Banken dreigen Belgen met Amerikaanse nationaliteit de deur te wijzen

Toevallige Amerikanen. Zo noemen de Europeanen zichzelf die in de Verenigde Staten geboren zijn, maar in Europa wonen en werken. Door hun geboorterecht verkregen ze de dubbele nationaliteit, maar daar dragen ze vandaag vooral negatieve gevolgen van. De banken weren hen, uit angst voor Amerikaanse sancties.

“In de jaren zestig werkte mijn papa in de Verenigde Staten”, legt Charles* uit. “Ik ben daar geboren. Toen ik ongeveer een jaar oud was, zijn mijn ouders terug naar België verhuisd. Als je in het land geboren wordt, krijg je blijkbaar de Amerikaanse nationaliteit ‘cadeau’. Je hoeft dan geen Green Card of permanente verblijfsvergunning aan te vragen om in de VS te wonen en te werken. Eerlijk gezegd, wist ik tot enkele jaren geleden niet eens dat ik de dubbele nationaliteit had: Belgisch-Amerikaans. Ik heb dus ook geen Amerikaans paspoort. Toen ik twee keer naar de VS moest voor mijn werk, heb ik net zoals elke andere Belg een visum aangevraagd en alle formaliteiten doorlopen.”

Sinds 2019 weet Charles maar al te goed dat hij de Amerikaanse nationaliteit heeft. Toen zijn voor hem de problemen begonnen. “Nadat mijn grootmoeder was gestorven, vroeg de notaris of ik een rekening had bij BNP Paribas Fortis. Bij die bank was mijn grootmoeder klant en het zou gemakkelijker zijn om een transfer tussen rekeningen van dezelfde bank te doen. Ik had een zichtrekening bij die bank, waar ik verder nooit iets mee deed. De notaris liet een effectenrekening op mijn naam openen. Het geld en de effecten die ik had geërfd van mijn grootmoeder, werden overgeschreven.”

Midden december kreeg Charles van BNP Paribas Fortis te horen dat de bank zijn rekeningen zou sluiten. Hij kreeg twee maanden om zijn geld en effecten over te schrijven naar een andere bank. “Het is begonnen met telefoontjes, waar ik kop noch staart aan kreeg. Daarna kwamen drie brieven om mij de wetgeving uit te leggen”, zegt Charles. “Ik heb alle informatie gegeven die ze vroegen: waar ik woon, wat ik bezit,… De bank vroeg een bewijs dat ik belastingen betaalde in de VS, of een bewijs dat ik aan mijn Amerikaanse nationaliteit had verzaakt, maar die bewijzen had ik niet en ze verkrijgen is niet zo eenvoudig. Ik heb er al veel tijd en energie aan verspild, en ik vrees dat het mij nog veel geld zal kosten ook.”

Charles is een van de vele Amerikanen in België zonder Tax Identification Number (TIN). Zij zitten in de rats doordat België in 2014 de Foreign Account Tax Compliance Act (FATCA) ondertekende, een akkoord dat in 2015 in Belgische wetgeving is gegoten. “FATCA is wetgeving die van oorsprong Amerikaans is, met als doel belastingontduiking door personen met een Amerikaanse nationaliteit of een band met Amerika te voorkomen”, verklaart Isabelle Marchand, de woordvoerder van de bankenkoepel Febelfin. De wet verplicht de Belgische banken om informatie te verstrekken aan de Amerikaanse autoriteiten over hun klanten die banden hebben met Amerika.

2000 euro

“De wet verplicht de Belgische banken vanaf 2020 een TIN mee te delen van die klanten of de rekening te sluiten”, zegt Isabelle Marchand. “Daarom vragen de banken dus aan de betrokken klanten om zo’n TIN aan te leveren.” Om zo’n identificatienummer aan te vragen, moet je eerst een social security number (SSN) hebben. “De procedure om een SSN aan te vragen is niet erg ingewikkeld en je hoeft er ook niet voor te betalen. Maar de bevoegde diensten van de Amerikaanse ambassade in Brussel zijn al bijna een jaar gesloten, waardoor het voor iemand die in België woont praktisch onmogelijk is om een SSN aan te vragen”, zegt Fabien Lehagre, de voorzitter van l’Association des Américains Accidentels (AAA). Hij is een Fransman, die in 1984 geboren werd in de Verenigde Staten en in 1986 met zijn Franse vader terugkeerde naar Frankrijk.

Een andere optie is de Amerikaanse nationaliteit afstaan. “Maar dat blijkt een vrij complexe onderneming te zijn, die tijd in beslag kan nemen”, weet Isabelle Marchand. Fabien Lehagre voegt eraan toe dat het ook een kostelijke procedure is, die 2350 dollar kost. Omgerekend naar euro moeten toevallige Amerikanen dus 1977 euro betalen om hun probleem op te lossen. Spitant detail: voor FATCA kostte het slechts 450 dollar om de Amerikaanse nationaliteit af te staan. Charles heeft de procedure bekeken en zegt dat die heel complex is. Hij vindt het bovendien niet eerlijk dat hij zo’n grote som geld moet betalen: “Ik heb nooit om die Amerikaanse nationaliteit gevraagd.”

Vincent Wellens van het advocatenkantoor NautaDutilh legt uit dat de Américains Accidentels in december 2020 een rechtszaak hebben opgestart tegen het State Department, het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, om de wettigheid van die hoge kosten te betwisten. “Als mensen hun zaken in orde willen brengen met de federale belastingdienst van de Verenigde Staten, de IRS, voor ze afstand doen van hun Amerikaanse nationaliteit, dan zullen ze nog veel meer moeten betalen dan die 2350 dollar. De meeste toevallige Amerikanen willen dan ook van hun Amerikaanse nationaliteit af, zonder zich te conformeren met de IRS.”

Boetes

Charles heeft nog geluk dat de andere banken waar hij klant is voorlopig geen problemen maken van zijn dubbele nationaliteit en ook zijn erfenis verwelkomden: “Het geld en de meeste van de effecten zijn getransfereerd. Nog drie Amerikaanse aandelen – toeval of niet – heeft BNP Paribas Fortis nog altijd niet getransfereerd naar mijn effectenrekening bij de andere bank. Ik heb er dus ook geen toegang meer toe.” We vroegen BNP Paribas Fortis om een reactie op het verhaal van Charles, maar de bank stuurde ons door naar de bankenfederatie. “Vermits de problematiek van het verkrijgen van een TIN niet eigen is aan BNP Paribas Fortis, mogen wij u verzoeken Febelfin te contacteren voor meer informatie.”

Fabien Lehagre heeft nochtans weet van nog andere Belgen die, net zoals Charles, een brief kregen van BNP Paribas Fortis. Van andere banken is niet bekend of zij al klanten aan de deur hebben gezet. Lehagre heeft zelfs een brief van een toevallige Amerikaan die in België woont en een woonkrediet heeft bij BNP Paribas Fortis. De bank sluit alle rekeningen, geeft de klant twee maanden, tot 3 mei, om een zicht- en spaarrekening te openen bij een andere bank en legt uit hoe de maandelijkse aflossingen van het krediet voortaan moeten gebeuren. Fabien Lehagre voegt er nog aan toe dat de moedergroep, BNP Paribas, de Amerikaanse klanten in Frankrijk eveneens de wacht heeft aangezegd.

Mogelijk zit de schrik er bij BNP Paribas meer in dan bij andere banken, omdat de bank in 2014 een boete van bijna 9 miljard dollar moest betalen in de Verenigde Staten. BNP Paribas kreeg die boete, omdat de bank dollartransacties voor klanten had verricht die indruisten tegen de sancties van de VS tegen landen als Iran, Sudan en Cuba. Maar het is duidelijk dat alle Belgische banken zich bewust zijn van de problematiek van de Amerikaanse Belgen.

“Als banken de gegevens van de Amerikaanse klanten niet of onvolledig doorgeven, of de rekening niet afsluiten als ze de nodige informatie niet hebben, dan riskeren ze zware boetes”, zegt Isabelle Marchand. “Als ze niet voldoen aan de FATCA-verplichtingen kunnen de VS besluiten 30 procent te heffen op alle betalingen vanuit de VS naar de bank of klanten van de bank. De oplossing moet komen uit politieke of diplomatieke hoek. Dit is geen louter Belgisch probleem, maar een globaal probleem voor alle landen buiten de VS.”

Privacywetgeving

Vincent Wellens heeft op 22 december zowel in Luxemburg als in België in naam van de toevallige Amerikanen een klacht ingediend bij de belastingdienst. “Wij stellen dat de transfers van persoonlijke gegevens van de Luxemburgse en de Belgische fiscus naar de Amerikaanse fiscus, zoals voorzien in FATCA, illegaal zijn in het licht van de Europese privacywetgeving GDPR. We vragen dat die transfers stoppen, omdat ze in de GDPR geen wettelijke basis hebben, ze disproportioneel zijn en de rechten van de toevallige Amerikanen schenden.”

Fabien Lehagre stelt dat ze in beide landen naar de rechter stappen om de wet te laten annuleren, als ze tegen het einde van de maand geen antwoord hebben. In Frankrijk voerden de toevallige Amerikanen gelijkaardige juridische acties, maar kregen ze ongelijk. Daarom vragen ze daar de tussenkomst van de Europese Commissie. Ze hopen ook dat de Belgische en de Luxemburgse rechters een advies vragen aan het Europees Hof van Justitie, dat in principe voor alle lidstaten van de Europese Unie van toepassing zou zijn.

De Accidental Americans Association of Belgium (AAAB) en Charles hebben in december ook een klacht neergelegd bij de Belgische Gegevensbeschermingsautoriteit, omdat de gegevensuitwisseling van de banken met de Verenigde Staten zou indruisen tegen de Europese privacywetgeving GDPR. Op de vraag of de klacht ontvankelijk is, kregen we bij de Gegevensbeschermingsautoriteit te horen dat ze niet kan reageren op lopende dossiers.

Charles maakt zich grote zorgen, want hij vreest dat de andere banken hem op termijn ook aan de deur zullen zetten. “Zonder rekening kun je vandaag niet meer leven. Ik heb er mijn hoofd al over gebroken. Nog een geluk dat mijn partner en ik niet getrouwd zijn. Anders zou zij ook betrokken worden bij dit debacle. Een vriend vroeg zich onlangs af of ik mijn geld niet op haar naam kon zetten, maar dat houdt gigantische risico’s in.”

De vrees van Charles lijkt gegrond, want ook Febelfin waarschuwt: “De banken zullen de klanten helpen en informatie geven over waar zij de TIN kunnen terugvinden of aanvragen, maar ze kunnen de formaliteiten niet doen in plaats van de betrokken personen. Wij proberen de klanten zo veel mogelijk tegemoet te komen, maar finaal zullen de banken genoodzaakt zijn de rekeningen af te sluiten.”