Belastingvermindering voor ontwikkelingsfondsen verdwijnt: ‘Ook zonder fiscaal voordeel kun je een verschil maken’

Wie na juni 2026 aandelen van een van de vier erkende ontwikkelingsfondsen koopt, zal van die investering niets meer recupereren via de belastingaangifte. Waarom maakt de regering-De Wever een einde aan de belastingvermindering van 5 procent die die investeringen genoten in de periode 2010-2025? En wat zijn de gevolgen?

De regering-De Wever is in alle spleten en kieren op zoek naar geld om de investeringen in defensie op te krikken. In het regeerakkoord staat een lijst met dertien belastingverminderingen, uitzonderingen en vrijstellingen die zullen verdwijnen. Het eerste punt op die lijst is ‘de belastingvermindering in het kader van beleggingen in ontwikkelingsfondsen voor microfinanciering’.

Wie dacht dat de regering dat lijntje uit het akkoord was vergeten, is eraan voor de moeite. In de Nederlandstalige versie van het ‘wetsontwerp houdende diverse bepalingen’ dat de regering op 3 juli indiende, lezen we dat de belastingvermindering van 5 procent voor de verwerving van aandelen van erkende ontwikkelingsfondsen niet meer verleend wordt vanaf het aanslagjaar 2026. In de Franstalige versie staat dat stortingen die uitgevoerd worden na 30 juni 2026 geen fiscaal voordeel mee opleveren. Navraag bij de woordvoerder van het kabinet van de minister van Financiën Jan Jambon (N-VA) leert dat de Franstalige versie de juiste is. Investeringen in ontwikkelingsfondsen geven dit jaar en ook in de eerste helft van volgend jaar nog recht op een belastingvermindering. De regering behoudt tot het aanslagjaar 2030 het recht om een deel van de genoten belastingvoordelen terug te vorderen, als u de aandelen binnen de vijf jaar na de aankoop weer verkoopt. Het wetsontwerp zou nog voor het zomerreces door het parlement worden gejaagd.

Belastingvermindering voor ontwikkelingsfondsen afschaffen: wat levert dat op?

In het aanslagjaar 2024 maakten 1.558 belastingplichtigen gebruik van de belastingvermindering voor ontwikkelingsfondsen, voor een totaal bedrag van 243.803,75 euro, volgens de cijfers van de federale overheidsdienst Financiën. Voor de overheid zou het afschaffen een besparing van 225.858,17 euro opleveren, de budgettaire kostprijs zoals berekend door de federale overheidsdienst Financiën.

Ter vergelijking: de opbrengst van de meerwaardebelasting schat de regering op 250 miljoen euro in 2026 en op kruissnelheid in 2029 zou die 500 miljoen euro moeten opbrengen. Weinig kans dat er evenveel ophef zal zijn over het afschaffen van het fiscale voordeel voor investeringen in ontwikkelingsfondsen als over de meerwaardebelasting. Het is nochtans geen ver-van-uw-bedshow.

Ontwikkelingshulp

“Als de armoede in Afrikaanse landen stijgt, zullen er meer conflicten zijn, zullen er meer mensen op de vlucht slaan en uiteindelijk zullen wij daar in Europa, en dus ook in België, de gevolgen van dragen”, stelt Caterina Giordano, chief impact officer van de sociale coöperatie Alterfin. “Misschien zullen we de investeringen in defensie dan nog meer moeten optrekken. Investeren in defensie moet hand in hand gaan met ontwikkelingssamenwerking, en ontwikkelingshulp is niet alleen investeren in het buitenland maar ook in eigen land.”

“Enkele jaren geleden is wereldwijd de trend ingezet om almaar minder ontwikkelingshulp te verstrekken”, vervolgt Caterina Giordano. “Sinds de Amerikaanse president Donald Trump de stekker uit USAID heeft getrokken, is het normaal en aanvaardbaar geworden voor landen om wie het zwaar heeft door de klimaatverandering of door conflicten de rug toe te keren.” Volgens een recente studie in het medisch tijdschrift The Lancet zullen er tegen 2030 wereldwijd 14 miljoen extra mensen sterven door het opdoeken van USAID, van wie 4,5 miljoen kinderen jonger dan vijf jaar.

België is de Verenigde Staten niet. Maar Oxfam België waarschuwde wel meteen na de eedaflegging van de nieuwe federale regering voor “een sanering van 1,2 miljard euro in de ontwikkelingssamenwerking”. 11.11.11 merkte op dat de regering-De Wever voor het eerst de internationale doelstelling loslaat om 0,7 procent van het bruto nationaal inkomen aan ontwikkelingshulp te spenderen. In 1970 beloofden de rijke landen van de Verenigde Naties, waaronder België, om dat stukje van hun inkomen af te staan aan arme landen om de duurzame ontwikkelingsdoelen te bereiken. De doelstelling van 0,7 procent staat ook in de wet van 13 maart 2013 over de Belgische ontwikkelingssamenwerking, maar werd nog nooit gehaald.

Verder staat in het regeerakkoord dat voortaan voorwaarden gekoppeld moeten worden aan ontwikkelingssamenwerking, zoals “de terugname van uitgeprocedeerde vreemdelingen en samenwerking op vlak van justitie, veiligheid, visumbeleid en sociale fraude”.

Geen giften

Caterina Giordano vreest dat het verlies van de belastingvermindering voor ontwikkelingsfondsen ervoor zal zorgen dat minder mensen coöperatieve aandelen van Alterfin zullen kopen. Het ontwikkelingsfonds werd in 1994 opgericht door 11.11.11, in samenwerking met acht ngo’s voor ontwikkelingssamenwerking, waaronder Rikolto, en twee banken, waaronder Triodos. Alterfin haalt vooral geld op bij particulieren en, in mindere mate, bij organisaties die willen dat hun investeringen een sociale impact hebben.

Het gaat dus niet om giften aan ontwikkelingsfondsen, maar om investeringen met een beperkt rendement. De coöperanten van Alterfin kregen in 24 van de voorbije 25 jaar een klein dividend. Enkel in 2016 was daar geen ruimte voor. Coöperanten kunnen ook hun inleg weer opvragen als ze het geld nodig hebben of niet langer coöperant wensen te zijn. Zoals bij elke coöperatieve vennootschap moeten ze daarvoor een aanvraag indienen in de eerste helft van het boekjaar.

Caterina Giordano: “We communiceren misschien te vaak over het financiële rendement en te weinig over het maatschappelijk rendement. Voor 62,5 euro koop je een coöperatief aandeel van Alterfin, waarmee we twee ondernemers of landbouwers in landen met lage inkomens kunnen steunen. Je kunt echt wel een verschil maken met je spaargeld. Met een investering draag je een steentje bij aan de wereldwijde voedselzekerheid. Wat betekent het verlies van die belastingvermindering van 5 procent in het eerste jaar van je investering, tegenover de grote impact die je met je geld hebt? Maar toch vrees ik dat onze Belgische investeerders op zoek zullen gaan naar investeringen met meer belastingvoordelen.”

Een groot deel van de voeding die in de Europese Unie geconsumeerd wordt, komt van buiten de unie. Vooral fruit, noten, koffie, thee, cacao en kruiden worden massaal ingevoerd. Voor sommige productcategorieën zijn we afhankelijk van één of enkele landen. Zo komt meer dan 70 procent van de cacao in België uit Ivoorkust, Ghana of Nigeria, drie landen in West-Afrika. Onder meer klimaatproblemen maken onze chocoladefiguurtjes voor Sinterklaas of paaseieren een pak duurder. Met de steun van Belgische ngo’s zoals Rikolto worden meer schaduwbomen zoals bananen of mangobomen geplant tussen de cacaobomen, om ze te beschermen tegen extreme hitte.

De investeringen in de vier erkende ontwikkelingsfondsen Alterfin, Incofin, BRS Microfinance en Oikocredit dalen al zes jaar op rij, zowel gerekend in aantal belastingplichtigen als in bedragen. Mogelijk speelt het verlies van de automatische vrijstelling van de roerende voorheffing daarbij een belangrijke rol. Voor 2018 werd er geen belasting ingehouden op de dividenden van Alterfin en de andere fondsen. Nu wordt de belasting eerst ingehouden. Daarna kunnen de coöperanten van Alterfin de belasting terugvragen via de aangifte, tot maximaal 249,90 euro. Dat betekent meer rompslomp en een belastingvrijstelling met uitstel. Het zou niet de eerste keer zijn dat Belgische investeerders hun gedrag aanpassen als het fiscale kader verandert.

Schakel in de ketting

“Wij springen ondernemingen in ontwikkelingslanden bij met kredieten op het moment dat ze van andere financiers nog geen vertrouwen krijgen. Zo ontsluiten we het potentieel van die ondernemers. Na ons komen er vaak nog andere investeerders bij”, legt Caterina Giordano uit. “We maken ondernemers veerkrachtiger tegen schokken. In landen zonder ziekteverzekering of inkomensgaranties kun je in de armoede belanden omdat je kind ziek is geworden of de oogst is mislukt. Wij proberen via microfinanciering het inkomen meer glad te strijken en de mensen beter bestand te maken tegen zulke tegenvallers. Als mensen bij tegenvallers hun spaargeld kunnen aanspreken, of desnoods een nieuw microkrediet kunnen afsluiten, in plaats van een beroep te doen op woekerkredieten, vinden wij dat een succes.”

Alterfin werkt samen met microfinancieringsinstellingen, zeg maar banken voor mensen die bij de klassieke bank niet terechtkunnen, maar ook met landbouwcoöperaties die producten exporteren met een Fairtrade-, Bio- of Rainforest Alliance-keurmerk. “We helpen vandaag bijna 5 miljoen mensen in meer dan dertig landen. We willen het woord ‘impact’ niet lichtvaardig gebruiken. Daarom meten we onze impact door kwalitatieve data te verzamelen over de economische situatie van de klanten. Zij moeten ons vertellen of we een impact op hun leven hebben gehad of niet.”

Financiera FDL in Nicaragua is zo’n microfinancieringsinstelling. Sinds 2002 verstrekte Alterfin dertien leningen en investeerde het fonds ook een keer in het kapitaal van FFDL, voor een bedrag van 9,4 miljoen euro. Dat geld gebruikte FFDL om 45.000 mensen aan krediet te helpen, van wie 70 procent landbouwers en 51 procent vrouwen, leert een impactstudie van Alterfin. Het gemiddelde microkrediet bedroeg 1.970 euro. Bij een rondvraag onder de kredietnemers antwoordt 97 procent dat hun economische situatie verbeterd is en 53 procent spreekt over een significante verbetering. Ze gaan erop vooruit in huisvesting, financiële buffers en toegang tot onderwijs voor hun kinderen.

In Ivoorkust verstrekte Alterfin sinds 2009 al dertien leningen van enkele honderdenduizenden euro’s tot meer dan 1 miljoen euro werkkapitaal aan de coöperatieve vennootschap Ecookim. Met het geld kunnen de betrokken boeren zaken zoals zaad en meststoffen kopen om cacao te verbouwen. Daardoor hoeft Ecookim geen prefinanciering meer te vragen aan de kopers van zijn producten en geniet de coöperatieve ook meer vertrouwen bij andere investeerders. Na Alterfin stapten nog tien andere investeerders in, voor meer dan 20 miljoen euro. Alterfin is als pionier of eerste externe geldschieter een belangrijke schakel in de ketting. Het zet hard in op duurzame en meer toekomstbestendige landbouw. “De landbouw draagt bij aan de achteruitgang van het klimaat, maar de landbouwers zijn ook de eerste slachtoffers.”

Volgens de website van Alterfin komt 77 procent van de microkredieten terecht bij vrouwen. “Daar sturen we ook op aan. Vrouwen zijn meer geneigd te investeren in de familie en de kinderen, hebben we gemerkt. Ze zijn ook kredietwaardiger en betalen hun leningen beter terug. Het is een win-winsituatie. We creëren meer impact en we lopen minder financieel risico. We zoeken bovendien ook naar organisaties die door vrouwen geleid worden om mee samen te werken. Je denkt dat we vrouwen daarmee een gunst verlenen, maar we verlenen onszelf daarmee een gunst. Ze hebben vaak betere producten, omdat ze beter naar hun klanten luisteren dan organisaties die door mannen worden geleid. Het is geen liefdadigheid.”