Uw kantoorgebouw als visitekaartje

Het nieuwe ING-hoofdkantoor levert de Nederlandse bank

en verzekeraar wereldwijde publiciteit op.

Moet een hoofdkantoor een visitekaartje zijn van het bedrijf?

Is zo’n gebouw een interessant communicatiemiddel?

Of is het al goed als het gewoon een aangename werkplaats is?

Waar is de tijd dat bankiers en verzekeraars nog koketteerden met hun saaiheid of – zoals ze het zelf noemden – met hun discretie? Chic mocht wel, maar uit de band springen? Dat was uit den boze. Ook de kantoorgebouwen van bankinstellingen en verzekeringsmaatschappijen ontsnapten niet aan deze ongeschreven regel. ING House, het nieuwe hoofdkantoor van de Nederlandse bank- en verzekeringsgroep ING, doet dat wel. Geen discretie hier, integendeel, ING House moet zowat het meest opvallende kantoorgebouw zijn dat de jongste jaren is neergepoot. Bovendien ligt het gebouw pal langs een van de drukste verkeersaders van Nederland: de A10 rond Amsterdam. Gevaarlijk weggedrag van afgeleide of verwonderde chauffeurs is er ongetwijfeld dagelijkse kost. Want ING House is een echte blikvanger. Komende uit de richting Den Haag, duikt het gebouw plots op aan de rechterkant. Een spectaculair glazen gevaarte op hoge stalen poten dat over zijn hele lengte je aandacht blijft vasthouden.

ING: communiceren

De inventieve Amsterdammers hebben al een resem namen bedacht voor het kantoorcomplex: de hst, de schoen, het insect, de klapschaats, het cruiseschip, de kruimeldief. “Het is een gebouw dat niemand onberoerd laat,” beweert DailahNihot, persverantwoordelijke bij ING Group. “Iedereen heeft er wel een mening over. Vooral voor taxichauffeurs blijkt het een dankbaar conversatieonderwerp.” Niet alleen in Amsterdam is het gebouw een hot item. Perslui en architecten uit de hele wereld zakken speciaal naar de Nederlandse hoofdstad af voor een bezoek aan het gebouw. Natuurlijk is al die aandacht mooi meegenomen, maar was het ING daar ook om te doen? “Niet om de aandacht op zich,” antwoordt Nihot. “Wel wilden we met dit gebouw een statement maken. Als bank en verzekeraar handelen we in virtuele producten. We hebben dus geen tastbare producten waarmee we kunnen communiceren. Met dit gebouw kunnen we dat wel. ING House is een uiting van onze kernwaarden: innovatief, transparant, betrouwbaar. Daarnaast vinden we het ook belangrijk om kansen te geven aan architecten.”

De uitverkoren architecten waren MeyerenVanSchooten uit Amsterdam, tot vóór de ING-opdracht een relatief klein en onbekend bureau. Vandaag worden ze wereldwijd gesolliciteerd voor lezingen en opdrachten. ING heeft een traditie als kwaliteitsbewust bouwheer. De Nederlanden van 1845, een van de vroege voorlopers van ING, liet zijn hoofdkantoor ontwerpen door de vermaarde Nederlandse architect HendrikPieterBerlage. En het GebouwNationaleNederlanden in Praag is een van de bekendste realisaties van sterarchitect Frank O. Gehry. Overigens staat ook INGRealEstate, de vastgoedpoot van de groep, bekend om zijn architectuurkeuzes.

Renson: showcase

ING House is een uitgesproken voorbeeld van een kantoorgebouw dat meer wil zijn dan alleen werkplaats: het is een visitekaartje van het bedrijf. Het gebouw is ook een illustratie van Nederlands lef. In België lijkt zo’n gebouw onmogelijk. Kantoorgebouwen zijn in ons land maar al te vaak karakterloze en saaie dozen. Toch leeft ook hier een tendens om bedrijfsgebouwen – en zeker hoofdkantoren – een communicatieve functie te geven. Zo is, op een weliswaar veel bescheidener en kleinschaliger niveau dan het ING House, ook het nieuwe hoofdkantoor van Renson een blikvanger. Ook hier gaat het om een gebouw op een echte zichtlocatie: het gebouw ligt naast de E17-autoweg. En ook hier trekt de opmerkelijke architectuur (van JoCrepain) de aandacht van heel wat voorbijrazende automobilisten.

Maar anders dan bij ING House is het Renson-gebouw wel een echte showcase. Renson, producent van ventilatie- en zonweringssystemen, heeft immers heel wat van zijn producten verwerkt in het gebouw. “We hebben al onze ervaring en kennis met natuurlijke ventilatie en aluminium buitenzonwering samengebracht in het HealthyBuildingConcept,” vertelt marketingverantwoordelijke JoBostyn. “Met dit gebouw willen we laten zien dat een milieuvriendelijk concept en sterke architectuur hand in hand kunnen gaan. Architecten zijn voor ons een belangrijk verkoopkanaal.”

Katoen Natie: kunst

Het hoofdkantoor van KatoenNatie kan niet genieten van een zichtlocatie. Het ligt verscholen in de groezelige Antwerpse wijk Den Dam. Op toevallige passanten zal dit gebouw wellicht weinig indruk maken. Maar dat doet het des te meer op de bezoeker. Bij het binnenkomen wordt die bezoeker al meteen geconfronteerd met twee schilderijen van Cobra-kunstenaar KarelAppel. En in de wachtruimte aan de receptie zit je naast de getatoeëerde varkens van WimDelvoye. Kunst neemt er een prominente plaats in. Tijdens de rondleiding in het gebouw passeren we nog een aantal kunstwerken van Wim Delvoye en van beeldhouwer Kobe, nog meer Cobrawerk van onder meer PierreAlechinsky en ook enkele werken van ‘informeel kunstenaar’ HansHartung.

De architectuur, van Robbrecht en Daem, is niet minder indrukwekkend. De architecten zijn erin geslaagd om van een wirwar van donkere, oude pakhuizen een licht, consistent en modern kantoorgebouw te maken. “Katoen Natie is een modern bedrijf met een rijk verleden,” zegt Caroline Dekindt van Katoen Natie. “Die visie komt sterk tot uiting in dit gebouw.” Ook hier is het kantoorgebouw dus, naast een aangename werkplaats, een statement. Maar de kunstcollectie verraadt dat het gebouw voor een belangrijk deel ook de trots is van Fernand en KarinHuts, president en vice-president van Katoen Natie en liefhebbers van (Cobra)kunst.

KBC: werkplaats

De hoofdkantoren van ING, Renson en Katoen Natie hebben met elkaar gemeen dat ze een belangrijke imago-ondersteunende functie hebben. In het geval van het ING House lijkt het zelfs een absolute prioriteit: wereldspeler ING ziet het gebouw als een internationaal visitekaartje. Zijn meer lokaal gerichte concurrent KBC kiest veeleer voor lowprofile. DirkVanDerMeersch, directeur van de directie Dienstverlening Administratieve Gebouwen bij KBC: “Een hoofdkantoor is voor ons geen commercieel uithangbord, daar hebben we onze kantoren in de straat voor. In onze optiek is een hoofdkantoor in eerste instantie een werkplaats. En daarbij is het van het grootste belang dat de mensen die er werken, er zich goed in hun vel voelen.”

Toch heeft KBC een aantal opmerkelijke hoofdkantoren in portefeuille. Zowel het voormalige Cera-gebouw (architect MichelJaspers) in Leuven, als de drie gebouwen in de Havenlaan (architecten Atelierd’Art Urbain / Jaspers & Partners) in Brussel gelden als hoofdkantoor. En naast het station van Leuven ontwikkelt Kairos naar een ontwerp van PhilippeSamyn een nieuw hoofdkantoor voor de verzekeringstak van KBC. Dat gebouw en het meest recente gebouw aan de Havenlaan sluiten volledig aan bij de KBC-visie dat ook een hoofdkantoor in principe vermarkt moet kunnen worden. “Van een nieuw kantoorgebouw wordt niet langer aanvaard dat het louter gebouwd zou zijn in functie van de specifieke noden van KBC. Het moet een bredere invulling kunnen krijgen,” zegt Dirk Van Der Meersch.

Het oudste gebouw op de Havenlaan (nummer 2) heeft de meeste hoofdkantoorallures. De architectuur is misschien niet echt subtiel, maar het enorme atrium in het gebouw maakt wel indruk. Het is een gebouw waar je met een zekere trots je internationale relaties kunt ontvangen. Maar dat blijkt maar een bijkomstigheid te zijn voor KBC. Van Der Meersch: “Je moet de ontwikkeling van dit gebouw in zijn tijdskader en de stedenbouwkundige context zien. De plannen dateren van eind jaren tachtig. Toen was er hier in de omgeving nog niet veel. Daarom werd geopteerd voor een gebouw dat sterk naar binnen is gericht. Dat grote atrium heeft dus verschillende functies: ontmoetingsplaats, verpozingsruimte, circulatieruimte. Het heeft ook een technische functie: het creëren van natuurlijk daglicht in een aantal kantoorzones. Overigens is het atrium, als je rekening houdt met de proportie van het gebouw, niet buitensporig groot. Dit is een gebouw met negen verdiepingen en 100.000 vierkante meter kantoorruimte.” Het atrium doet soms zelfs dienst als evenementenruimte. Zo is het de locatie voor de telefooncentrales van de slotshows van Kom op tegen Kanker en Levenslijn. “Het is voor ons een mogelijkheid om onze maatschappelijke betrokkenheid op een andere manier dan de klassieke, financiële, manier te tonen.” Het hoofdkantoor als sponsorinstrument.

Fortis: eigenheid

Ook Fortis heeft twee hoofdkantoren: een Belgisch in de Koningstraat in Brussel en een Nederlands in Utrecht. “Dat is niet zo abnormaal voor binationale groepen, bij Unilever en Shell is dat ook zo,” zegt WilfriedRemans, director press relations bij Fortis. “Het is een weerspiegeling van het Belgisch-Nederlands karakter van het bedrijf en het komt dus voort uit onze afkomst en eigenheid.” Het zijn wel heel contrasterende gebouwen. Het Nederlandse hoofdkantoor is een modern torengebouw, een ontwerp van VanMourikVermeulenArchitecten. Het Brusselse gebouw, de voormalige hoofdzetel van de Generale Maatschappij van België, is een neoclassicistisch pand. De visie van Fortis ten aanzien van de functie van een hoofdkantoor ligt tussen het KBC- en het ING-standpunt. “Een hoofdkantoor heeft voor ons zowel een belangrijke functionele als een representatieve functie,” vat Remans samen.

Laurenz Verledens

Het Renson-gebouw is een echte showcase. De producent van ventilatie- en zonweringssystemen heeft heel wat van zijn producten verwerkt in het gebouw.