Het Convent van Betlehem, de Broeders van Liefde : achter deze vertrouwde Vlaamse kloosterorden gaan geoliede gezondheidszorg- concerns schuil, met miljardenomzetten en duizenden werknemers. De sector is zijn etiket van “geldverslindend dood gewicht” beu. De economie profiteert van de social profit.
In veel Vlaamse gemeenten is vlakbij de kerk ook het gemeentehuis te vinden. Niet zo in Duffel. Pal tegenover het kerkportaal ligt de hoofdzetel van de vzw Gezondheidszorg Covabe van de zusterorde het Convent van Betlehem (vandaar de afkorting Covabe). Dit gezondheidsimperium is goed voor een geconsolideerde omzet van 6,3 miljard, een balanstotaal van 7,1 miljard en 3300 werknemers, een groter personeelsbestand dan dat van Janssen Pharmaceutica. Covabe heeft twee algemene ziekenhuizen (Sint-Norbertus met 300 bedden in Duffel en Sint-Jozef met 195 bedden in Zoersel), twee psychiatrische ziekenhuizen (Sint-Norbertushuis met 650 bedden in Duffel en Bethaniënhuis met 650 bedden in Zoersel), twee instellingen voor mentaal gehandicapten (in Merksplas en in Ranst voor samen 430 mensen), en voorts een hele reeks kinderkribben, psychiatrische verzorgingstehuizen, initiatieven voor beschut wonen, tot en met een rust- en verzorgingstehuis.
Guido Van Oevelen, algemeen coördinator of “manager” van Covabe, houdt niet van het woord non-profitorganisatie, precies alsof zijn instelling een blok aan het been van de maatschappij zou zijn. “Wij kosten veel, maar er blijft niks hangen,” aldus Van Oevelen. “Al het geld dat binnenkomt, gaat er opnieuw uit en komt de economie ten goede. In ’95 keerden wij 1,6 miljard aan nettolonen uit, investeerden voor 708 miljoen, betaalden 1,8 miljard aan onze leveranciers, en stortten 117 miljoen aan interestlasten op bankleningen.”
Dat laatste had Van Oevelen liever anders gezien. Maar van de overheid en de ziekenfondsen heeft Covabe liefst 1,9 miljard achterstallige betalingen tegoed ; de bankleningen dienen om een deel van die achterstand voor te financieren. “In plaats van de bankiers rijk te maken, zou ik die interestlasten liever omzetten in jobs,” aldus Van Oevelen. “Als wij er het geld voor hadden, zouden wij afschuwelijk veel jobs kunnen creëren, vooral voor laaggeschoolden die toch het meest getroffen worden door werkloosheid. Bijvoorbeeld : omdat de overheid onregelmatige prestaties vergoedt met een forfait kunnen wij de zondagnamiddag in Ranst slechts één personeelslid inzetten voor vijftien zwaar mentaal gehandicapten. Dat is niet ernstig meer.” Met haar pak aan potentiële jobs noemt Van Oevelen Covabe liever een social-profitorganisatie. In ’95 betaalde Covabe 1,2 miljard aan RSZ-bijdragen. Elke vermindering daarvan door de overheid wil Van Oevelen “voor de volle pot” omzetten in bijkomende jobs.
Van de 1,9 miljard achterstallige betalingen komt amper 69 miljoen voor rekening van de Vlaamse overheid. In vergelijking met het federale niveau is het Vlaams beleid volgens Van Oevelen trouwens “veel helderder en efficiënter. De Vlamingen spelen ook korter op de bal.” Een ander stuk van de 1,9 miljard 975 miljoen is te wijten aan een normale achterstand van de ziekenfondsen. De rest, 876 miljoen, is te wijten aan vertraging bij de federale overheid. Die betaalt aan de ziekenhuizen een ligdagprijs uit, een subsidie per patiënt per dag om werkingskosten, verpleging en afschrijvingen te dekken. Voor de algemene ziekenhuizen is die ligdagprijs echter gebaseerd op gegevens van ’91, voor de psychiatrische ziekenhuizen is dat zelfs ’81. “Daarom verloren die subsidies elk contact met de realiteit,” zegt Van Oevelen. “Ons uitgavenpatroon vandaag is niet meer dat van vijf of vijftien jaar geleden : er was de enorme informatisering, de ingewikkelde milieureglementering en afvalverwerking, om er maar enkele te noemen. In afwachting dat de federale overheid de ligdagprijs ziekenhuis per ziekenhuis herziet, moeten we heel wat kosten voorfinancieren met leningen. De interesten daarop krijgen we niet terug van de overheid. Heel wat ziekenhuizen blijven in leven met afdrachten van het honorarium van hun artsen, als er tenminste met die laatsten een goede verstandhouding is. Bij Covabe mogen we daarover niet klagen.”
FACTUREN.
Covabe, dat in november zijn 25ste verjaardag viert met een symposium over de social-profitsector, wordt voorgezeten door een zuster en heeft een meerderheid van religieuzen in zijn algemene vergadering, maar is financieel strikt gescheiden van de kloosterorde. “Covabe baat het patrimonium uit dat het van de kloosterorde in erfpacht kreeg,” legt Van Oevelen uit. “Dat is doorzichtig en geeft ruimte voor professioneel management zonder dat dit leidt tot breuken. Soms krijgen we een gift van de orde als ondersteuning van een investering, zoals een kinderkribbe, maar voor de exploitatie moeten we zelf onze boontjes doppen.”
Voor de 24 instellingen onder Covabe is Van Oevelen streng maar rechtvaardig : ze moeten een eigen boekhouding voeren en zonder hulp rondkomen. Kampt een instelling met een liquiditeitstekort, kan zij van een collega met een overschot een lening krijgen, weliswaar tegen gunstige voorwaarden. “Hier mag niemand teren op het gezond beleid van de anderen,” zegt Van Oevelen, “dat kweekt verantwoordelijkheidszin.” Covabe duldt geen prestigeprojecten. De noodzaak en leefbaarheid van investeringen een ziekenhuisscanner bijvoorbeeld moet tegenover de raad van beheer zonneklaar worden aangetoond.
De kracht van Covabe ligt in schaalvoordelen. Zo heeft het een staf specialisten in dienst een jurist, een economist, een ingenieur, een ethicus iets wat pakweg een kinderkribbe of een dagopvangcentrum apart zich nooit zou kunnen veroorloven.
Maar altijd moeten de rekeningen kloppen. “Samen met de maaltijden die de keuken van het ziekenhuis kookt voor de kinderkribbe vertrekt er ook een factuur,” zegt Van Oevelen. “We rekenen wel alleen de variabele kost aan, want een keuken en keukenpersoneel moeten we hoe dan ook financieren. Komt onze technische dienst een klemmend raam herstellen, dan legt deze een rekening voor, waarin uiteraard geen BTW of winstmarge zit.” Ook de Centrale Was- en Linnendienst van Covabe werkt tegen betaling. Van Oevelen : “Punt is : als al onze instellingen voor alles zelf moesten zorgen, leed de helft ervan verlies.”
FABRIEKEN.
De regering wil ziekenhuizen met minder dan 200 bedden verplichten om tegen 2000 te sluiten of te fuseren met een ander ziekenhuis. Het Covabe-ziekenhuis Sint-Jozef in Zoersel zit met 195 erkende (dus overheidsgesubsidieerde) bedden net onder die grens, terwijl de (bewezen) activiteitsgraad liefst 258 bedden rechtvaardigt. Van Oevelen : “De overheid gaat er gewoon van uit dat kleine ziekenhuizen duurder zijn, en de grote goedkoper. Is dat wel zo ? Iedereen kent de enorme ziekenhuisfabrieken in Vlaanderen waarnaar niemand vroeg, maar waarin de overheid toch camions geld pompt. Tegenwoordig maken technocraten het beleid in nachtelijke begrotingsronden ver van de realiteit.”
Opgedrongen fusies zijn trouwens contraproductief, volgens Van Oevelen : “Heeft het ander ziekenhuis hetgeen jij kan gebruiken ? Leveren de diensten ervan kwaliteit, en zijn ze efficiënt ?” Daarom pleit hij voor natuurlijk gegroeide samenwerkingsverbanden : “Onze mobiele niersteenverbrijzelaar onbetaalbaar voor een instelling alleen delen we met ziekenhuizen in Reet en Lier die niet tot Covabe behoren. Artsen van het ziekenhuis in Bonheiden verwijzen patiënten door naar onze radiotherapiedienst, onze patiënten gaan naar Bonheiden voor coronariografie.”
Een manager in de social profit moet flexibel zijn. “In de privé-sector bepaalt een ondernemer vrij zijn verkoopprijs, zijn kosten en de aard van zijn product,” zegt Van Oevelen. “In de social profit beslist de overheid wat je produceert, welke middelen je daarvoor krijgt én wanneer je die centen ontvangt. Het risico is voor jou. Dit is the survival of the fittest.”
JOZEF VANGELDER
GUIDO VAN OEVELEN (COVABE) Vlaanderen heeft enorme ziekenhuisfabrieken waarnaar niemand vroeg, maar waarin de overheid toch massa’s geld pompt. Tegenwoordig maken technocraten het beleid in nachtelijke begrotingsronden ver van de realiteit.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier