Bestand zijn tegen schokken, de draad weer opnemen als je eens goed door mekaar bent geschud. Het zijn eigenschappen die we weten te waarderen bij onze managers, maar ook almaar meer bij onze medewerkers.
In een grootschalige studie in Chicago in de jaren tachtig (ja, toen al) bestudeerden psychologen hoe werknemers reageerden op bedreigende veranderingen in de telefoonsector. Men volgde 20.000 werknemers tijdens een periode van massale afdankingen en veranderende businessmodellen met een grote impact op het dagelijkse leven van het personeel. Twee derde van de werknemers kreeg meer gezondheidsklachten en presteerde minder. Maar de onderzoekers focusten vooral op die werknemers die blijkbaar ongehavend uit de strijd kwamen. Welke factoren waren doorslaggevend bij hun veerkracht? Men telde er drie: engagement (commitment), controle en uitdaging (challenge). Wie opging in zijn werk, de nieuwe problemen best boeiend vond en daarbij het gevoel had niet machteloos te zijn, en de situatie kon definiëren als een uitdagend leermoment, kwam psychologisch ongeschonden uit de bedreigende veranderingen. De drie C’s (commitment, control, challenge) zijn de beschermengel tegen psychologische schokken. Wie vervreemd is van zijn werk, het gevoel heeft dat er toch niet veel aan te doen is en de veranderingen ervaart als een vervelende onderbreking van de normale orde der dingen, is een vogel voor de kat. Daar zullen bloeddrukverlagers en slaappillen niet veel aan verhelpen.
Het leven zou te saai zijn als het allemaal zo eenvoudig was. Een bepaald persoonlijkheidstype — type A (de onderzoekers konden echt geen originelere naam bedenken) — is zeer sterk geassocieerd met ernstige hartproblemen. U kent de types A wel: kort lontje, alles is belangrijk, hebben hekel aan wachten, het leven is een gevecht tegen deadlines, zeer competitief ingesteld, met veel nadruk spreken. Het vreemde aan type A is dat die personen ook erg betrokken zijn (en iedereen zal het weten!), dat ze heel sterk naar controle streven en dat alles, letterlijk alles, als een uitdaging wordt gezien.
Hoe rijmen we dat met mekaar? Wanneer zijn de ‘drie C’s’ mooi en wanneer zijn ze lelijk? We hebben allemaal een zelfbeeld. We geven een uniek antwoord op de vraag ‘Wie ben ik?’. U ziet zichzelf misschien vooral als analytisch, iets te eerlijk voor deze wereld, zeer gedreven en zeer religieus. Uw buur ziet zich als creatief, sluw, slim, lui en godsdiensthater. Op zich is geen van die zelfdefinities gevaarlijk. Maar als die definities te eng zijn, als je samenvalt met één dimensie, dan ben je kwetsbaar. Veronderstel dat u een zeer enge definitie hebt: ‘Ik beklim de ladder van succes sneller dan de anderen.’ En u hebt geen andere dimensie in uw zelfdefinitie. Als er dan iets op het werk gebeurt — er zijn bijvoorbeeld geen ladders meer, of je hebt je voet gebroken — dan stort je hele wereld in. Maar veronderstel dat je zegt: ik klim snel op de ladders van succes, ik ben een levensgenieter en fietsen is mijn passie. Als er dan geen ladders meer zijn op het werk, dan kan je die schok opvangen. Door wat extra tijd te nemen voor dat glaasje wijn, of door aan de Ronde van Vlaanderen voor amateurs deel te nemen.
Als je betrokkenheid, hang naar controle en zoektocht naar uitdagingen enkel gefocust zijn op één zaak, dan ben je kwetsbaar. Types A hebben de neiging met oogkleppen rond te lopen. Zij gaan weinig flexibel om met hun definitie van controle. Veerkrachtige mensen kiezen hun oorlogen zorgvuldiger. Ja, ze willen ook controle, maar niet over alles en iedereen
Maar er is meer. Eigenlijk is er bij type A vooral één gevaarlijk gegeven, een eigenschap die hoog gecorreleerd is met vroegtijdige dood: vijandigheid. De wereld is niet zoals men dat wenst, en dat maakt het type A boos. De wereld zweert samen om net nu, als hij de baan op is, de incompetente chauffeurs op de weg te sturen. Net nu werkt de printer niet. Dit is de manier waarop het type A zijn wereld verengt. Overal ziet hij redenen om zich verongelijkt te voelen. Hij — en er komen almaar meer vrouwelijke types A — is omringd door idioten, middelmatigen, samenzweerders. De anderen hebben het nog altijd niet begrepen. Type A wel.
Voor 2015 wens ik u weinig vijandigheid, een breed zelfbeeld en drie C’s met een strikje rond.
De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
De drie C’s (commitment, control, challenge) zijn de beschermengel tegen psychologische schokken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier