Nadat ze met de algemene staking van 30 januari stoom hebben afgelaten, willen de vakbonden opnieuw met de regering om de tafel zitten om het sociaaleconomisch beleid bij te sturen. Maar ruimte om te scoren is er eigenlijk niet.
Het openbaar vervoer dat wordt lamgelegd, de Antwerpse haven op non-actief, stakingen in grote industriële bedrijven maar amper in kmo’s en de grootste stakingsbereidheid in de provincies Luik en Henegouwen: dat was het te verwachten beeld van de syndicale actiedag. Een afgang zoals de staking bij de openbare diensten op 22 december was het niet, maar ook al spreken de vakbonden van een succes, de term algemene staking was op 30 januari niet echt van toepassing. Daarvoor was het enthousiasme bij vooral het ACV niet groot genoeg. Daar is nu ook de kritiek te horen dat “de vakbondstop het kruit te snel verschoten heeft en dat de vakbonden wellicht verzwakt uit de staking komen. Wat als de regering de komende maanden nieuwe, diepgaandere saneringsmaatregelen neemt? Moeten we dan opnieuw staken?”
Veel leden van de christelijke vakbonden wilden de voorbije dagen gewoon verder onderhandelen om de scherpe kantjes van de regeringsmaatregelen af te vijlen. Voorzitter Marc Leemans koos echter voor de vlucht vooruit en sloot zich aan bij het ABVV, waar de actiebereidheid een stuk groter was. Als nieuwe voorzitter en met het oog op de sociale verkiezingen van deze lente kon hij het zich niet permitteren aan de zijlijn te staan. De vakbonden zeggen dat het tijd is om weer om de tafel te zitten. Zoals minister van Pensioenen Vincent Van Quickenborne (Open Vld) verklaart, is er de voorbije weken altijd gepraat, zij het dat vooral de experts en technici van de sociale partners bij de minister van Pensioenen en bij minister van Werk Monica De Coninck (sp.a) kwamen aanschuiven. De nadruk lag bij de gesprekken vooral op het wegwerken van wat de vakbonden ‘contractbreuk’ noemen, zoals de pensioenen die verlaagd worden voor wie net in het stelsel van tijdskrediet zit.
Bij het Vlaamse ABVV Metaal is te horen dat er bijna akkoorden waren over bijsturingen van het brugpensioen. Dat bepaalde groepen van rijdend spoorwegpersoneel nog altijd op 55 jaar met brugpensioen zouden kunnen, zagen veel metaalarbeiders als discriminatie. Gesprekken over aanpassingen van de brugpensioenregels voor zware beroepen waren redelijk ver gevorderd. Ook bij het meestal radicale ABVV Metaal was het enthousiasme voor de staking daarom zeker niet gigantisch groot. De nationale stakingsdag toonde trouwens aan dat de kloof tussen Vlaamse en Waalse syndicalisten groter wordt, ook bij het zo unitaire ABVV. Vlaams ABVV Metaal-voorzitter Herwig Jorissen stelt dat “ABVV Metaal gevraagd heeft een correcte staking te voeren samen met de andere vakbonden in het bedrijf en om niemand tegen te houden die wil werken. Naar onze informatie is ook dat ordewoord goed opgevolgd. Een algemene staking wil immers zeggen dat de werknemers in hun eigen bedrijven het werk moeten neerleggen. Het betekent niet dat men andere werknemers (in andere bedrijven) moet beletten te werken of dat men pamfletten uitdeelt op een kruispunt of filterblokkades opwerpt.” Het Waalse ABVV Metaal heeft dat wel gedaan door bedrijventerreinen af te zetten.
Indexdiscussie niet van de baan
ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw verklaarde maandag dat de vakbonden hebben aangetoond dat ze nog altijd druk kunnen uitoefenen op de regering. Al is het zeer de vraag of de vakbonden daar nog kunnen scoren.
De bonden blijven bevreesd voor een aanpassing van het voor hen heilige automatische indexsysteem en profileren zich meer dan ooit als de verdedigers van hun heilige koe. De uitspraken van Vlaams minister-president Kris Peeters en in mindere mate van Steven Vanackere (CD&V) dat een indexsprong een goede zaak zou zijn voor de concurrentiekracht van de ondernemingen, had het effect van een rode lap op een stier. Minister van Sociale Zaken Laurette Onkelinx (PS) haastte zich om te zeggen dat “een indexsprong mogelijk is, maar zonder de PS”, waardoor het debat gesloten leek. Zeker omdat nu al vaststaat dat er een indexaanpassing komt die uitkeringen (in februari) en de ambtenarenlonen (in maart) verhoogt met 2 procent.
“Volgens de redenering van Vanackere dat een indexsprong de concurrentiekracht versterkt, is de toepassing ervan in de privésector op elk moment mogelijk”, zegt Paul Soete, topman van technologiefederatie Agoria. “Je kan over een paar maanden gerust beslissen geen indexaanpassingen meer door te voeren in de privésector of om die over twee jaar te spreiden.” Als de indexsprong niet kan, is er nog de aanpassing van het systeem van automatische loonindexering. Werkgevers hopen dat de blijvende druk van de Europese Commissie, de OESO en het IMF én het rapport van de Nationale Bank over de index dat eerstdaags verschijnt, tot concrete maatregelen leidt.
Tot nu toe was bij het VBO en co vooral te horen dat de regering-Di Rupo geen oog heeft voor de concurrentiekracht. Met het oog op de begrotingscontrole van eind februari verhardt de toon. Karel Van Eetvelt van Unizo: “In tegenstelling tot de algemene beeldvorming betalen ondernemers in belangrijke mate mee voor de begrotingsinspanningen. We betaalden eind vorig jaar met de notionele-intrestaftrek en de duurdere bedrijfswagens. Nu worden de bedrijfswagens opnieuw duurder en worden ondernemers verder aangepakt. Bij de begrotingscontrole zijn structurele maatregelen aan uitgavenkant nodig die tegelijk de concurrentiekracht van de ondernemingen verbeteren: een indexsprong of een aanpassing van het indexsysteem.” De werkgevers hebben hun munitie tot vandaag opgespaard.
Geen geld voor akkoorden
Een nadeel voor de vakbonden is dat er geen geld meer is om hen te helpen in bepaalde sociaaleconomische dossiers te scoren. Zo bepaalt het regeerakkoord dat het structurele mechanisme van de welvaartsvastheid van de uitkeringen bewaard blijft, maar het budget ervan in 2013-2014 tijdelijk verminderd wordt met 40 procent. Dat is 200 miljoen op het budget voor de welvaartsaanpassingen bij de werknemers. De vakbonden hopen de regering te overtuigen ook de overige 60 procent aan te wenden. Gezien de precaire situatie van de overheidsfinanciën is die kans echter klein.
Idem voor het dossier van de harmonisering van de statuten van arbeiders en bedienden. Het Grondwettelijk Hof bepaalt dat dat dossier tegen 8 juli 2013 volledig van de baan moet zijn. ACV-voorzitter Marc Leemans was in een opiniestuk in de Gids op Maatschappelijk gebied niet naïef: “Het meest optimistische scenario is dat de sociale partners dat dossier in peis en vree weer opnemen. Een realistischer scenario is dat de overheid probeert op te schieten, in het beste geval in overleg met de sociale partners. De regering gaf al aan dat ze de factuur van de eenmaking door de budgettaire situatie niet kan overnemen.”
Kortom, de vakbonden zitten in een moeilijk parket. De regeringsmaatregelen rond brugpensioen en werkloosheid laten enkel nog detailkritiek toe. Voor andere beleidsstappen is gewoon geen geld.
ALAIN MOUTON
De bonden blijven bevreesd voor een aanpassing van het voor hen heilige automatische indexsysteem en profileren zich meer dan ooit als de verdedigers van hun heilige koe.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier