Zo vermijdt u vermoeide spieren op kantoor

Vier op vijf werknemers krijgen ooit te maken met rug- of nekklachten. Wie vaak zware lasten tilt, maar ook wie veel tijd doorbrengt voor zijn computerscherm, is erg kwetsbaar. Hoe zwaar leidt het Belgische bedrijfsleven hieronder? En hoe is het met de preventie gesteld?

Ergonomie, de wetenschap die de aanpassing van de werkomstandigheden aan de mens bestudeert, krijgt een steeds belangrijkere taak in ons dagelijkse leven. Wetenschappelijk onderzoek heeft immers aangetoond dat lange perioden van herhaalde bewegingen, een slecht georganiseerde werkruimte, een verkeerde lichaamshouding en slechte werkgewoontes nefast zijn voor ons lichaam. Lichamelijke ongemakken en problemen aan zenuwen, pezen en spieren zijn het resultaat. De verzamelnaam voor pijnklachten die veroorzaakt worden door herhaalde bewegingen, krachtinspanningen of statische houdingen is RSI (Repeti-tive Strain Injury).

Volgens het gespecialiseerde bedrijf Ergo Comfort heeft veertig procent van de Belgische werkende bevolking last van RSI. Op Europees vlak blijkt dat dertig procent van de werknemers last heeft van rugpijn, aldus het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk. Volgens diezelfde bron zou tussen zestig en negentig procent van de Europese bevolking ooit last hebben van een aandoening aan de onderrug. Daarmee neemt rugpijn de eerste plaats in op de lijst van beroepsgebonden aandoeningen.

In de meeste gevallen herstellen patiënten van hun onderrugproblemen, maar vaak duiken de klachten na verloop van tijd opnieuw op. Bovendien blijkt deze aandoening ook een belangrijke oorzaak te zijn in het stijgende ziekteverzuim. Volgens chiropractor Karl Devriese is dit probleem echter moeilijk te overzien. “De toplui van de bedrijven weten niet om welke redenen hun werknemers thuisblijven. De reden waarom iemand afwezig blijft, is immers geheim,” weet hij. “De bedrijfsarts daarentegen kan zich misschien een beter beeld vormen. Volgens de studie ‘Pain in Europe’ zou België alvast op nummer vijf staan wat betreft het aantal patiënten met spier- en gewrichtspijnen.”

Het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk schat overigens dat de economische kosten van alle beroepsgebonden ziekteverzuim variëren van 2,6 tot 3,8 procent van het bruto nationaal product in de verschillende Europese lidstaten. Maar de werkelijke percentages kunnen nog hoger zijn omdat de kosten moeilijk in te schatten zijn. In België zouden de kosten die alleen met RSI en aanverwanten gepaard gaan wel eens makkelijk 1,5 procent van het BNP kunnen bedragen.

Een kijk in de praktijk

Een aantal Belgische bedrijven is alvast erg begaan met de gezondheid van zijn werknemers.

Zo werkte De Post onlangs een zogenaamd ergoplan uit. Woordvoeder Fred Lens: “We hebben dit plan in juni in tien postkantoren getest. Het gaat om een module met praktische tips, vooral gericht tot postbodes. Zij hebben namelijk zwaar belastende activiteiten voor de rug, zoals het sorteren van brieven en het tillen van brieventassen. Allereerst krijgen ze wat theorie over hoe de rug functioneert, gevolgd door praktische tips over hoe de rug te gebruiken.”

De reacties zijn volgens Lens uiterst positief. “In het najaar maken we een evaluatie en op basis van die ervaringen stellen we vervolgens een brochure op. Die is bestemd voor alle postbodes. Daarnaast maken we ook een informatief pakketje dat we doorspelen aan onze vormingsafdeling die nieuwe postbodes opleidt,” vertelt Lens.

Ook Pioneer besteedt al jaren aandacht aan er-gonomie. “Voor de aankoop van al onze bureaustoelen hebben we verschillende leveranciers vergeleken en er een arbeidsgeneesheer en een ergonoom bij betrokken,” zegt Dirk Schadick, verantwoordelijke voor facility and safety bij Pioneer Europe. “Daarna hebben we gedurende een drietal maanden een aantal stoelen geplaatst bij willekeurige testpersonen. Ook voor het andere meubilair hebben we op deze manier gewerkt. Hierbij hielden we, onder meer, rekening met het feit dat alles in de hoogte instelbaar moet zijn en dat het voor links- en rechtshandigen geschikt moet zijn. Alle leveranciers moeten sowieso eerst worden goedgekeurd door onze preventieadviseur. Bovendien proberen we laptops – waarbij gebruikers doorgaans in garnalenhouding zitten – zoveel mogelijk te vermijden en moedigen we het personeel aan om geregeld te bewegen.”

Dat gebeurt door bijvoorbeeld printers en vuilnisbakjes te centraliseren. Voorts geeft Pioneer workshops over de juiste houding en tracht het minstens twee werkpostanalyses per maand te houden.

Vaak zijn het gespecialiseerde bedrijven zoals Ergo Comfort en Backfun die dit soort workshops geven. Dit laatste bedrijf was al te gast bij Pioneer, maar ook bij onder meer Ter Beke, Innogenetics, Randstad, Janssen Pharmaceutica en DVV. Ook Belgacom deed in het verleden een beroep op de diensten van Backfun. Het betrof een aantal oefensessies om rug- en nekpijnen te voorkomen, waarbij de hulp van ex-judoka Ingrid Berghmans werd ingeroepen. De telecomoperator gaf vorig jaar ook een grootscheepse opleiding over de correcte zithouding bij beeldschermwerk en organiseert jaarlijks cursussen ‘voorkomen van rugklachten’ voor medewerkers die zware lasten moeten heffen.

“Bovendien vindt het personeel informatie over ergonomie terug op de intranetsite van Belgacom,” vertelt een verantwoordelijke van het departement safety, health and environment. “Voor klachten kunnen ze terecht op een specifiek e-mailadres, maar de meeste werkgerelateerde ongemakken worden gemeld tijdens het periodiek medisch onderzoek of tijdens een spontane raadpleging van de arbeidsgeneesheer. In dat geval laten we de werkplaats aanpassen aan het probleem: speciale stoel, beeldschermfilter, een hoger bureau voor zeer grote mensen enzovoort.

Het internet als informatiebron

Het is opvallend hoeveel websites er zijn gewijd aan er-gonomie en RSI. Misschien wel logisch, want het is nu juist de groep van intense computergebruikers (en dus ook internetsurfers) die wordt getroffen. Een overzicht:

Bedrijven zijn wettelijk verplicht om maatregelen te treffen op het gebied van ergonomie. De bepalingen daarover vindt u terug in de Welzijnswet en in het KB van 27 maart 1998 betreffende het Welzijnsbeleid. U kunt ze down- loaden via de website http://www.meta.fgov.be in de rubriek regelgeving.

Een samenvattend overzicht van de medische onderzoeken voor werknemers vindt u terug op de meeste websites van de zogenaamde externe diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk. En voor een overzicht van die externe diensten kunt u terecht op http://www.meta. fgov.be in de rubriek lijsten.

Twee uitstekende Nederlandstalige portaalsites over ergonomie zijn http://ergonomie.pagina.nl en http://rsi. pagina.nl, waar u goedgevulde rubrieken zoals advies, hulpmiddelen en oefeningen aantreft.

Goede Engelstalige informatieve sites zijn onder meer RSIHelp (http://www.rsihelp.com), Harvard RSI Action (http://www.rsi.deas.harvard.edu) en Repetitive-Strain-Injury (http://www.repetitive-strain-injury.com).

Kijk ook eens op Healthy Computing (http://www.healthycomputing.com), waar u praktische tips vindt in de rubrieken office ergonomics en your health.

Voor een overzicht en de beoordeling van hulpmiddelen tegen RSI is Typing Injury FAQ (http://www.tifaq.com) een goede uitvalsbasis. Hier vindt u namelijk uitgebreide informatie over het nut van zitballen, aangepaste toetsenborden en muizen.

Hulpmiddeltjes tegen RSI

Naast een informatieve taak heeft het internet u nog méér te bieden:

Zo troffen we er een eenvoudige tool als SoundBreak (http://www.lost.co.nz/main/software/soundbreak) aan. Met dit gratis stukje software kunt u makkelijk de werkhouding en het werkritme van u en uw medewerkers aanpassen: u stelt eenvoudigweg in om de hoeveel minuten u met een geluidje wil worden herinnerd om even te pauzeren.

Vergelijkbaar is Break Reminder (http://cheqsoft.com/ break.html).

En wat dacht u van Stretch Break Pro (http://www.paratec.com)? Dit programma last stretchpauzes in op zelf te bepalen intervallen en toont u ook op uw scherm hoe u ze moet uitvoeren. Deze tool kost u wel 44 dollar, maar u kunt hem eerst gedurende tien dagen gratis uittesten.

Daarnaast vindt u op het internet ook handige software die u bijvoorbeeld toelaat om makkelijker de muis van uw pc te bedienen. Zo is er IntelliPointer (http://intellipointer. com). Wanneer u dit programma installeert, hoeft u uw hand minder te bewegen (dat bepaalt u via de instellingen). Dat leidt merkelijk tot een mindere belasting van hand en pols. IntelliPointer kost wel 29 dollar per licentie. Daarom doet u er goed aan om eerst de gratis trial-versie uit te testen. Bovendien kunt u het gebruiksgemak al aanzienlijk verhogen via het configuratie- scherm van uw pc: hier kunt u muisinstellingen zoals aanwijzer- en dubbelkliksnelheid aanpassen aan uw behoeften.

Nóg verder gaat RSIGuard (http://www.rsiguard.com). Dit softwarepakket (40 dollar, maar 45 dagen gratis op proef) bevat onder meer een uitgebreide breaktimer (analyseert hoe lang en hoe intensief u werkt, en geeft pauzes aan), een datalogger (hier krijgt u een overzicht van uw werkritme en -patroon) en een autoclick-functie. Met deze functie hoeft u niet meer te klikken op uw muis: zodra u stopt met het bewegen van uw muis, wordt een ‘automatische klik’ gesimuleerd. Het is even wennen, maar na een tijdje is het gemak duidelijk merkbaar.

Twee vergelijkbare tools zijn RSI-Shield (http:// www.rsishield.com û 20 euro maar 60 dagen gratis uit te testen) en WorkPace (http://www.workpace.com û 39 euro en gratis testversie gedurende 30 dagen).

In België zouden de kosten die met RSI en aanverwanten gepaard gaan makkelijk 1,5 procent van het bruto nationaal product kunnen bedragen.