Zo belegt u nooit meer blindelings

Als u geregeld belegt in beveks of sicavs, kent u wellicht de voordelen: voor een beperkt bedrag spreidt u het kapitaal over aandelen, obligaties, cash enzovoort. Maar een nadeel is dat de aankoop- en verkoopwaarde van beleggingsfondsen moeilijk te bepalen is. Wat kunt u ertegen doen?

Risicospreiding. Een verstandige belegger kan niet zonder. Beveks en sicavs lijken in eerste instantie dan ook een droom voor de ‘goede huisvader’. Ze laten u namelijk toe om op eenvoudige wijze het risico van uw belegging te spreiden. Diversificatie heet dat dan. In tegenstelling tot bijvoorbeeld een aanzienlijk kapitaal in één specifiek aandeel te investeren, wordt uw geld via zo’n fonds verdeeld over een hele korf van beleggingsinstrumenten. Het aanbod is gigantisch: op de Belgische markt zijn honderden beveks en sicavs te verkrijgen die beleggen in aandelen, obligaties, liquiditeiten, andere fondsen enzovoort. Ze blijken dan ook populair te zijn: de Belgische Vereniging van Asset Managers ( BEAMA) rekende uit dat het nettoactief van alle beleggingsfondsen op de Belgische markt in 2003 meer dan 136 miljard euro bedroeg. Dat is bijna 7 % meer dan het jaar voordien.

De boosdoener: de inventariswaarde

Maar wanneer u zo’n fonds aankoopt via uw bankier of makelaar, stuit u ogenblikkelijk op een eerste nadeel: u weet niet welke prijs u precies zult betalen. En dat is ook het geval wanneer u een fonds van de hand wil doen: uw bankier kan u nooit zeggen hoeveel u er exact voor zal krijgen. Het spreekt voor zich dat dit tot onaangename verrassingen kan leiden. In de praktijk gebeurt het wel eens: u geeft aan uw bankier de opdracht om een bepaald fonds te kopen en als u een paar dagen later het afschrift ontvangt, blijkt dat u veel meer betaald heeft dan u had gedacht. Bij een verkoopopdracht blijkt dan weer dat u veel minder krijgt dan verwacht.

Dat dit probleem reëel is, blijkt uit een van de adviezen over sparen en beleggen die we aantreffen op de website van de Belgische Vereniging van Banken: “Beveks kennen een enorm succes bij het beleggingspubliek. Misverstanden rijzen rond de nieuwe inventariswaarde bij aankoop of verkoop van deelbewijzen. De gepubliceerde waarde heeft al een historisch karakter en geeft niet de waarde aan van het deelbewijs dat wordt verhandeld. Laat u goed informeren alvorens te beslissen!”

Paul Caeyers, de ombudsman voor de financiële sector, is zich bewust van het probleem. “In 2003 werden er 1998 dossiers afgehandeld op onze ombudsdienst, waarvan 106 betrekking hadden op beleggingsfondsen,” vertelt hij. Dat komt overeen met 5,3 % van alle klachten. Een aantal hiervan had betrekking op de transparantie van de inventariswaarde.

Maar wat is hier nu de reden van? Laten we eerst even stilstaan bij het begrip inventariswaarde. Een beleggingsfonds heeft geen koers die bepaald wordt door vraag en aanbod, zoals dat bij een aandeel het geval is. Een fonds heeft wel een inventariswaarde. Dat komt omdat een fonds is opgebouwd uit verschillende onderdelen, bijvoorbeeld diverse aandelen. De inventariswaarde van dat fonds is dan de som van al die aandelen, gedeeld door het aantal deelbewijzen dat van het fonds in omloop is. De waarde van een bevek of een sicav varieert dus naargelang van de waarde van de onderliggende producten.

Een fonds koopt of verkoopt u tegen de inventariswaarde en die wordt berekend door de bank die het fonds uitgeeft. Maar zo’n berekening gebeurt niet continu, en daar zit nu net het probleem. Stel, u geeft op vrijdag een aankooporder door aan uw bank. In dat geval koopt u dat fonds aan de inventariswaarde van één bancaire werkdag later. Omdat de beurzen in het weekend gesloten zijn, geldt de inventariswaarde van de maandag daarop. Die is dan weer berekend op de slotkoersen van de onderliggende aandelen van de beursdag voordien: vrijdag dus. En die waarde vindt u dan pas dinsdag in uw krant terug. Samengevat: als u op vrijdag een aankooporder doorgeeft, leest u pas vier dagen later in de krant voor welke prijs u dat fonds precies heeft gekocht.

Leken zien het probleem niet

Maar dat is nog niet alles. De inventariswaarde van sommige fondsen wordt namelijk niet dagelijks berekend door de bank, maar bijvoorbeeld slechts wekelijks of soms zelfs veertiendaags. Vooral bij zogenaamde klikfondsen (fondsen die op regelmatige tijdstippen tussentijdse winsten ‘vastklikken’) moet u vaak tot twee weken wachten voordat er een nieuwe inventariswaarde bekendgemaakt wordt. Dat kan uiteraard tot grote schommelingen in de inventariswaarde leiden en zorgen voor een (onaangename) verrassing wanneer u uw aan- of verkoopafschrift te zien krijgt. Dirk Boodts, oprichter van de beleggerswebsite Forteon.be, kan dat bevestigen: “Soms wordt de inventariswaarde pas om de twee weken herberekend en het is duidelijk dat niemand dit echt handig vindt. Mensen die zulke fondsen kopen, blijken echter vaak leken te zijn. Ze slikken doorgaans de opgegeven argumenten van de banken en zien hun belegging als een langetermijninvestering waarbij het probleem niet onmiddellijk aan de orde is.”

Toch doen banken hun best om de inventariswaarde van hun gecommercialiseerde fondsen zo correct mogelijk te berekenen. Eddy Ryssens, communicatieverantwoordelijke van Dexia Asset Management: “Bijna alle fondsen die wij beheren voor Dexia Bank hebben een dagelijkse inventariswaardeberekening. Alleen de fondsen met een kapitaalbescherming op de eindvervaldag zijn een uitzondering. Maar dat is logisch. Een fonds met kapitaalbescherming wordt normaal gezien aangekocht met als hoofddoel het beoogde eindresultaat pas op eindvervaldag op te strijken.”

Maar wie om een of andere reden toch tussentijds wil verkopen, doet dat doorgaans in het ongewisse. Ook Jos De Leeuw, verantwoordelijk voor asset management en productbeheer beleggingsfondsen bij KBC, meent dat de berekening van de inventariswaarde correct gebeurt. “Er zijn twee gevallen mogelijk,” zegt hij. “Ofwel gaat het om fondsen met een dagelijkse berekening. Die leiden niet tot verrassingen bij het cliënteel, tenzij er uitzonderlijke dingen gebeuren. De aankopen gebeuren overigens meestal voor de langere termijn. Ofwel gaat het om fondsen met een veertiendaagse berekening en dat zijn veelal fondsen met kapitaalbescherming. Hier weet de belegger bij aanvang meestal al concreet wat hij van de verschillende formules op de eindvervaldag kan verwachten. En bij tussentijdse transacties bouwen onze adviseurs overigens een veiligheidsmarge in.”

Kies de juiste dag

Hoe dan ook, bij de aankoop van een fonds doet u er goed aan om eerst bij uw bankier of makelaar te informeren naar de frequentie van de berekening. U vindt deze informatie ook in de technische fiche van de bevek of sicav. Als u de keuze hebt, zijn fondsen met een dagelijkse berekening in elk geval te verkiezen. Maar wat als de inventariswaarde van het fonds slechts wekelijks of tweewekelijks herberekend wordt? In dat geval kan de krant u helpen. In de financiële tabellen vindt u in het fondsenkatern namelijk een aparte kolom ‘datum’ terug, die de zogenaamde waarderingsdag van de inventariswaarde weergeeft. Stel, u bent van plan om op 20 september een aankooporder door te geven. Via uw bankier of uit de technische fiche weet u dat de inventariswaarde van het bewuste fonds slechts elke veertien dagen berekend wordt. U kijkt dan eerst even in de datumkolom van de krant. Als u merkt dat de datum voor het bewuste fonds bijvoorbeeld 7 september is, dan mag u er zeker van zijn dat de volgende waarderingsdag op 21 september (7 + 14) ligt. In dat geval mag u op 20 september dus gerust uw order doorgeven, want dat zal uitgevoerd worden aan de inventariswaarde van slechts één dag later. Leest u in de datumkolom echter bijvoorbeeld 10 september, dan wacht u beter met uw opdacht tot net voor de nieuwe waarderingsdag: 24 september.

Limietorders bij Argenta

Deze omslachtige procedures zou u overigens niet hoeven te volgen als u limietorders kon doorgeven, net zoals bij aandelen. Hiermee geeft u aan hoeveel u hoogstens wilt betalen bij een aankoop of hoeveel u minstens wilt ontvangen bij een verkoop. “Dat is bij traditionele fondsen bijna onmogelijk om technische redenen,” weet een fondsenspecialist bij een Belgische bank ons te vertellen. “De fondsenmarkt is immers een illiquide markt, waar inkomende en uitgaande kapitaalstromen nooit aan elkaar gelijk zijn. Dat maakt het onmogelijk om inventariswaarden continu te herberekenen en daardoor kunnen geen limietorders geaccepteerd worden. Bovendien zouden zulke orders heel wat bijkomende administratie met zich brengen. In de huidige zwakke markten zijn ze voor financiële instellingen dan ook verre van topprioriteit.”

Ook Jos De Leeuw van KBC meent dat het niet opportuun is om voor fondsen met limietorders te werken. “Het zijn immers langetermijnbeleggingen die ingegeven zijn vanuit strategische overwegingen, zoals het inspelen op een verwachte rentestijging. KBC aanvaardt dus geen limietorders, met uitzondering van enkele heel specifieke fondsen.”

Toch is er één bank die er wel in slaagt om limietorders voor al haar fondsen te accepteren: Argenta. De opgegeven limiet blijft bij een koop- of verkoopopdracht één week geldig. U moet dus wekelijks een nieuw order doorgeven als het vorige niet werd uitgevoerd. Het gamma van Argenta is – in tegenstelling tot dat van de grootbanken – wel beperkt tot 34 fondsen.

Limietorders zijn overigens ook mogelijk bij closed-end funds, de zogenaamde gesloten beleggingsfondsen. Dat zijn beursgenoteerde fondsen met een heuse koers, die bepaald wordt door het spel van vraag en aanbod op de beurs. Een overzicht hiervan vindt u doorgaans achteraan in het fondsenkatern van uw financiële krant, in een aparte rubriek voor beleggingsfondsen op buitenlandse beurzen. Zulke gesloten fondsen noteren onder meer op de beurzen van New York en Amsterdam. Maar volgens Jos De Leeuw van KBC stapt men op internationaal vlak stilaan af van deze fondsen. “In Nederland – waar nogal wat fondsen traditioneel op de beurs noteren en waar er dus met limietorders gewerkt kan worden – is er een omgekeerde beweging aan de gang,” beweert hij. Waarom? Een gebrek aan transparantie… Roel Van Espen

Roel Van Espen

De inventariswaarde van sommige fondsen wordt niet dagelijks berekend door de bank, maar bijvoorbeeld slechts wekelijks of soms zelfs veertiendaags.

Er is één bank die er wel in slaagt om limietorders voor al haar fondsen te accepteren: Argenta.