In 2024 schonken erfgenamen voor bijna 374 miljoen euro aan ontvangen nalatenschappen meteen aan hun kinderen. Nog nooit waren dat er zoveel. Hoe werkt zo’n doorgeefschenking? En wat zijn de voordelen?
Mensen die erven, hebben vaak al een eigen vermogen opgebouwd. Erfgenamen zijn doorgaans vijftigers die het geërfde geld niet echt meer nodig hebben. Vaak is hun woning al afbetaald, terwijl hun kinderen nog maar aan de start van hun carrière staan. Voor hen is een financieel duwtje in de rug welkom, om een woning of een wagen te kopen, of een eigen zaak uit te bouwen.
Grootouders kunnen ervoor kiezen hun kleinkinderen rechtstreeks te steunen, bijvoorbeeld door een schenking, de begunstiging van een levensverzekering of hen te bedenken in hun testament. Als ze geen successieplanning hebben uitgewerkt, is een erfenis- of generatiesprong na hun overlijden een alternatief. Bij zo’n constructie gaat de nalatenschap rechtstreeks van de grootouders naar de kleinkinderen en wordt er dus een generatie overgeslagen. Dat kan alleen als de erfgenaam de nalatenschap van zijn overleden vader of moeder verwerpt. De kleinkinderen nemen dan de plaats van de verwerpende ouder in.
‘De doorgeefschenking moet in het Vlaams Gewest gebeuren binnen één jaar na het overlijden van de erflater, en dat via een notariële akte’
Het grote voordeel van zo’n constructie is dat er slechts één keer erfbelasting hoeft te worden betaald – enkel bij de erfenisoverdracht van de grootouders naar de kleinkinderen. Anders moet dat twee keer: een eerste maal als de erfgenaam erft en een tweede maal als de kinderen van de erfgenaam erven.
“Bovendien kan een verdeling over meerdere kleinkinderen leiden tot een bijkomende belastingbesparing”, zegt notaris Joni Soutaer, de woordvoerder van Notaris.be. “Hoe meer erfgenamen er zijn, hoe lager de successiefactuur is, aangezien alle erfgenamen afzonderlijk onderworpen worden aan progressieve tarieven op hun erfdeel.”
Meer flexibiliteit
Een erfenis in haar totaliteit verwerpen in het voordeel van de kleinkinderen is voor veel ouders een brug te ver. Tot voor enkele jaren was dat nochtans een voorwaarde voor een generatiesprong. “Sinds 1 september 2018 is dat in Vlaanderen niet meer het geval”, zegt Joni Soutaer. “Hier kunnen ervende ouders hun erfenis aanvaarden, om die vervolgens volledig of gedeeltelijk te schenken aan hun kinderen, zonder dat daarop schenkbelasting verschuldigd is. Het is dus niet langer alles of niets.”
De ouder bepaalt zelf welk deel van de erfenis hij of zij doorgeeft aan de kinderen – dat mogen zowel roerende als onroerende goederen zijn – maar er gelden wel enkele voorwaarden. Deze fiscaalvriendelijke regeling is enkel mogelijk voor goederen die geërfd worden door een erfgenaam in rechte lijn en geschonken worden aan bloedverwanten in rechte lijn.
“De doorgeefschenking moet bovendien in het Vlaams Gewest gebeuren binnen één jaar na het overlijden van de erflater, en dat via een notariële akte”, merkt Joni Soutaer op. “De datum van die akte geldt als bewijs. De erfbelasting moet zijn betaald voor de schenking kan plaatsvinden.”
Lees ook: Hoe zorgt u ervoor dat uw kinderen evenveel krijgen bij een schenking?
Er moet bovendien een verband zijn tussen de erfenis en de schenking. Ouders kunnen dus geen woning schenken aan hun kinderen, als ze enkel roerende goederen zoals spaargeld hebben geërfd. Anderzijds volstaat het dat de waarde van de geërfde goederen wordt geschonken. Erft een ouder aandelen, dan mag hij of zij de actuele waarde aan de kinderen schenken, en de effectenportefeuille zelf houden.
De waarde van de schenking mag nooit hoger zijn dan de waarde van de geërfde goederen. Stel dat iemand een effectenportefeuille ter waarde van 100.000 euro erft van een ouder. Op de eerste schijf van 50.000 euro is 3 procent erfbelasting verschuldigd (1.500 euro) en op de overige 50.000 euro 9 procent (4.500 euro), wat neerkomt op een totaal van 6.000 euro. De erfgenaam besluit die portefeuille integraal aan zijn dochter te schenken binnen het jaar na het overlijden. Intussen is de waarde echter gestegen tot 110.000 euro. Op het oorspronkelijk geërfde bedrag (100.000 euro) is dan geen schenkbelasting verschuldigd. Op de meerwaarde van de portefeuille (10.000 euro) moet wel schenkbelasting worden betaald. Zo is er nog 10.000 euro x 3 procent = 300 euro verschuldigd.
In de lift
Volgens de Vlaamse Belastingdienst werd in 2024 voor bijna 374 miljoen euro aan nalatenschappen doorgeschonken. Dat komt neer op een stijging met 26 procent tegenover het jaar voordien. In totaal werd zo ruim 13 miljoen euro aan schenkbelasting vrijgesteld, of gemiddeld zo’n 5.900 euro per begiftigde.
Het aantal begunstigden bereikte met 2.212, een stijging met 25 procent, eveneens een hoogtepunt. Hun gemiddelde leeftijd bedroeg 43 jaar, terwijl die van de doorsneedoorgeefschenker 73 jaar was.
De doorgeefschenking in de andere gewesten
In het Brussels Gewest bestaat geen specifieke doorgeefschenkingsregeling. In 2023 werd echter artikel 68 van het Brussels Wetboek der Successierechten opgeheven. Dat bepaalde dat bij een verwerping van de nalatenschap de plaatsvervangende erfgenamen minstens evenveel successierechten moesten betalen als de verwerpende erfgenaam. Door die afschaffing worden kleinkinderen die erven van hun grootouders nu belast volgens een eigen, lager tarief. De ouders moeten de nalatenschap wel volledig verwerpen.
Het Waals Gewest introduceerde in 2019 een eigen variant van de doorgeefschenking, maar die is tot nu niet in werking getreden. Toch zorgde de schrapping van artikel 68 van het Waalse Wetboek der Successierechten in 2025 er ook hier voor dat een – weliswaar volledige – verwerping van een nalatenschap kan worden gebruikt om een geërfd vermogen op een fiscaalvriendelijke manier door te schuiven naar de kinderen.
Lees ook: De erfenis waar niemand op zit te wachten: hoe weiger je een nalatenschap?
