“Meer ingenieurs of 2014 wordt een ramp”

De Limburgse natuurkundige Martin Hinoul joeg in Amerika veertien jaar op technologie voor de Belgische en de Vlaamse regering. Met succes. Vandaag betaalt de Universiteit Leuven hem om van de stad en het ommeland een Silicon Valley te maken. En opnieuw boekt Hinoul succes.

M artin Hinoul draagt een grijs pak met das en dat is niet zijn gewoonte. De reden? Over de middag luncht hij met hoge pieten van Fortis met het oog op een nieuw technocentrum. Fortis en KBC stopten geld in het ontwikkelingsfonds van de Leuvense universiteit, Gemma Frisius. Het lunchparool is: medewerking zonder discriminatie tussen de banken.

De ‘Mijnheer Technologie’ van de KU Leuven leidt na zes jaar Europa nog altijd trouw een Amerikaans leven: time and contacts are money. Hinoul flippert tussen technologie, lezingen, congressen, gesprekken in Leuven, Eindhoven, Hasselt, Aken en bestuursvergaderingen van Trust Capital Ventures, Leuven Research & Development en Leuven Inc.

In 1999 verscheen zijn boek ‘Silicon Valley’, vandaag schaaft hij aan ‘Silicon Valley Revisited’. Martin Hinoul spreekt met de tong, de handen en de voeten. Voor de interviewer verschijnt een wit blad waarop hij de baai bij Stanford in Californië tekent, de technostreek rond Cambridge in Engeland, de Technology Corridor van Haasrode-Arenberg-Termunck en de Grote Driehoek Leuven-Eindhoven-Aken. Martin Hinoul: “Voor Brussel en zijn universiteiten zijn er geen barrières, maar is het minder vlot samenwerken dan met de Technische Universiteiten van Eindhoven en Aken. Belangrijker is dat er vanuit Leuven naar Brussel geen kans is op een technologieas. De autoweg zit vol. Ten oosten en ten noorden van Leuven is er wél ruimte en belangstelling voor expansie.”

Het project FFH016 is de eerste grote stap buiten de muren van de KU Leuven. Het nieuwe samenwerkingsverband Feed, Food & Health, over functionele voeding of nutricijnen, ankert in de buurstad Tienen, de thuis van Orafti, een pionier in de inuline uit de cichoreibiet. Martin Hinoul: “Wij hebben Gasthuisberg met topgeneeskunde en de nanotechnologie van Imec. FFH016 wordt een prachtig voorbeeld van de multidisciplinaire aanpak die zal leiden tot de nieuwe doorbraken. Nestlé, Coca-Cola, Danone besnuffelen die markt van – volgens mijn berekeningen – 160 miljard dollar en wij peuzelen jaarlijks 2000 miljard dollar op. Een dagelijkse snuif inuline verhoogt bijvoorbeeld de kalkafzet in het gebeente, denk aan de vergrijzing en de ouderdomskwalen.”

TRENDS. Leuven telt driehonderd technologiebedrijven, maar wie weet dat?

MARTIN HINOUL (LEUVEN RESEARCH & DEVELOPMENT). “Niemand. Ik viel ook van mijn stoel toen ik het studiewerk zag van de Nationale Bank voor het ‘Charter Leuven’, een toekomstverkenning. Iedereen kent de universiteit, de brouwerij, de Boerenbond, Marktrock, Louis Tobback, maar daar houdt het op. Vandaag is het Leuvense driehonderd hightechbedrijven rijk en dat worden er vierhonderd. Tegen die tijd heeft de stad 100.000 inwoners, tegenover 85.000 vandaag. Louis Tobback weet dat dit aantal een maximum is, vandaar de expansie naar Eindhoven en Aken.

“Er zijn vandaag vijf clusters: informatica, life sciences, e-security, mechatronica en voeding. Die bewerkstelligen de Leuvense groei. Je had al slimme bedrijven met licenties, contractonderzoek en geslaagde producten. Vandaag hebben die bedrijven onderlinge relaties en de kritische massa is er, nu kan je de groei van de kenniseconomie in Leuven berekenen.

“De club Leuven Inc is een uniek ingrediënt van die nieuwe geest. Maandelijks zitten ondernemers, professoren, onderzoekers, burgemeester, bankiers, mensen van het risicokapitaal – allemaal like minded people – samen om te praten over de problemen en de kansen van de Leuvense kennisbedrijven. De inspiratie deed ik op bij het Cambridge Network. Op de naambadges staan André en Louis in het groot en Oosterlinck en Tobback in het klein. De kleinste piot kan babbelen met André of Louis of Jos van Capricorn Venture Capital. Dat hebben de universiteitssteden Antwerpen en Gent niet.”

U schreef het boek ‘Silicon Valley’. Ziet u een imitatie in Leuven?

HINOUL. “Ja, met een tijdsverschil van 35 jaar. Fred Terman begon in 1939 met de aanmoediging van briljante ingenieursstudenten als Hewlett, Packard en Varian. De kennis van Stanford Labs werd omgezet in verkoopbare producten. Jacques Vereecken zei in Leuven: we moeten een platform hebben om de goede ideeën van deze universiteit te valoriseren en er bedrijven van te maken. In 1972 ontstond daardoor Leuven Research & Development. In 1998 versnelde het proces onder rector Oosterlinck, die nieuwe mensen zocht – Koen Debackere en ikzelf – en 12,5 miljoen euro zaaigeld vond voor het universitaire Gemma Frisius Fonds. Tussen 1972 en 1998 waren er 22 spin-offs, dus één per jaar. Daarop krijg je een vervijfvoudiging. De dotcombubbel nekte Leuven niet. Wij verloren toen geen enkel bedrijf en hebben zodoende weinig ervaring met alle aspecten van de kennisgroei. Uiteraard is de Leuvense schaal klein in vergelijking met het échte Silicon Valley waar ik woonde. Je kunt meesmuilen over de beursgang van Google, maar het bedrijf heeft drieduizend werknemers en haalt miljarden dollar op. Zoiets zie je niet in Europa.”

Werkt de onderzoeksraad van de KU Leuven van harte mee aan de opbouw van een Silicon Valley of blijft de tegenstelling bestaan tussen de zuivere academici en de toegepaste academici?

HINOUL. “De universiteit is slim en Leuven Research & Development wil die kennis in de economie griffen, wat niet de bekommernis is van een zuivere wetenschapper. Wij interfereren onder geen enkel beding in het pure wetenschappelijke onderzoek. Maar als er iets toepasselijk is, hebben de zuivere academicus, zijn universiteit en zijn regio er alle belang bij om dat te laten groeien. In Leuven, in Europa is het vies om geld te verdienen aan een universiteit. In Stanford, Yale en Princeton is de grondslag: de ‘buck’ de dollar. Zonder schaamte en het levert resultaat op.

“Rector Oosterlinck had ooit de idee om snuffelaars te sturen naar de labs. Die zouden de vondsten boven halen, maar dat ging niet door, het proces moet spontaner verlopen. De Amerikaanse universiteiten hebben zeer veel spin-offs én veel faillissementen. Wij zoeken een eigen evenwicht.”

Wat zou er gebeuren als Oosterlinck als rector zou worden opgevolgd door Rik Torfs van Kerkelijk Recht?

HINOUL. “Veel mensen stellen die vraag, maar na André Oosterlinck is er leven voor het onderzoek en de economische ontwikkeling van Leuven. Met vijftien spin-offs en drie technologiebedrijven zou het elan kunnen afknappen, nu niet meer.”

Hoe komt het dat biotech een Gentse specialiteit is, en geen Leuvense?

HINOUL. “Ik was twee jaar lang kabinetschef van gewezen Vlaams minister voor economie Jaak Gabriëls. Welnu, bij mijn terugkeer in Leuven was ik verbaasd over het grote aantal aanvragen van biotechstarters. In 2005 bouwen wij een bio-incubator op Arenberg. De starters werken verspreid in de stad in krakkemikkige ruimten en hebben problemen met hun afval en hun veiligheid. We organiseerden een belangrijke conferentie over bio-chips en er zijn een twaalftal pioniers, allemaal Amerikanen. Imec begint ook belangstelling op te brengen voor de bio-chips, niet alleen puur silicium meer. Ik doe prospectie bij die twaalf Amerikanen om een avant-gardist naar Leuven te lokken, want die komen niet spontaan. De vijf clusters zijn argumenten omdat je geen verhaal kan blijven afsteken over: Leuven is a nice university, founded in 1425, en blablablabla.”

Stad en alma mater steggelen in de universiteitssteden?

HINOUL. “De vergunningen voor de incubator moeten er komen. Louis Tobback zal duwen, maak u geen zorgen. Burgemeester Tobback is even onmisbaar als rector Oosterlinck. Vergeet evenmin de Intercommunale Leuven en haar magnifieke gebouwen in Haasrode. Louis Tobback werkt mee aan de toekomstprojecten FFH016 en de Grote Driehoek. Wat hier broeit, kan je niet opsluiten in Leuven.”

Zal elke Europese landsstreek dan haar Silicon Valley krijgen?

HINOUL. “Neen. De VS kan met zijn 300 miljoen mensen een tiental Silicon Valleys voeden. Europa en zijn 400 miljoen inwoners zal eveneens een tiental regio’s krijgen. Leuven-Eindhoven-Aken kan uitgroeien tot één van die tien. Met Eindhoven zijn er zeer goede en traditionele contacten door Imec en Philips. In Aken is het zoeken en tasten en wij vinden partners in Hasselt en Maastricht om de driehoeksstrategie te verdichten.”

Bart Clarysse, onderzoeker van de Vlerick Leuven Gent Management School, beweert in een essay dat er slechts vijftien bedrijven in Vlaanderen écht in staat zijn om te innoveren?

HINOUL. “Ik moet dat beamen. Tibotec-Virco had een Vlaams Solvay kunnen worden en wij zijn het kwijtgespeeld omdat het zonder financiële zuurstof geraakte. Tijdens mijn kabinetsjaren bij Jaak Gabriëls was ik voor een voordeelregeling voor durfkapitaal, omdat het debacle van de dotcoms de risiconemers wegjoeg. Dat moet Ark-imedes worden. Het fonds is nog altijd niet operationeel en vandaag zie ik dat het niet moet. Er is opnieuw privé-geld voor starters in de kenniseconomie en ik betwijfel of de overheid wel voldoende bekwame mensen heeft om dat fonds te runnen.

“Ik ben geen fanaticus van de verankering, maar het doet pijn. Hetzelfde heb ik gezien bij Mietec, de chipmaker in Oudenaarde waarvan ik mee aan de basis lag. Daarin zat processing van het allerhoogste niveau. Zijn wij voldoende goed om innovatieve bedrijven in eigen handen te houden? De grootste spin-offs van de KU Leuven hebben een omzet van rond 100 miljoen euro. Dat is te weinig voor serieuze overnames en die zijn nodig voor schaalgrootte.”

Is de hersenvlucht een probleem aan de KU Leuven?

HINOUL. “De fameuze braindrain van de jongste decennia is gestopt. Vroeger had je geen keuze: als je echt iets wilde, moest je naar de VS. Vandaag zijn er hier meer kansen en het uitwijkingsgevaar is dus kleiner. Toch stel ik vast in gesprekken met onze bedrijven dat er een gebrek is aan uitmuntende mensen. Over dat type van talent heb ik mijn twijfels. Als we gaan naar vierhonderd bedrijven rond Leuven en 20.000 kenniswerkers vrees ik voor het aanbod. Wij hebben een tekort aan ingenieurs, wiskundigen en scheikundigen. In 2014 is dat een killing factor voor onze economie.”

Kunt u niet rekruteren in het buitenland?

HINOUL. “Imec is een broeinest van buitenlandse hersenen, maar die kiezen niet voor een Belgisch bedrijf dat nood heeft aan toptalent. De buitenlanders van Imec zetten evenmin hun eigen bedrijf op in Leuven. In Silicon Valley is 35 % van de bedrijven Chinees of Indiaas. Een Congolese voetballer heeft op een half uur een Belgische verblijfsvergunning, probeer dat maar eens voor een Pakistaanse scheikundige.”

We worden zachter, met meer tweeverdieners en papa’s en mama’s die het ‘leuk’ met elkaar moeten hebben en met de kinderen?

HINOUL. “Als ik op de Vlaamse campussen rondrijd, zijn de parkings bij de labs om 19 uur leeg. In de VS, in India en in Centraal-Europa niet, want daar werken de onderzoekers veel uren, obstinaat. Tegelijk onderzoekt men in België doelgerichter, dus het kan efficiënter en met minder uren. Een goede man of vrouw zal echter nooit volstaan met 40 uren in zijn lab. Tijdens mijn researchjaren bij Bell draaiden wij twaalf uren per dag en onder het weekeinde bezochten wij onze meettoestellen. Veel van mijn Amerikaanse vrienden zien Europa als een oud en lui continent.”

Waar blijven Janssen Pharmaceutica, UCB, Bekaert om zich met vlag en wimpel op de campus van de KU Leuven te vestigen, zoals Novartis op MIT?

HINOUL. “Kijk naar het Engelse Cambridge, met Microsoft en Genzyme; San Diego verwierf een onderzoekslab van Novartis. Om de groei te stutten, zijn die grote kleppers nodig wegens hun onderzoek, hun marktmacht en hun volume. We zaten er in Leuven dicht bij met Dow, dat een Europees onderzoekscentrum met duizend topmensen plande en uiteindelijk koos voor Zürich. Die wetenschappers waren niet bereid om 50 % van hun wedde af te staan aan de belastingen. Hopelijk verlagen de Vlaamse en de federale regering de belastingdruk op onderzoekers, wij zijn niet competitief.”

Is Flanders Investment & Trade wel sterk genoeg om investeringen naar hier te halen?

HINOUL. “FIT kost 55 miljoen euro en wat is de return-on-investment? Als die er niet snel komt, schaf dan die instelling af. De FIT moet kunnen aantonen hoeveel nieuwe arbeidsplaatsen er aangetrokken zijn en mag de Vlaamse bedrijven niet langer gratis reisjes naar het buitenland aanbieden.”

Pleit u nu voor meer ondernemers bij FIT?

HINOUL. “Er zou een hoogstaande raad van advies kunnen worden aangesteld. Zware namen. Met mensen met veel buitenlandse ervaring of Vlamingen met hoge functies in het buitenland. Die adviesraad kan een schitterende aanvulling zijn van de raad van bestuur. Met een Ajit Shetty, een Frank Meysman, een Luc Vandevelde.” Frans Crols

Frans Crols

“Een Congolese voetballer heeft op een half uur een Belgische verblijfsvergunning. Probeer dat maar eens voor een Pakistaanse scheikundige.”

“Als ik op de Vlaamse campussen rondrijd, zijn de parkings bij de labs om 19 uur leeg. In de VS, India en Centraal-Europa niet.”

“Je kunt niet blijven verhalen afsteken over: ‘Leuven is a nice university, founded in 1425’, en blablablabla.”