Over de loonkostenverlagingen die de regering-Michel doorvoert, moeten we niet minnetjes doen, vindt Ivan Van de Cloot. Maar het blijft nog lang wachten op een grote belastinghervorming die voor fiscale stabiliteit zorgt.
Het boek dat Ivan Van de Cloot schreef over de taxshift, lag niet op tafel bij de onderhandelingen over de belastingverschuiving. Het conclaaf op Hertoginnedal baarde geen grondige fiscale hervorming zoals de econoom van Itinera had bepleit. Hij vreesde voor quick fixes en kreeg gelijk. Maar Van de Cloot is toch ook positief. “De essentie is de verlaging van de hoge lasten op arbeid. De regering moest voldoende financieringsmiddelen ter compensatie vinden. Ze is daarin geslaagd voor een bedrag van meer dan 7 miljard euro, of zo’n 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Daar moet je niet minnetjes over doen.”
Een hogere btw om de lagere lasten op arbeid te compenseren zou het DNA van de taxshift worden, was de voorbije maanden vaak te horen. Maar van een grote btw-hervorming is uiteindelijk geen sprake.
IVAN VAN DE CLOOT. “Het laagst hangende fruit bij een fiscale hervorming is de btw. Toch is enkel de btw op elektriciteit verhoogd van 6 naar 21 procent. Die beslissing was eigenlijk niet nodig, want die maatregel liep eind dit jaar af.”
Wat vindt u van de mix van andere financieringsbronnen: hogere accijnzen op diesel, tabak en alcohol? Dat zijn toch de oude klassieke methodes?
VAN DE CLOOT. “Het is droevig dat de regering zijn toevlucht neemt tot zulke stoplappen om de budgettaire gaten te dichten. Men zou eens moeten nakijken of de tarieven beantwoorden aan het doel van die belastingen: het beïnvloeden van het consumptiegedrag. Voor tabak is het efficiënter de kosten in één keer fors te verhogen en de prijzen dan een hele tijd te stabiliseren. Nu worden bij elke begrotingscontrole kleine maatregelen genomen.”
Is de vetbelasting een goede maatregel? In sommige landen zoals Denemarken was die geen succes door de administratieve rompslomp die ermee gepaard ging.
VAN DE CLOOT. “In Finland was die maatregel wel een succes. Een vetbelasting kan werken, maar niet als enige maatregel. Meestal is een reeks ingrepen nodig, bijvoorbeeld ook lagere prijzen voor gezonde voeding, naast preventie en begeleiding. Als deze belasting plots opduikt in een lange reeks maatregelen, zoals nu het geval is, heeft ze meer weg van een manier om centen te vinden.”
Daardoor kun je de taxshift toch moeilijk revolutionair noemen?
VAN DE CLOOT. “De taxshift heeft het voordeel dat hij er is, maar er is marge om meer te doen. De arbeidskosten blijven gigantisch hoog. Er zijn nog te veel anomalieën en onrechtvaardigheden, zoals het kadastraal inkomen. Voor een woning van 200.000 euro kun je een kadastraal inkomen van 400 of 2400 euro betalen. Of neem de vereenvoudigingsagenda: wanneer gaat men wieden in de vele belastingaftrekken? Daar is in deze taxshift geen spoor van terug te vinden.”
Speelde de lobbyfiscaliteit een rol? Wellicht schuilt achter elke fiscale aftrek of achter elk lager btw-tarief de een of andere pressiegroep.
VAN DE CLOOT. “Officieel hebben we een btw-tarief van 21 procent, maar door allerlei uitzonderingen bedraagt de feitelijke belastingvoet 11 procent. Als ik voor een uniformisering van de btw-tarieven pleit, noemen tegenstanders dat regressief en asociaal. Dat klopt niet. Het optrekken van het tarief van 12 naar 21 procent bevordert niet alleen de gelijkheid, het brengt ook geld op, blijkt uit studies. Vaak is een fiscale hervorming een trade-off, maar voor de btw geldt dat niet. Een uniform tarief kun je snel doorvoeren.”
Wijst het woud aan fiscale aftrekken op een gebrek aan politieke moed?
VAN DE CLOOT. “Blijkbaar ligt het voor politici moeilijk daar iets aan te doen. Inderdaad, achter elke fiscale aftrek zit een pressiegroep. Ik zou zeggen: koppel aan elke aftrek een of meer meetbare doelstellingen. Veel van die aftrekken — zoals de woonbonus en de btw op elektriciteit — streven een doel na, maar hebben eigenlijk het omgekeerde effect. Dat kun je enkel veranderen met een echte fiscale hervorming, en niet met deze taxshift. Een regering zou een kalender moeten opstellen en zeggen in welke periode ze die doelstellingen wil bereiken. Het aanpassen van de kadastrale inkomens zal jaren in beslag nemen.”
Is een grote fiscale hervorming politiek überhaupt nog mogelijk?
VAN DE CLOOT. “Politici doelstellingen doen formuleren is een begin. De woonfiscaliteit is gericht op het betaalbaar houden van woningen, maar een maatregel als de hypothecaire aftrek verhoogt de prijzen. Als je aan technici de opdracht geeft een beleid voor te stellen dat betaalbaar wonen promoot, zullen die voorstellen de hypothecaire aftrek aan te passen. Maar misschien was het gewoon de politieke bedoeling van die aftrek dat huizenbezitters een prijs krijgen die hoog genoeg is?
“Ik vond het verkiezingsdebat daarom ook bedroevend. Fiscaliteit moet gericht zijn op een hoger doel. Niet het politieke discours dat je fiscale snoepjes uitdeelt aan de mensen die je aanstaan.”
Doen andere landen het beter?
VAN DE CLOOT. “Sommige landen doen beter, andere niet. De minder goede zijn Griekenland en Italië. Het Belgische belastingstelsel is uitgedokterd door een sadistisch genie. Hoe kan het dat een belasting zoals die op arbeid mensen blijt ontmoedigen om zich aan te bieden op de arbeidsmarkt? We innen de belastingen op een manier die extreem nefast is voor de economische ontwikkeling.”
Kan die impact worden berekend?
VAN DE CLOOT. “Daar zijn maatstaven voor. Economen noemen dat de excess cost van het belastingsysteem. Hoeveel bedragen de welvaartskosten om 1 euro belasting te innen? In sommige landen leidt dat tot een welvaartskostprijs van 1,5 euro. In België is dat 2,1 euro. Het stelsel is dus nefast voor de economische ontwikkeling. Zo’n hoge kostprijs van de belastingen is enkel aanvaardbaar als die inkomsten nuttig worden besteed. Dat is het geval in Zweden of Finland, maar niet hier. Kijk bijvoorbeeld naar de wildgroei aan agentschappen op Vlaams niveau. Daar kan de regering toch iets aan doen. Het probleem is dat hier zowel bij de regering als de bevolking de fiscale illusie leeft.”
Fiscale illusie?
VAN DE CLOOT. “Er zijn gemeentes waar een ambtenaar in de tuinen van de burgers vogelkastjes installeert. Dat is sympathiek. Alleen is de vraag: wat als de mensen erbij stilstaan dat daar kosten aan verbonden zijn die zij ook betalen? Dan zullen ze misschien zeggen dat het voor hen niet hoeft. Als het lijkt of het allemaal gratis is, kan het niet op. Vergeet niet dat de helft van het nationale inkomen nog altijd via de overheid wordt versluisd.”
Terug naar de taxshift: de regering verhoogt de roerende voorheffing op een aantal spaarproducten van 25 naar 27 procent. Naar de uniformisering van de spaarfiscaliteit blijft het zoeken.
VAN DE CLOOT. “Het debat over de vermogensfiscaliteit is soms van een kinderlijk niveau. Er wordt te weinig pragmatisch nagedacht. Ik hoor pleidooien om vermogens en arbeid op dezelfde manier te belasten. Als het reële tarief van de meerwaardebelasting 0 procent is, is het toch van de pot gerukt om het meteen tegen 50 procent te willen belasten zoals arbeid? Het belastingsysteem is zoals een tanker. Als je aan het stuur van die tanker draait alsof je op de kermis met een botsautootje rijdt, krijg je catastrofes.”
Alain Mouton
“Fiscaliteit moet gericht zijn op een hoger doel”
“We innen de belastingen op een manier die extreem nefast is voor de economische ontwikkeling”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier