Egypte

Een dilemma

Zon, zand én cultuur. Egypte heeft het in overvloed. Maar terreur heeft de reizigers verjaagd. Bij de recentste aanslag in Luxor kwamen 58 buitenlandse toeristen om. Is het vandaag veilig én verantwoord te reizen langs de Nijl ? We zochten het antwoord op de enige mogelijke manier : ter plaatse.

TEKST : LUC DE DECKER / FOTO’S : HENK VAN NIEUWENHOVE

Niet alleen de droge, warme lucht doet vreemd aan bij aankomst in Luxor. Terwijl guur winterweer het grijze België geselt, klimt het kwik er speels tot 26 graden. Speels ? Dat woord is verbannen uit de rouwende stad. Eens de bus vertrekt, schuift een politiewagen voor. Als we voorbij een desolate woestijnstrook rijden, floepen de zwaailichten aan, wappert een portier open en tuurt de loop van een kalashnikov bang naar buiten. Bij de tempel van Hatsjepsut schoten en staken zes terroristen twee maanden geleden 62 mensen dood, onder wie 58 buitenlandse toeristen. Prompt regende het reisannulaties. “Tijdens de tien dagen na de aanslag van 17 november werden 1150 boekingen geschrapt, goed voor 2000 reizigers”, vertrouwt Jef Desramault van de Brugse reisorganisator Escape ons toe. Hij maakt deel uit van een groepje Belgen die zopas Luxor en Caïro hebben verkend om te peilen naar de veiligheid en de verdere toeristische kansen van Egypte. “Er lopen nog annulaties binnen, maar ook enkele boekingen.”

Terwijl de meeste touroperators hun activiteiten op een laag pitje schroeven of tijdelijk stopzetten, wil Escape niet wijken. “Omdat we geen chartervliegtuigen hoeven te vullen. Dat is nu onmogelijk. Lijnvluchten bieden meer flexibiliteit.” Prompt vult Adel Elmasry van Egypt Air aan : “We nemen de overblijvende charterklanten tegen hetzelfde tarief over.” Op de meeste lijnen vliegen nu kleinere toestellen.

De onheilsplaats

ligt op de westelijke Nijloever. Terwijl imposante rotswanden uit de woestijn oprijzen, krijgt onze nauwelijks gevulde bus het gezelschap van een tweede gewapende escorte. Bij de tempel van Hatsjepsut heerst een onwennige stilte, die slechts doorbroken wordt door Egyptische schoolkinderen en enkele schaarse toeristen. Zelfs de altijd zo opdringerige venters met souvenirs klampen weinig aan. ” Echte moslims doen een vreemdeling geen kwaad”, zegt een beeldjesverkoper lijzig. Gauw toont hij me een beeld : “We’re friends, sir. Good price for you.”

Enkele dagen later, in de Al-Azhar-universiteit in Caïro, sta ik arm in arm met His Excellency Abu Greisha, woordvoerder van het gezaghebbende islamitische centrum. Hij beklemtoont de tolerantie tegenover andersdenkenden. Het gesprek verloopt evenwel kafkaiaans. Bij gebrek aan een officiële tolk om zijn met koranreferenties gelardeerde Arabisch te vertalen, wordt een hoogleraar gebeld, die alles telefonisch moet omzetten. De boodschap klinkt duidelijk : de koran verbiedt het doden en lastigvallen van om het even wie. De daders van de aanslagen zijn geen martelaars in de strijd voor een pure islam, zoals ze zelf krijsen. Ze zijn geëxcommuniceerd.

Het gevaar

verwachten we niet in Luxor, een stad waar haast elke familie van het toerisme leeft. Doorgaans doen de gehaaide venters van prullaria, de alomtegenwoordige menners van kaleshes (paardenkoetsen) en roergangers van feluka’s (zeilboten op de Nijl) er gouden zaken. De stad lijkt een kitscherige toeristenfuik, ook al zijn de overblijfselen van tempels en graven uit de faraotijden er adembenemend interessant.

“Terreurdaden zijn geen Egyptisch monopolie”, zucht een hotelier op de anders zo drukke Nijloever. Hij wijst naar de gloednieuwe vijfsterrenparel Sonesta Saint-George, een investering van meer dan 1,5 miljard frank. Minister voor Toerisme Mamdouh El-Beltagui betokkelt dezelfde snaar : “Egypte is verdraagzaam, vreedzaam en veilig. Noem me om het even welke Europese grootstad waar een jonge vrouw ‘s nachts alleen kan rondwandelen.” Het gesprek neemt een vreemde wending : “Als je Egypte wil schaden, moet je nog maar eens de aanslagen oprakelen. Jullie blijven toch ook niet schrijven over, bijvoorbeeld, ETA-bommen in Spanje.” De ongewoon bitse ministeriële reactie onthult meer paniek dan vertrouwen.

Het toerisme, na deviezenimport van uitgeweken Egyptenaren de belangrijkste inkomstenbron van het land, zag in 1997 een recordopkomst van 4,5 miljoen toeristen tegemoet. Na de novemberaanslag komt men wellicht bij 4 miljoen uit, nog altijd een record. Maar wat brengt 1998 ? Nu ook de islamitische vasten ramadan loopt, is de hotelbezetting helemaal gekelderd. De moslimfundamentalisten die de aanslag opeisten, kunnen zich in de handen wrijven. Nog grotere armoede kan het regime van president Mubarak meer deuken bezorgen.

Het rurale

Midden-Egypte rond de steden Asyut en Qena staat al lang geboekstaafd als een fundamentalistisch bolwerk. De zes (opvallend jonge) daders van de Hatsjepsut-aanslag komen vooral uit deze streek. In zijn 100 jaar geleden verschenen Langs de Nijl stuurde Marcel Emants zijn passie voor het land al bij : “Wel beweert men dat het fanatisme der muzelmannen dagelijks toeneemt.”

Toen het toerisme een kwarteeuw geleden opveerde, vreesden conservatieve imams dat nieuwe denkbeelden de koran (en hun invloed) kwamen uithollen. De eerste Sheraton-cruiseschepen in de jaren ’70 kregen stenen én kogels te verduren. Ze mijden nu enkele oorden waar misdadigers en fundamentalisten elkaar zouden beschermen. Tourbussen krijgen er extra politie-escortes.

De Nijlboten, inmiddels een vloot van 245 drijvende hotels, zoeken veiliger oevers op. Vandaag liggen ze, op een tiental na, aan de ketting in Luxor en het zuidelijke Aswan. Zelfs in Caïro, waar een blauwe walm de keel schuurt en de longen raspt, heb je het vermaarde museum en de piramides van Gizeh haast voor jou alleen. De uitspraak sist als zwavelzuurcynisme : reizen in Egypte kon nog nooit zo comfortabel en goedkoop. Dankzij (of ondanks ?) de agenten en soldaten voelen we ons nergens onveilig.

De douane staat ook op scherp. Een goedkoop beeldje uit een straatkiosk wordt uit mijn tas gehaald en onderzocht. Moet ik nu tevreden bevestigen dat de controle op kunstsmokkel ernstig verloopt ? Of is het de zoveelste poging om me bakshish te ontfutselen ? Er dringt zich een andere vraag op : zullen de obligate fooien in de toekomst nog van toeristen komen ? Wibo Wilmink, de Nederlandse directeur van het Hilton Luxor, repliceert : “Nog één aanslag en je kan Egypte voor vijf jaar op slot doen en de sleutel weggooien.”

Ondertussen wordt in Caïro de ramadan beter opgevolgd dan ooit en er verschijnen meer sluiers in de van oudsher zondige metropool. De kloof tussen arm en rijk is schrijnend. Er blijkt veel loos, verbijsterend veel, maar onze liefde is nog niet stuk. We blijven in de ban van de Nijl, ook al blaast de fundamentalistische Gamaa al-Islamiya warm en koud. Het recente bericht dat de beweging de toeristen niet meer zou aanvallen, werd alweer tegengesproken.

Leestip : zopas verscheen Het geheime Egypte, een indrukwekkend boek met de jongste bevindingen over het fascinerende Oude Egypte. De eminente egyptoloog David Silverman nam de hoofdredactie op zich. Uitgegeven door Anthos/Standaard, 1495 fr.

Een eenzaam kind bij de tempel van Hatsjesput. Er heerst een onwennige stilte.

De piramides van Gizeh heb je nu voor jou alleen.

Het prachtige hotel Winter Palace in Luxor : zo goed als leeg.

Egypte-kenner Jef Desramault : Er lopen nog annulaties binnen, maar ook enkele boekingen.

Zelfs de bashish-industrie is stilgevallen.