De voor- en nadelen van dynamische energieprijzen

Vooral mensen met een slimme warmtepomp, een elektrische wagen of een thuisbatterij kunnen voordeel doen met dynamische energieprijzen. Toch maken nog maar heel weinig Belgen er gebruik van.

Belgen met een warmtepomp kunnen 460 tot 1.350 euro per jaar besparen door over te stappen op een dynamisch energiecontract, becijferde de Europese consumentenorganisatie BEUC. Maar het succes van dergelijke contracten blijft vooralsnog beperkt. De regulator VREG meldde dat dit jaar slechts 0,2 procent van de Belgische huishoudens een dynamisch stroomcontract had. In Nederland is dat al meer dan 3 procent, wat neerkomt op ruim 500.000 klanten. BEUC vindt dat dynamische prijsaanbiedingen breed beschikbaar moeten worden, dat het belastingsysteem moet worden aangepast en dat consumenten betrouwbare informatie moeten krijgen.

Bij een dynamisch elektriciteitstarief wordt de prijs bepaald door de uurprijzen op de energiebeurzen. Bij een energieoverschot, zoals tijdens uren met weinig verbruik of met veel wind en zon, zijn de prijzen laag. Bij een tekort stijgen ze. Wie voor een dynamisch stroomtarief kiest, kan de uurprijzen een dag op voorhand bekijken, om vervolgens zijn energieverbruik af te stemmen op de goedkoopste uren.

Gebruikers moeten er wel actief mee bezig zijn, of gebruikmaken van een slim energiemanagementsysteem (EMS) om hun verbruik automatisch of semi-automatisch te sturen. Er zijn ook maatschappelijke voordelen. Dynamische tarieven moedigen consumenten aan hun energieverbruik te verschuiven van piek- naar daluren. Door de vraag naar elektriciteit beter te spreiden, kan het elektriciteitsnet efficiënter worden gebruikt, wat leidt tot minder overbelasting.

Barrières en speurtochten

Waarom slaan dynamische energiecontracten in ons land nog niet aan? “Veel energieleveranciers maken de overstap naar dynamische energietarieven te moeilijk”, meent Vincent De Dobbeleer, de CEO van June Energy, een digitale energieassistent die consumenten helpt met de switch naar het voordeligste energiecontract op basis van hun verbruiksprofiel. “Mensen worden afgeschrikt door verschillende manuele handelingen die ze moeten uitvoeren. Sommige leveranciers aanvaarden de overstap naar een dynamisch contract bijvoorbeeld alleen maar wanneer mensen hun keuze per brief bevestigen of telefoneren naar een contactcenter. Het is onfair dat leveranciers drempels inbouwen, en dat ze tarieven die interessant zijn voor de gebruiker, goed verstoppen in hun aanbod.”

Volgens Dobbeleer moet de regulator ingrijpen en erop toezien dat elk aangeboden tarief ook vlot geactiveerd kan worden. “Wij merken niet dat leveranciers actief barrières inbouwen en registreren evenmin een grote toename van klachten over dynamische prijzen”, zegt Barbara Janssens, woordvoerder bij de Vlaamse energieregulator VREG. “Wel zijn leveranciers volgens het Energiebesluit verplicht klanten te wijzen op de mogelijkheden, de prijzen en de risico’s van dynamische contracten. De mate waarin dat gebeurt, verschilt per leverancier.” Sommige leveranciers willen zeker zijn dat de klant goed begrijpt wat een dynamisch contract inhoudt en proberen te achterhalen of dat contract de beste optie is voor de klant, alvorens hem erop te laten intekenen.

Onwetendheid en groeipotentieel

Het is nodig dat energieleveranciers tussenbeide komen, vindt de VREG, want er heerst nog veel onwetendheid over hoe dynamische contracten concreet werken en voor wie ze interessant kunnen zijn. “Een dynamisch contract kan voordelig en kostenbesparend zijn voor netgebruikers die hun verbruik makkelijk kunnen verschuiven naar momenten waarop energie goedkoper is: in de praktijk zijn dat bijvoorbeeld consumenten met een elektrische wagen of een moduleerbare warmtepomp. Dat zijn echte energieslokoppen”, zegt Stéphane Bocqué van de Federatie van de Belgische Elektriciteits- en Gasbedrijven (Febeg).

“Nieuwe producten hebben altijd tijd nodig om aanvaard te worden. Aan de aanbodzijde schort het niet: meer dan 18 procent van de aangeboden elektriciteitscontracten voor huishoudens hanteert dynamische tarieven.” Volgens Febeg zullen dynamische contracten in ons land de komende jaren fors groeien in het residentiële segment, onder impuls van de versnelde elektrificatie van mobiliteit, verwarming en de evolutie van automatische energiemanagementsystemen.

Dat meent ook Rens Van Haute, medeoprichter en COO bij de energieleverancier Bolt. Zijn klanten kopen hun energie rechtstreeks van lokale, groene producenten. “Wij maken het consumenten geenszins moeilijk een dynamisch contract af te sluiten. De keuze tussen vast of variabel is een standaardvraag die passeert bij elke nieuwe klantenregistratie, makkelijker kan niet. Binnen de variabele producten kunnen mensen aangeven of ze dynamisch afgerekend willen worden of niet. We snappen zeker niet waarom leveranciers dynamische contracten zouden moeten verbergen in hun aanbod.”

Slapende contracten en makkelijkere overstap

Nochtans komen consumenten volgens andere bronnen veel te vaak bij dure energiecontracten terecht en verdwalen ze in een administratief kluwen. De federale energiewaakhond CREG becijferde eerder dit jaar dat een kwart van de Belgische gezinnen zeker 1.000 euro per jaar kan besparen met een beter energiecontract. Die cijfers moeten volgens Febeg genuanceerd en “voorzichtig geïnterpreteerd worden, rekening houdend met de diversiteit van het marktaanbod en de specifieke behoeften van de consumenten”.

De CREG is ook al geruime tijd voorstander van de invoering van een wettelijke limiet, zodat de slapende contracten niet langer automatisch verlengd kunnen worden. Consumenten zouden dan na verloop van tijd moeten overschakelen op een nieuw actief contract in de markt. “Waarom wordt de verantwoordelijkheid altijd bij de consument gelegd? Volgens mij is het beter de energieleveranciers te verplichten – mits goedkeuring van de klant en het in acht nemen van alle privacyregels – verbruiksdata open te stellen voor de markt. Zo kunnen leveranciers gepersonaliseerde nieuwe contractvoorstellen lanceren en kunnen consumenten vlotter tarieven vergelijken. Dát zou het wisselen van energieleveranciers pas vergemakkelijken.”

De consument heeft nood aan duidelijke informatie, klinkt het bij de VREG. “Consumenten die een nieuw energiecontract zoeken, vinden altijd een actueel aanbod in onze online V-Test”, zegt Barbara Janssens. “Mensen kunnen daar van elk contract de tariefkaart bekijken, en rechtstreeks doorklikken naar de website van de leverancier. Dat maakt het makkelijker om het contract af te sluiten dat zij verkiezen, en dat geldt ook voor dynamische contracten.”

Dynamische injectievergoedingen

Voor mensen met zonnepanelen werken dynamische energietarieven ook in de omgekeerde richting. Dynamische teruglever- of injectievergoedingen zorgen ervoor dat consumenten met een PV-installatie van hun energieleverancier een hogere vergoeding per kWh ontvangen op momenten met weinig zon, en een lagere bij een overaanbod. Maar komt er in België ooit een moment dat consumenten zullen moeten betalen om hun overtollige stroom op het net af te voeren, zoals dat nu soms in Nederland gebeurt bij de huidige negatieve terugleververgoedingen bij dynamische energiecontracten? Al zou het best kunnen dat dat systeem in 2027, via een onlangs ingediende politieke motie, verboden zou worden.

Belgische energieleveranciers betalen al op bepaalde momenten om het teveel aan groene stroom af te voeren, alleen rekenen velen dat nog niet door aan residentiële contracten. “Het lijkt me logisch dat ze dat in de toekomst wél zullen willen verhalen op de klant”, vertelt Rens Van Haute van Bolt. “Een dynamisch tarief is tweerichtingsverkeer. Mensen mogen niet verwachten dat ze enerzijds geld krijgen als er negatieve prijzen zijn, maar anderzijds niets hoeven te betalen als ze op zo’n moment injecteren. Sowieso zijn momenten met negatieve injectievergoedingen momenteel op jaarbasis schaars.”

Wat dan als Belgen, net als Nederlanders, hun PV-installatie simpelweg uitschakelen op momenten dat ze zouden moeten betalen om hun overtollige groene stroom af te voeren? “Dat lijkt mij geenszins het beoogde doel”, besluit Vincent Dobbeleer. “In dergelijke situaties wordt een thuisbatterij juist interessanter. Wanneer op momenten met zeer veel zon de zelfconsumptie al gemaximaliseerd is, kan een deel van de overtollige stroom opgeslagen worden. Dat lijkt mij verstandiger dan het uitschakelen van PV-installaties.”

Lees ook: