Een baan vinden was zelden zo makkelijk

De arbeidsmarkten in de rijke wereld zullen sterk blijven in 2024. Zelfs als er een recessie komt.

Na de opheffing van de lockdowns in 2021 kwamen de arbeidsmarkten in de rijke wereld sneller tot leven dan verwacht. In 2022 en 2023 bleven ze zich nog versterken, waarbij ze records braken. De economische vooruitzichten voor 2024 zijn onzeker: komt er een einde aan de post-pandemische ­expansie? Maar zelfs als de wereld in een recessie belandt, zullen de arbeidsmarkten naar verwachting sterk blijven. Een baan vinden was zelden zo gemakkelijk.

De werkloosheid in de rijke wereld is met minder dan 5 procent historisch laag. Een bredere ­maatstaf voor de gezondheid van de arbeidsmarkt is het percentage mensen tussen 16 en 64 jaar dat een baan heeft. Die arbeidsparticipatie is in ongeveer de helft van de ­OESO-landen nog nooit zo hoog geweest. Zelfs in landen die synoniem staan voor hoge werkloosheid, zoals Italië en Portugal, breken de werkgelegenheidscijfers records. De arbeidsmarkten ­bieden meer dan ooit in de recente economische geschiedenis voordelen voor werknemers, vooral voor mensen met lage inkomens en beperkte vaardigheden.

Die kracht brengt veel economen in verwarring. Was het niet de verwachting dat er een ‘jobocalyps’ zou plaatsvinden, waarbij miljoenen banen zouden verdwijnen door de inzet van artificiële intelligentie en robots door bedrijven? Uit het laatste onderzoek blijkt dat in veel gevallen het tegenover­gestelde zou kunnen gebeuren.

Bedrijven die nieuwe technologie toepassen, nemen vaak meer werknemers aan in plaats van ze te ontslaan – mogelijk omdat ze meer marktaandeel kunnen veroveren en dus meer mensen nodig hebben om orders te verwerken. Een recente paper kijkt naar de Japanse verwerkende industrie tussen 1978 en 2017 en stelt vast dat een toename van één robot per duizend werknemers de werk­gelegenheid bij bedrijven met 2,2 procent doet stijgen.

Tot op het bot

Drie structurele factoren vormen de achtergrond voor die banenhausse. De eerste heeft te maken met demografie. De bevolking in de rijke wereld vergrijst snel. ­Ouderen staan gemiddeld minder vaak als werkloos geregistreerd dan jongeren, deels omdat ze meer geschoold zijn. Ze voelen misschien ook meer schaamte om zonder werk te zitten.

De tweede factor is het beleid. In de afgelopen decennia hebben ­regeringen de werkloosheidsuitkeringen verlaagd, in sommige ­gevallen tot op het bot. Het rendement op het vinden van een baan is daardoor relatief hoger. Ten derde hebben technologische verbeteringen, waaronder platforms als Indeed en LinkedIn, het mensen makkelijker gemaakt om werk te vinden dat bij hen past.

De arbeidsmarkten waren dus in staat van 2021 tot 2023 enorme aantallen nieuwe banen te creëren. Consumenten die overspoeld werden met stimuleringsbetalingen van de overheid en opgepot spaargeld en de verloren tijd wilden inhalen, spendeerden geld aan arbeidsintensieve diensten, zoals hotels, restaurants en ontspanning. De vraag naar arbeid in de rijke wereld overtrof al snel het ­beschikbare aanbod van werknemers, wat tot uiting kwam in een golf van vacatures – en kreten van werkgevers over een tekort aan ­arbeidskrachten. De loonstijging in de rijke wereld schommelt al maanden rond 5 procent op jaarbasis.

Omdat de vraag en het aanbod nog altijd zo uit balans zijn, is er wellicht een diepe recessie nodig om de banenmarkten echt te schaden. De vraag naar arbeidskrachten is de afgelopen maanden afgenomen, maar tot dusver heeft dat grotendeels geresulteerd in een daling van het aantal vacatures in plaats van een daling van de werkgelegenheid. In Australië zijn de ­vacatures op Indeed na hun piek met meer dan 20 procent gedaald. Toch blijft de arbeidsparticipatie van mensen op arbeidsleeftijd stijgen naar recordniveaus. Vacatures hebben nog een lange weg te gaan voordat ze een historisch normaal niveau bereiken. In het gemiddelde rijke land waarover gegevens beschikbaar zijn, zijn er nog steeds ongeveer een derde meer niet ­ingevulde vacatures dan voor de pandemie.

Babyboomers

Er is nog een reden om te verwachten dat de arbeidsmarkt sterk blijft. Op het dieptepunt van de lockdowns lieten veel bedrijven werknemers gaan, om ze vervolgens met moeite weer aan te werven toen de economie weer op gang kwam. Bazen willen niet weer dezelfde fout maken. Dus als een recessie vrij mild is, kunnen ze ­geneigd zijn werknemers te hamsteren, zelfs als ze het zich niet echt kunnen veroorloven.

Die theorie van arbeidshamsteren komt overeen met de gegevens, die laten zien dat de werkloosheid in de rijke wereld zelfs lager is dan verwacht, gezien het huidige groeitempo van het bruto binnenlands product. In 2023 vielen sommige rijke landen, waaronder Duitsland en Nieuw-Zeeland, in een korte, oppervlakkige recessie. Zijn er ­tekenen dat de arbeidsmarkt ­gekraakt is? Nauwelijks.

Bedrijven hebben nog een reden om werknemers in dienst te ­houden. Nu de babyboomers met pensioen gaan, krimpt de beschikbare arbeidspool snel. Iemand die bereid en in staat is te werken wordt steeds meer gewaardeerd, wat betekent dat het tekort aan ­arbeidskrachten na verloop van tijd kan omslaan van een tijdelijk naar een permanent verschijnsel. Wat er ook gebeurt in 2024, de wereld van hete arbeidsmarkten zal waarschijnlijk blijven bestaan.