La grande nation

De regering- Verhofstadt trekt door een fase van zieligheid. Ondanks borstklopperij rijgt zij binnenlandse aan buitenlandse faux pas aan elkaar. De Verklaring van Laken is, misschien, een initiatief waar zij eer mee zal behalen aan het slot van een EU-voorzitterschap gekenmerkt door goede bedoelingen en slechte resultaten. De Verklaring van Laken is een oproep voor een Europese grondwet tegen 2004. De dromen, de ruzies, de ontgoochelingen zullen over elkaar buitelen.

Beter is het Amerikanen te beluisteren over de Europese eenmaking dan Europeanen (zie Focus, blz. 41). Amerikanen behouden de nodige afstand tot de EU en zijn niet verplicht om een zogenaamde noodzaak tot politieke eensgezindheid onderdanig rond de pijnpunten te schaatsen. Bovendien zijn Amerikanen burgers van de enige succesvolle grote federatie ter wereld en spreken zij uit ervaring over een redelijke en werkbare machtsdeling tussen centrum en deelstaten, een deling die vastligt in een heldere grondwet. De Amerikaanse federatie is een imperium. Geen enkele andere federatie die imperium was of wilde zijn, heeft overleefd: dicht bij ons was er de USSR; iets verder van ons het Oostenrijks-Hongaars keizer- en koninkrijk; en er zijn nog meer mislukkingen.

2001 gelijkt zeer sterk op 1901: met voorspoed en globalisering. Slechts één belangrijk element verschilt: de overmacht van een politieke reus. In 1901 was er geen VS die de wereld domineerde; er bestond een machtsevenwicht tussen een handvol staten. Beter is te vergelijken tussen 1801 en 2001. Toen beheerste la grande nation de wereld. Parijs was als Washington nu, de hoofdstad van de supermacht van de dag. De VS is la grande nation van heden. Filosofen (bijvoorbeeld, de Duitser Johann GottfriedHerder, 1744-1803) en economen (bijvoorbeeld, de Duitse Amerikaan Friedrich List, 1789-1846) waren boos op de snoeverij van la France universelle. Herder is een voorloper van Samuel Huntington (van het spectaculaire The Clash of Civilisations, 1996) in zijn kritiek op een universele politiek-culturele ruimte. Herder verdedigde het “concert der naties”, de samenwerking van gelijken in broederschap. List week af van Adam Smith. De nationaal-liberale econoom verdedigde immateriële waarden in de economie _ cultuur, taal, opvoeding (in tegenstelling tot de, in zijn ogen, materialistische Smith) en een sturing van de economie door de overheid. De Europese Unie is in hart en ziel een kind van Friedrich List (één voorbeeld: het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid).

Waarom deze geschiedenisles? De Europese Unie in 2001 leeft en is ontstaan door het huwelijk tussen aartsvijanden _ Frankrijk en Duitsland; dus de breideling van la grande nation van de 19de eeuw. Europa ervaart de VS als la grande nation van de 21ste eeuw: trots, ongenaakbaar en met een extatisch beschavingsmodel. De EU wordt _ na haar uitbreiding _ een bastaardfederatie. De toekomst is een wederzijdse doordringing van de VS en Europa als ankerpunt van vrede en voorspoed; een hybride confederatie rond de Atlantische Oceaan. Duitsland en Frankrijk toonden de weg.

Frans Crols