Ook zelfstandigen kunnen corona-ouderschapsverlof opnemen

De regering heeft beslist dat ook zelfstandigen gebruik kunnen maken van ouderschapsverlof, in mei en juni. Dat is voor het eerst, want ouderschapsverlof was tot nu toe een privilege van werknemers in loondienst. Wat zijn de modaliteiten van het nieuwe ouderschapsverlof voor zelfstandigen?

In normale tijden hebben werknemers en ambtenaren recht op vier maanden ouderschapsverlof per kind. De werkgever kan maximaal zes maanden uitstel vragen, maar moet dan schriftelijk motiveren waarom het ouderschapsverlof nu niet kan starten. Wie zijn eigen baas is, heeft dat recht op ouderschapsverlof niet. “Zelfstandigen hebben een aparte sociale zekerheid, met andere bijdragen en andere uitkeringen dan werknemers. Denk bijvoorbeeld aan het pensioen, dat bij zelfstandigen veel lager ligt”, legt Yves Stox, managing consultant bij Partena Professional, uit. Een zelfstandige betaalt bijdragen aan een kas voor zelfstandigen, met als overkoepelend overheidsorgaan het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ).

Uitzonderlijke tijden vragen om uitzonderlijke maatregelen. Daarom besliste de regering het corona-ouderschapsverlof uit te breiden naar de zelfstandigen. “Zij moeten het ouderschapsverlof aanvragen via het sociaal verzekeringsfonds van de zelfstandige. Dat zal de aanvragen verwerken en instaan voor de betaling van de uitkering”, zegt Mathilde Vandenhoeke, de woordvoerder van de minister van Middenstand, Zelfstandigen, Kmo’s, Landbouw en Maatschappelijke integratie, Denis Ducarme (MR).

Er bestond al een soort van loopbaanonderbreking voor zelfstandigen met het statuut van mantelzorger. Stox: “De zelfstandige kan een uitkering en een onderbreking van sociale bijdragen krijgen wanneer hij of zij de zorg opneemt voor iemand uit zijn naaste omgeving die ernstig ziek is of palliatieve zorg nodig heeft. Het kan gaan om een echtgenoot, een wettelijk samenwonende partner, iemand met wie je feitelijk samenwoont, een familielid tot de tweede graad of een gehandicapt kind onder 25 jaar.”

De mantelzorgers kunnen hun zelfstandige activiteit één tot zes maanden per aanvraag onderbreken. Op een volledige loopbaan hebben ze recht op maximaal twaalf maanden uitkering en vier kwartalen vrijstelling van sociale bijdragen. Maar voor alle duidelijkheid: de zorg voor gezonde kinderen valt buiten dat kader. “Het idee was oorspronkelijk het corona-ouderschapsverlof in lijn te brengen met de uitkering voor mantelzorgers met een zelfstandigenstatuut. Die bescherming zou men opentrekken”, weet Stox te vertellen.

Minder werken

Werknemers die corona-ouderschapsverlof opnemen, kunnen de arbeidstijd maximaal met de helft verminderen. Voor zelfstandigen geldt die beperking niet. “Een zelfstandige activiteit laat zich moeilijk in arbeidstijd uitdrukken. Er is geopteerd voor een werkwijze op maat van de zelfstandigen. De zelfstandige moet enkel aantonen dat zijn activiteit moet verminderen omdat hij door de covid-19-crisis de zorg voor de kinderen moet opnemen “, stelt Vandenhoeke.

Het volstaat dat de zelfstandige tijdens de schooluren moet instaan voor de zorg voor de kinderen, omdat de scholen niet volledig geopend zijn en de kinderopvang niet voor iedereen open is. “Met deze maatregel willen we ten volle de zelfstandigen ondersteunen om aan de slag te gaan en te blijven, en hen financieel te ondersteunen voor het inkomensverlies dat ze lijden doordat ze geen beroep kunnen doen op bepaalde opvangkanalen en zelf moeten instaan voor de zorg van de kinderen”, voegt Vandenhoeke eraan toe.

Dezelfde uitkering

Werknemers jonger dan 50 jaar, die de werktijd van een voltijdse job met de helft verminderen, krijgen een uitkering van 532,24 euro bruto per maand, ofwel 25 procent meer dan het basisbedrag. De regering besliste namelijk de uitkeringen voor het corona-ouderschapsverlof te verhogen. Voor eenoudergezinnen is er een brutobedrag van 875 euro per maand. Die twee bedragen zijn overgenomen voor de zelfstandigen. Vandenhoeke: “Er zijn maar twee bedragen voor zelfstandigen, omdat we voor de zelfstandige een eenvoudig en duidelijk systeem wensten, dat eenvoudig uitvoerbaar is door de sociale verzekeringsfondsen. Het ouderschapsverlof geldt voor zelfstandige ouders van kinderen tot 12 jaar. De uitkering kan nog toegekend worden als het kind zijn 12de verjaardag viert in 2020. Als het kind een beperking heeft, stijgt de leeftijdsgrens naar 21 jaar, en in bepaalde gevallen valt de leeftijdsgrens zelfs volledig weg, zoals bij de werknemers. Er is gestreefd naar een maximale convergentie met de maatregelen voor werknemers, omdat ook zelfstandige ouders nood hebben aan en recht hebben op een financiële ondersteuning bij de zorg voor hun kinderen in deze uitzonderlijke tijden.”

Stox waarschuwt dat werknemers zich niet mogen verkijken op de bedragen die ze op hun rekening krijgen. “Net zoals bij de uitkeringen voor tijdelijke werkloosheid wordt een lagere bedrijfsvoorheffing afgehouden. Je betaalt nu minder voorschot op de belastingen, maar bij de afrekening van de inkomstenbelastingen in 2021 gelden de normale belastingschijven. Het kan dus best zijn dat je dan wel nog extra belastingen moet betalen.”

Bij ouderschapsverlof bedraagt de bedrijfsvoorheffing slechts 10,13 of 17,15 procent. Bij tijdelijke werkloosheid gaat er een voorschot van 26,75 procent af. “Als het enigszins kan, houden mensen dus het best een spaarpotje opzij, om die definitieve belastingen te betalen”, besluit Stox. Die 26,75 procent zal overigens nog worden verlaagd tot 15 procent. De Kamer ging op 20 mei akkoord met een wetsvoorstel daaromtrent van de regering. De verlaagde voorheffing is enkel van toepassing op de uitkeringen voor tijdelijke werkloosheid tussen 1 mei en 31 december 2020. Op die manier wil de regering vermijden dat er te veel bedrijfsvoorheffing afgaat bij werknemers met lage inkomsten, zoals bijvoorbeeld het geval is bij deeltijdse arbeid.

Recht of privilege?

Er kwamen veel vragen binnen bij het sociaal secretariaat van Partena Professional, dat de loonadministratie verzorgt voor werkgevers. “Werkgevers zaten met veel praktische vragen: er waren verwachtingen gecreëerd over het corona-ouderschapsverlof, maar het wetgevende kader was nog niet klaar op 1 mei. Hoe moet dat met die retroactiviteit? Mag de werkgever het ouderschapsverlof weigeren of niet?” zegt Stox. Ondertussen weten we dat de werkgever het corona-ouderschapsverlof mag weigeren aan werknemers.

Stox vindt dat niet zo schokkend, want “bij het gewone ouderschapsverlof mag de werkgever tot zes maanden uitstel vragen als het niet goed uitkomt voor de onderneming. Nu gaat het over twee specifieke maanden waarin het verlof kan opgenomen worden.”

Vandenhoeke voegt eraan toe: “Voor meer informatie kunnen zelfstandigen terecht bij de sociale verzekeringsfondsen, die al kunnen overgaan tot preregistratie van de aanvragen. Dat moet een snelle en correcte afhandeling na de publicatie van het koninklijk besluit mogelijk maken.”