Een koppige architect

Het Brusselse architectenbureau Samyn & Partners geniet internationale faam. Aandacht voor de omgeving, een ecologische materiaalkeuze en een obsessie voor zuivere structurele systemen kenmerken het werk van burgerlijk ingenieur Philippe Samyn.

Onlangs overschreed Philippe Samyn de kaap van de 50 jaar. “De interessantste jaren moeten nog komen,” stelt hij. Het is niet eens als grap bedoeld. “De eerste 25 jaar moet een architect vooral veel leren en veel proberen. Het is weliswaar niet zo’n ingewikkeld beroep, maar de leerstof is oneindig. Met de jaren durf je ook duidelijker posities innemen. Ik wil niet zeggen dat ik het nu allemaal beter weet, ik ben alleen koppiger en dus ook consequenter geworden.”

DE SIER VAN HORTA.

Samyn voelt zich sterk verbonden met Victor Horta. Beiden werden in Gent geboren. Als raadgevend ingenieur voor architect Christian Van Deuren was Samyn betrokken bij de bouw van een klooster in de Sint-Gisleinstraat in Brussel, vlakbij een gemeenteschool van de hand van Horta. “Iedereen kent Horta van zijn sierlijke lijnen en versieringen, maar hij was op de eerste plaats een schitterende bouwer die ongelooflijk doordacht en mooi met ruimte wist om te springen,” doceert Samyn. “Mijn grootste zorg bij dat project was dan ook een gebouw neer te zetten dat geen schade berokkende aan het schooltje van Horta.”

Recentelijk kreeg Samyn de opdracht voor de restauratie van het Brugman-hospitaal in Brussel, één van Horta’s grootste werken. Hij wil zoveel mogelijk redden van het oorspronkelijke gebouw. Het gebouw moet ook herlezen worden. Wat heeft Horta ermee bedoeld? “Natuurlijk moet het hospitaal aangepast worden aan de hedendaagse noden. Een hospitaal uit 1910 heeft maar weinig te maken met een hospitaal van nu. Het merkwaardige is dat dit gebouw van Horta die transformatie naar een hedendaags hospitaal toelaat.”

Ondanks zijn bewondering voor Horta (en voor Frank Lloyd Wright, ook een burgerlijk ingenieur), nuanceert Samyn de rol van de coryfeeën: “Er zijn ontzettend mooie gebouwen gemaakt door anonieme architecten. Ik spreek dan ook liever over gebouwen dan over architecten.”

WERKEN MET VENNOTEN.

Met een ploeg van 55 architecten en ingenieurs (en nog eens 25 in dochterbedrijven) behoort Samyn en Partners tot de grootste architectenbureaus van België. Philippe Samyn stichtte het bureau in 1980. Voordien werkte hij als partner bij het bureau van Albert De Doncker. Het partnershipsysteem past Samyn ook toe in zijn eigen bureau. Hij vindt het de enig werkzame structuur voor een architectenbureau.

Iedereen die bij Samyn begint, kan vennoot worden. De bestaande vennoten verbinden zich ertoe aandelen te verkopen aan de nieuwe krachten die willen meespelen. Voorlopig is Samyn nog de grootste aandeelhouder, maar hij hoopt dat zijn aandeel steeds kleiner wordt.

De organisatie van het bureau is gebaseerd op een matrixstructuur: partners, projectleiders, architecten en stagiairs worden aangemoedigd om naast de lijnverantwoordelijkheid ook een staffunctie op te nemen. “Die staffunctie laat jonge medewerkers toe verantwoordelijkheid te nemen die we nog niet kunnen geven in een lijnfunctie,” legt Samyn uit.

De groep van Samyn omvat ook twee ingenieursbureaus ( Setesco, raadgevende ingenieurs inzake stabiliteit en FTI, raadgevende ingenieurs inzake bijzondere technieken). De ingenieurs lopen eerst stage in het architectenbureau, zodat ze de taal van de architecten kunnen leren. Samyn gelooft sterk in deze multidisciplinaire benadering van de architectuur.

Hij geloofde ook als één van de eerste architecten in het nut van de computer. Toen hij in 1985 startte met de grafische informatisering van zijn bureau, beschouwden de meeste van zijn collega’s dat als “weer een gril van onze ingenieur”.

OUDE BROUWERIJ.

Philippe Samyn is niet echt dol op wedstrijden. De keuze van een architect is per definitie subjectief, pogingen om dat proces te objectiveren zijn daarom zinloos, meent hij. Een goede bouwheer neemt de tijd om zelf te kiezen. Wedstrijden georganiseerd door overheden ontsnappen aan zijn streng oordeel. Dan gaat het immers om gebouwen met kenmerken van een collectief goed. Naast de bouwheer is ook de omgeving zeer belangrijk voor Samyn. “Bouwheer en omgeving zijn de voornaamste variabelen in elk project, zij zorgen ervoor dat elk gebouw anders is.”

Vormen en materialen moeten in harmonie zijn met de omgeving. Die filosofie komt duidelijk tot uiting in de Cristal Building aan het Jubelpark, een opdracht van projectontwikkelaar Bernheim-Outremer. Om zo weinig mogelijk schaduw te werpen op de omliggende woonhuizen, werd gekozen voor een convexvorm. Voor de gevels van het gebouw werd afwisselend gewerkt met witte glaspanelen en helder glas, eveneens met de bedoeling de lichtabsorptie te beperken.

Bij zijn materiaalkeuze laat Samyn zich ook leiden door economische en ecologische motieven. “Materialen zijn duur. Je moet er dus zuinig mee omspringen. Maar ze moeten ook duurzaam zijn en bijdragen tot een rationeel energiegebruik.” In renovatieprojecten gebruikt of recupereert Samyn zo mogelijk de aanwezige materialen.

“Mijn ander stokpaardje, de geometrie in de architectuur, komt vooral naar voren in nieuwbouwprojecten. Het nieuwe hoofdgebouw van de Nationale Portefeuille Maatschappij bij Charleroi, bijvoorbeeld, is helemaal gebaseerd op de driehoek van Pythagoras. Dat is niet zomaar een fantasietje, het geeft harmonie aan het gebouw.”

Ook in renovatieprojecten streeft Samyn naar een zo zuiver mogelijke structuur. “Voor Seghers Engineering hebben we een oude brouwerij omgebouwd tot hoofdkwartier ( nvdr – finalist van de Trends-wedstrijd ‘Bedrijfspand ’97’). We vertrokken daarbij van een zeer kromme structuur. Toch hebben we via een aantal kleine ingrepen geprobeerd dit moeilijke gebouw een logische structuur te geven.”

LAURENZ VERLEDENS