West-Vlaamse architectuur verovert China

Het West-Vlaamse architectenbureau Buro II zorgt voor een gigantisch congrescentrum in de Chinese provincie Guangdong, een complex met een prijskaartje van 180 miljoen euro.

Zondag 6 november 2005 vertrekt er alweer een Belgische delegatie naar China. Nu is het de beurt aan Vlaams minister-president Yves Leterme (CD&V) en minister van Economie Fientje Moerman (VLD) om het land van belofte te verkennen. Als voorbereiding op zijn China-trip, nodigde de minister-president de West-Vlaamse architect Hendrik Vermoortel uit op zijn kabinet.

Een architect? Hendrik Vermoortel heeft China-ervaring. Begin augustus 2005 won zijn bureau, het Roeselaarse Buro II, de architectuurwedstrijd van de Chinese provincie Guangdong voor de bouw van een prestigieus congrescentrum. Opmerkelijk, nog slechts zelden heeft een buitenlands bureau een overheidsopdracht weggekaapt in China. En de opdracht mag er ook zijn: aan het complex met een totale oppervlakte van 210.000 m2 hangt een prijskaartje van 180 miljoen euro.

Hoe de West-Vlamingen in China zijn geraakt? Via een Chinese architectuurstudent die stage had gelopen bij Buro II. En dankzij de contacten die werden gelegd tijdens de Belgische economische missie onder leiding van prins Filip in 2004.

De architecten van het West-Vlaamse bedrijfsleven

Augustus 2005 was een markante succesmaand voor Buro II. Zowat gelijktijdig met het goede nieuws uit het Verre Oosten, raakte bekend dat Steven Holl de laureaat is van de wedstrijd voor het nieuwe casino in Knokke. En Holl heeft Buro II uitgekozen als zijn lokale partner.

Twee mooie verjaardagsgeschenken voor Buro II, dat in 2005 vijfentwintig jaar bestaat. De twee oprichters, architect Hendrik Vermoortel en interieurarchitecte Rita Huys, hebben vandaag nog altijd de leiding in handen. Rita Huys staat aan het hoofd van de interieurafdeling, Buro Interior of kortweg Buro I, Vermoortel voert het team van architecten en stedenbouwkundigen van Buro II aan.

Buro II telt ongeveer negentig medewerkers en is daarmee een van de grootste bureaus van ons land. Toch bleef het Roeselaarse bureau op het vlak van naamsbekendheid en visibiliteit lange tijd in de schaduw van veel kleinere bureaus. Deels omdat Buro II zich bewust lowprofile opstelde, deels omdat het bureau zelden buiten de West-Vlaamse gouw bouwde.

De no-nonsensestijl van het bureau past ook wonderwel bij die van het West-Vlaamse bedrijfsleven. In de portfolio van Buro II komen we dan ook een hele rist West-Vlaamse bedrijven tegen: Unilin Flooring en Unilin Systems, aannemersbedrijf Furnibo, Pieters Visbedrijf, betonbedrijf Structo, Helbig, Ivio,… “We hebben een graantje kunnen meepikken van het succes van het West-Vlaamse bedrijfsleven,” bevestigt Vermoortel. “En in dat wereldje is ook de interesse voor architectuur gegroeid.”

Architectuur is meer dan kunst

Duizenden kilometers weg van Roeselare en voorpaginanieuws in de kranten – het Chinese avontuur lijkt een dubbele breuk met het verleden. Maar Hendrik Vermoortel beklemtoont dat de koerswijziging al veel eerder is ingezet. Zo’n vijf jaar geleden liep hij zijn oude studiemakker Herman Jult tegen het lijf. Jult kwam aanvankelijk aan boord als stedenbouwkundige en specialist in PPS-projecten (publiek-private saenwerking), maar hij kreeg van Vermoortel ook al snel de vraag om mee te werken aan een toekomststrategie voor het bureau.

“Hij is mijn mentaal klankbord,” zegt Vermoortel over Jult. “We denken samen na over de rol van de architect, over architectuur in Vlaanderen en over hoe we dit bureau moeten organiseren opdat het er over twintig jaar nog staat.”

Het denkwerk van beide vijftigers resulteerde in een visie die gebouwd is op vier pijlers: droom, techniek, economie en team. Licht Herman Jult toe: “Droom staat voor de verwachtingen van de bouwheer. Het gaat ook over beleven en vormgeven aan verbeelding. Het is het artistieke deel van ons vak. Dat is belangrijk, maar het is in de jaren negentig het architecturaal denken en handelen wel sterk gaan domineren. Even belangrijke pijlers als techniek en economie werden zelfs verwaarloosd.”

Vermoortel vult aan: “Een architectuurprijs toekennen aan een gebouw dat dubbel zoveel heeft gekost als gepland, dat is onzin. Een gebouw moet verschillende opeenvolgende gebruikers kunnen dienen. Ook daarom is het verkeerd om alleen bezig te zijn met de droom van de opdrachtgever.”

De vierde pijler, het team, is in de optiek van Buro II een essentiële voorwaarde om die permanente evenwichtsoefening tot een goed einde te brengen. “We zijn een multidisciplinaire ploeg,” zegt Vermoortel. “Zo werken er hier naast onze architecten en interieurarchitecten, ook ingenieurs en economen. En we doen ook geregeld een beroep op kustenaars, specialisten in restauratietechnieken, een cultuurfilosoof, een wijkmanager enzovoort. Want het is niet de bedoeling om alle kennis in huis te hebben. Je moet ook openstaan voor kennis en invloeden van buitenaf.”

Leren van de Chinezen

De opdracht in China is geen exclusieve Buro II-aangelegenheid. Buro II is wel de leading architect. De West-Vlamingen werken er samen met het lokale architectenbureau Design Institute of CITIC. En Buro II verzamelde ook een keur van vooral Vlaamse bedrijven rond zich: Ingenium voor het technisch ontwerp, Daidalos voor de energie en akoestiek, TTAS voor de de theatertechnieken, Denis Dujardin en Stefaan Thiers staan in voor het landschapsontwerp, Lens°Ass voor het interieurontwerp en Laurent Ney & Partners neemt het structuraldesign voor zijn rekening. “Wij zouden een dergelijk project niet kunnen realiseren zonder de input van externe partijen,” stelt Vermoortel. “Onze rol bestaat erin om de juiste partners te kiezen en ze vervolgens op één lijn te krijgen. We moeten er staan als één team.”

Dat zal nodig zijn, want het gigantische complex moet eind 2006 al klaar zijn. Die wel zeer scherpe deadline zorgt voor extra stress in Roeselare, maar Vermoortel is er gerust in: “Wat zeker helpt, is dat de overheid onze opdrachtgever is. Dat vergemakkelijkt de procedureslag, want het gaat er daar toch nog vrij absolutistisch aan toe. Maar het is ook ongelooflijk hoe goed ze daar georganiseerd zijn. We kunnen op dat vlak nog veel leren van de Chinezen.”

Een direct gevolg van de opdracht in China is de start van Buro II International. “Onze internationale ambities mogen de normale werking van het bureau niet in het gedrang brengen,” merkt Vermoortel op. “Daarom een aparte entiteit. Het is een soort vliegende ploeg met mensen die er niet tegen opkijken om lange tijd in het buitenland te vertoeven.” Aan het hoofd van dit team staan Salvatore Bono – nog een vijftiger – en zoon Pieterjan Vermoortel.

Strakke organisatie

Buro II staat er op organisatorisch vlak. En daar kun je in het architectuurwereldje nog dikwijls het verschil mee maken. Veel bureaus excelleren immers in artistieke creativiteit, maar laten wel de ene deadline na de andere passeren. Bij Buro II heeft een team van zes managers de dagelijkse leiding in handen. Vermoortel vergelijkt hun rol met die van de schepenen in een gemeentebestuur. “Ze moeten op hun terrein de krijtlijnen uittekenen.”

De architectuuropdrachten worden verdeeld over drie projectcellen. Zo’n cel bestaat uit een vijftiental mensen en groepeert de specialismen die nodig zijn om een project tot een goed eind te brengen. De projectarchitect-manager leidt de projecten binnen zijn cel. De drie projectcellen kunnen een beroep doen op de competentieteams van het bureau (ruimtelijke planning, interieur, stabiliteit, technieken en presentatie). “Wat ons onderscheidt van veel andere bureaus, is dat we geïntegreerd werken,” meent Vermoortel. “We zullen er bijvoorbeeld altijd voor zorgen dat van bij de start van een project er een stedenbouwkundige mee rond de tafel zit. Zo voorkom je dat je een prachtig ontwerp helemaal moet hertekenen, omdat er een stedenbouwkundige flater is begaan.”

Nog iets dat het Roeselaarse bureau tot een buitenbeentje maakt: het grote aantal vaste medewerkers. Het werkvolume van een architectenbureau kan sterk schommelen. En de loonkosten liggen hoog. Vele grote bureaus opteren dan ook voor het zelfstandigenstatuut. Niet dat er bij Buro II geen freelancers zijn, maar het is wel een minderheid. “Voor de continuïteit is het belangrijk dat we over een voldoende grote basis vaste medewerkers beschikken. We willen er geen duiventil van maken.”

Laurenz Verledens

Steven Holl, de laureaat van de wedstrijd voor het nieuwe casino in Knokke, koos Buro II als lokale partner.