Het succes van een rigide arbeidsmarkt

Zowel in Europa als in de Verenigde Staten heeft de Grote Recessie lelijk huisgehouden. Tussen het tweede kwartaal van 2008 en het tweede kwartaal van dit jaar werd de Amerikaanse economie 3,5 procent kleiner. Hoewel het epicentrum van de vastgoed- en kredietcrisis zich in de VS bevond, is de schade voor de Europese economie aanzienlijker.

Weer tussen het tweede kwartaal van 2008 en het tweede kwartaal van dit jaar kromp de Europese economie met maar liefst 4,7 procent. Paradoxaal genoeg is het beeld op de arbeidsmarkten in beide regio’s volledig omgekeerd. Sinds maart 2008 is de werkloosheidsgraad in de eurozone opgelopen met 2,5 procentpunten tot 9,7 procent. In diezelfde periode verdubbelde de werkloosheidsgraad in de VS van 5,1 tot 10,2 procent.

Hoe is Europa erin geslaagd om met een zwaardere economische terugval de stijging van de werkloosheid toch nog in perken? In beide regio’s veroorzaakte de recessie dat een groot aantal werknemers niets meer om handen heeft. In de VS worden die mensen vrij gemakkelijk en snel op straat gezet. In Europa houden bedrijven die ‘werkloze’ werknemers nog een tijd in dienst.

Ook tijdens vorige recessies werd in Amerika telkens sneller en dieper het mes gezet in de tewerkstelling dan in Europa. Drie keer raden waarom het gedrag van Europese en Amerikaanse bedrijven zo sterk van elkaar verschilt. Juist! De arbeidsmarkt in de VS is veel soepeler dan die in Europa. Het is er makkelijker én goedkoper zowel om mensen te ontslaan als om mensen aan te werven. Beide zullen er dan ook vlotter gebeuren dan in Europa: ontslaan tijdens recessies en aanwerven in periodes van aantrekkende conjunctuur.

De aanpassing aan een omgeving van zwakkere groei gebeurt in de VS dus voornamelijk ten koste van de werknemers en in Europa ten koste van de werkgevers. In een aantal Europese landen werd deze ontwikkeling zelfs nog aangemoedigd door gesubsidieerde systemen van tijdelijke of gedeeltelijke werkloosheid. Tenslotte was de Europese arbeidsmarkt vrij krap in de aanloop naar de Grote Recessie. Hierdoor wilden bedrijven hun indertijd moeilijk gevonden werknemers niet zomaar laten gaan als het even wat slechter ging. We lijken dus ontsnapt te zijn aan een Amerikaans arbeidsmarktscenario door een combinatie van tijdelijke maatregelen en een structureel rigide arbeidsmarkt.

Dan rest uiteraard de vraag van 1 miljoen. Wat is nu het beste systeem? Een rigide arbeidsmarkt en dus minder jobverliezen tijdens een recessie of omgekeerd? De combinatie van een Grote Recessie met een inherent veel flexibeler arbeidsmarkt heeft in de VS bijzonder zware gevolgen gehad.

Sinds het begin van de crisis verloren al meer dan 7,3 miljoen Amerikanen hun baan. Zelfs al valt het te verwachten dat de Amerikaanse arbeidsmarkt vrij snel terug begint aan te trekken, voor een aantal werklozen zal het herstel te laat komen. Het grootste risico is immers dat een aanzienlijk deel van de nieuwe werklozen zijn vaardigheden verliest voor er een nieuwe baan opduikt. Een tijdelijke opstoot van werkloosheid dreigt zo een permanent karakter te krijgen.

Het Europese systeem dan maar? Het mag gezegd worden: zeker in vergelijking met de VS is het een succes dat Europa de stijging van de werkloosheid heeft weten in te perken. Dat we deze crisis zijn doorgekomen zonder te veel jobverliezen is goed meegenomen, maar het verandert niets aan de noodzaak van flexibeler arbeidsmarkten in Europa. Anders dreigen we de kiemen te zaaien voor een duale arbeidsmarkt over enkele jaren.

We zien vandaag al dat de jeugdwerkloosheid in heel wat Europese landen weer begint op te lopen. Het vasthouden aan bestaande jobs maakt immers dat nieuwe toetreders op de arbeidsmarkt veel minder kansen krijgen. Het onder alle omstandigheden beschermen of vrijwaren van alle bestaande jobs is dan ook niet de hoeksteen van een efficiënte arbeidsmarkt.

Dat we oude banen succesvol kunnen sparen, hebben we bewezen. De volgende grote uitdaging wordt echter om de hernieuwde economische groei opnieuw om te zetten in nieuwe jobs. Hiervoor hebben we flexibeler arbeidsmarkten nodig. Hoe gemakkelijker het is om jobs te laten verdwijnen, hoe gemakkelijker het is om meer jobs te creëren. Vermijden dat jobs verdwijnen of krampachtig vasthouden aan bestaande jobs is op termijn een verliezende strategie. Welvaart creëren is niet het krampachtig in stand houden van wat was. Welvaart creëren is massaal inzetten op wat zou kunnen zijn. DE AUTEUR IS CHIEF ECONOMIST VAN PETERCAM.

Peter De Keyzer