zijn leven gedaan heeft. Indien de reservataire erfgenamen hun reserve niet krijgen, kunnen ze dat aanvechten. Naast die reserve bent u vrij uw bezittingen te verdelen zoals u dat wilt.

“De reserve van je huwelijkspartner bestaat uit het vruchtgebruik van de helft van je nalatenschap, met minimaal het vruchtgebruik van de gezinswoning en van de huisraad”, weet Philippe Baervoets. “Een wettelijk samenwonende partner heeft geen recht op een reserve, maar erft wél het vruchtgebruik van de gezamenlijke woning en van de huisraad. Dat recht kan je echter bij testament beperken of opheffen.”

“De reserve van al je kinderen samen bedraagt de helft van je wedersamengestelde nalatenschap. Hoeveel zonen en dochters je ook hebt, je kan dus steeds vrij beschikken over de andere helft van je wedersamengestelde nalatenschap. Indien je niet gehuwd bent en geen kinderen hebt, ben je sowieso volledig vrij je erfenis volgens je eigen inzichten te organiseren via een testament.”

Stap 3: zelf opstellen of via de notaris?

U kunt een testament zelf opstellen, maar u kunt daarvoor ook een notaris inschakelen. Beide opties hebben voor- en nadelen. Kiest u voor een eigenhandig opgesteld testament, dan kost u dat in principe niets. Betrekt u er een notaris bij, dan betaalt u – afhankelijk van de complexiteit – daarvoor al snel enkele honderden euro’s. In ruil voor die investering krijgt u wel gemoedsrust.

“Bij een eigenhandig opgesteld testament riskeer je dat de inhoud van het testament niet strookt met wat volgens de wet kan, of dat die niet rechtsgeldig is”, legt Philippe Baervoets uit. “De hulp inroepen van een notaris is de veiligste oplossing, die het minst kans op betwisting of verlies geeft. Hij controleert de inhoud op onwettigheden en stelt ook vast of je gezond van geest bent en niet handelt onder druk of dwang.”

Stap 4: let op de valkuilen

Als u toch liever zelf uw testament opstelt, schrijf het dan met de hand en in onuitwisbare inkt. Dat mag in principe op eender welke ‘drager’. “Een blad papier is het handigst, maar wettelijk gezien kan het ook op een kartonnen doos, op je badkamerdeur of op een bierviltje”, zegt Philippe Baervoets. “Vergeet sowieso je naam, je handtekening en de datum niet. Zolang de band tussen de verschillende bladzijden (bijvoorbeeld door nummering of door de tekst zelf) duidelijk blijkt, volstaat één handtekening. Je hoeft dus niet alle pagina’s te ondertekenen, al kan dat zeker geen kwaad, om discussies te vermijden.”

Getrouwd of niet, samenwonend of niet, kinderen of niet: een testament stelt u altijd in uw eigen naam op. Een wilsbeschikking die u samen met uw partner (of andere personen) opmaakt en ondertekent, heeft geen enkele waarde.

Een duidelijke en ondubbelzinnige omschrijving is essentieel. Philippe Baervoets geeft een voorbeeld: “Neem nu de formulering ‘Het schilderij in de garage legateer ik aan mijn nicht’. Om welk schilderij gaat het precies? In welke garage? En welke nicht wordt bedoeld? Wees bij de omschrijving van de goederen en de begunstigden dus zo concreet mogelijk. Beter is: ‘Het schilderij Stilleven van een fruitschaal in mijn garage in de Walstraat 14 in Lokeren legateer ik aan mijn nicht Hanna Devrieze, geboren op 12 maart 1964 en wonende in de Krekelstraat 14 in Gent’.”

Eigenhandige testamenten worden niet altijd veilig opgeborgen. Daardoor kunnen ze in verkeerde handen vallen en verloren geraken. Andersom kan ook: ze zijn zo goed verstopt dat niemand ze nog terugvindt. Dat risico kunt u vermijden door uw zelfgeschreven testament te deponeren bij een notaris, die het registreert bij het Centraal Register voor Testamenten. Zo bent u er zeker van dat het na uw dood wordt gevonden en uitgevoerd.

Stap 5: overweeg lasten en voorwaarden

Met een testament bepaalt u hoe uw goederen verdeeld moeten worden bij uw overlijden. Daaraan kunt u bijkomende voorwaarden, lasten en modaliteiten koppelen. Die kunnen helpen uw wensen beter te respecteren, en te waarborgen dat de erfenis op een gewenste manier wordt beheerd en gebruikt. Dit zijn enkele voorbeelden:
· U kunt bijvoorbeeld een bepaald deel van uw vermogen legateren aan een kind, en bepalen dat wat overblijft bij diens overlijden overgaat naar een goed doel of naar een andere persoon.
· U kunt aan een legaat de last verbinden een bepaald bedrag uit te keren aan een andere begunstigde.
· U kunt aan een legaat een last verbinden ter verzorging, huisvesting en onderhoud van een familielid of een huisdier.
Let wel: bepaalde lasten en voorwaarden kunnen soms onvermoede en ongewenste gevolgen voor de legataris meebrengen. Het is daarom aan te raden de omschrijving ervan in uw testament over te laten aan een specialist.

Stap 6: houd uw testament up-to-date

“Soms worden familiebanden versterkt of net doorgeknipt”, weet Philippe Baervoets. “Er komen (klein)kinderen bij, schoonzonen en -dochters komen en gaan. Ook de wetgeving evolueert. Wat vandaag volkomen wettelijk is, is dat in de toekomst misschien niet meer. Ook al heb je je testament dus tot in de puntjes uitgewerkt, het is een aangeraden de inhoud ervan jaarlijks te herbekijken en aan te passen indien nodig.”

U kunt een testament tijdens uw leven te allen tijde wijzigen, herroepen of verfijnen, zolang u maar handelingsbekwaam en gezond van geest bent. En door een nieuw testament op te stellen, kunt u er ook voor zorgen dat het vorige vervalt. De datum vermelden is daarom zeer belangrijk.