De Griekse crisis blijft de muntunie onder druk zetten, vindt Ivan Van de Cloot. “Door Griekenland in een muntunie te stoppen waarin het niet thuishoort, versmoren we zijn economie.”
Een beetje nuchterheid komt altijd van pas, ook bij de Griekse crisis, vindt Ivan Van de Cloot. “Ik hoor politici zeggen dat ze een grexit tegen elke prijs willen vermijden. Dat is nogal absurd voor iets technisch als het lidmaatschap van de euro. De Europese Unie is een politiek project, een muntunie heeft niets met politiek te maken. Daar gaat het over: is het draaglijk voor mijn economie? Is het efficiënt? Het is een afweging van kosten en baten.”
Die afweging valt voor Griekenland negatief uit, volgens Van de Cloot. “Door Griekenland in een muntunie te stoppen waarin het niet thuishoort, versmoren we zijn economie.” Er is nog een andere kostenpost. Vroeger kon het land zijn economische beleid zelf uitstippelen, nu moet Brussel meebeslissen om de rekeningen te doen kloppen. Van de Cloot: “Als een land zijn handtekening zet onder het lidmaatschap van een muntunie, betekent dat onvermijdelijk de opgave van zijn absolute soevereiniteit. Griekenland heeft lang in de illusie geleefd dat zoiets niet hoefde.”
De illusie is nu doorprikt. Meteen zijn de wittebroodsweken van de Europese muntunie voorbij.
IVAN VAN DE CLOOT. “Historisch bekeken heeft deze muntunie het nog lang volgehouden. De omstandigheden zijn dan ook een hele tijd gunstig gebleven. Het probleem is dat politici de neiging hebben constructies op te zetten die alleen overeind blijven bij goed weer. Nu komt de test: zijn ze in staat te doen wat nodig is om de muntunie bijeen te houden?”
Wat is het antwoord?
VAN DE CLOOT. “In het geval van Griekenland is het antwoord neen, denk ik. Als politici Griekenland tot elke prijs in de euro willen houden, lijkt me dat vrij bloeddorstig. Alsof we bereid zijn de Grieken te laten verhongeren, om toch maar onze droom van een ongeschonden muntunie in stand te houden.”
Hoe blijft een muntunie ongeschonden?
VAN DE CLOOT. “Economen spreken over een optimale muntzone als je geen onhaalbare prijs hoeft te betalen om ze bijeen te houden. Voor landen als België, Nederland, Luxemburg en Duitsland is die prijs haalbaar. Buiten die kring is het niet meer efficiënt en moet je offers brengen. Dat is oké als er een politieke wil voor is.”
Dat soort divergenties is niet houdbaar binnen een muntunie?
VAN DE CLOOT. “Het punt is niet zozeer dat een land zijn munt niet meer kan devalueren om competitief te worden. Dat is niet erg als er andere mechanismen in de plaats komen, zoals loonflexibiliteit, waarbij je in tijden van crisis looncorrecties aanvaardt om banen te creëren. Bestaat dat in Europa? Nauwelijks in vergelijking met die andere grote muntunie, de Verenigde Staten.
“Een ander mechanisme is de arbeidsmobiliteit. Mensen die in Detroit hun baan verliezen, gaan elders in de Verenigde Staten werk zoeken. Er moet al gigantische druk op het systeem komen eer je dat in Europa ziet. Wat is hier de aanvaardbare pijngrens vooraleer een Griek werk gaat zoeken in Duitsland? Ik vrees dat die pijngrens ver boven het maatschappelijk aanvaardbare ligt in Europa. Dat is het punt.”
Horen we u zeggen dat deze muntunie het niet uithoudt?
VAN DE CLOOT. “Toch niet op de manier waarop ze vandaag functioneert. Aangezien er in de eurozone geen maatschappelijk draagvlak is om landen in nood bij te springen, moeten we de no bail-outclausule in het Verdrag van Lissabon opnieuw tot leven wekken. Landen die zich in nesten werken, worden niet gered, maar dragen zelf de gevolgen, zoals in de Amerikaanse muntunie. Als Californië failliet gaat, moet het zijn boeltje zelf opkuisen.”
Dat principe gooide de Europese Unie overboord bij het uitbreken van de Griekse crisis in 2010.
VAN DE CLOOT. “Daar is een reden voor, al mag die niet worden uitgesproken: de banken moesten uit de wind worden gezet. Zij hadden slechte beleggingen gedaan in Griekenland.”
Om dezelfde reden verstrekte het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een lening zonder eerst aan te dringen op een herschikking van de Griekse schuld.
VAN DE CLOOT. “Normaal mag het IMF nooit leningen geven aan landen met een onhoudbare schuld. Eerst moeten alle schuldeisers hun duit in het zakje doen, zodat de schuld op een draaglijk niveau komt. Maar voor de banken zou dat verliezen hebben opgeleverd. Hadden de schuldeisers in 2010 gedaan wat ze moesten doen, dan zou de Griekse crisis de andere perifere landen niet hebben besmet. Er zou ook geen druk zijn geweest op de Europese Centrale Bank om de geldkraan open te zetten. Dat die met haar opkoopprogramma van overheidsobligaties de banken heeft verlost van hun Griekse rommel, is het grootste geheim van Europa. Iedereen doet alsof dat niet gebeurd is.”
Uiteindelijk kreeg Griekenland zijn schuldherschikking, in 2012.
VAN DE CLOOT. “Twee jaar te laat. Door de zware schuldenlast zat de Griekse economie al volop in een neerwaartse spiraal. De herschikking is nauwelijks merkbaar in de grafiek van de Griekse schuld. Het aantal schuldeisers dat een kwijtschelding moest slikken, was zo klein dat de Griekse schuld nooit onder 120 à 130 procent van het bbp is geraakt. De looptijd van de Griekse schuld is verlengd en het rentetarief verlaagd. Maar wie gaat er investeren in een land met een monsterschuld van binnenkort 200 procent van het bbp?
“Het eerherstel van de no bail-outclausule moet de leden van de muntunie opnieuw budgettaire discipline bijbrengen. Maar dat wordt moeilijk. Zodra de clausule geschonden is, ontstaan er verwachtingen bij andere landen die in de problemen komen: de Grieken zijn gered, waarom wij niet? De politieke legitimiteit van de muntunie kan niet anders dan onder druk komen.”
JOZEF VANGELDER
“Dat de ECB de banken heeft verlost van hun Griekse rommel, is het grootste geheim van Europa”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier