De onzekerheid van de vooruitgang

Francis Fukuyama van de Johns Hopkins School of Advanced International Studies voorspelt vooruitgang in de biotechnologie die de manier waarop we over onszelf denken zal veranderen.

In 2003 zal in de biotechnologie het brandpunt van de belangstelling verschuiven, weg van stamcellen, embryo’s en klonen, naar andere interessegebieden. De eerste daarvan is het neurotechnisch onderzoek, dat peilt naar de essentie van ons zijn en op korte termijn een veel groter effect zal hebben op de levenswijze van mensen dan om het even wat dat uit het menselijk-genoomproject tevoorschijn zal komen.

Hersenscans, bijvoorbeeld, die de unieke hersenfuncties van een individu in kaart brengen, zullen hun opwachting maken, eerst als diagnosehulpmiddelen, maar later ook als voorspellingsinstrumenten. Werkgevers zullen immers vragen naar betere middelen om te voorspellen of een werknemer aanleg heeft om te lijden aan depressies, of hij gewelddadig of brutaal kan worden, of hij wel over de nodige cognitieve vaardigheden beschikt om in een hoogtechnologische omgeving te werken.

Naarmate men zich zal beginnen realiseren dat elk individu een breed gamma biologische en psychologische gegevens in zich heeft die kunnen worden aangewend door werkgevers, de politie, ex-lieven, afpersers enzovoort zal het onvermijdelijk tot een intense discussie komen over hoe de privacy kan beschermd worden in gebieden waarvan niemand ooit dacht dat ze in de openbaarheid konden gebracht worden.

De sport – zeker nu de Olympische Spelen van Athene in 2004 er aankomen – zal het brede publiek meer bewust maken van het netelige moreel probleem van de neurofarmacologie, meer bepaald hoe we onszelf kunnen veranderen met wat we innemen. Het antwoord op die ultieme kernvraag – waaruit bestaat het natuurlijk talent van een atleet? – is onduidelijk. Uiteraard is illegale geneesmiddelen slikken traceerbaar en verboden. Maar hoe zit het dan met perfect natuurlijk genetisch materiaal, dat binnen enkele jaren misschien in ieders therapeutisch medicijnkastje te vinden zal zijn?

De wedren loopt nu al uit de hand. Er bestaan genen die ingespoten werden in de spieren van een muis, die de spiermassa met 60% deden toenemen en de afbraak van de spieren door ouderdom tegengingen. Ze laten geen sporen na en blijven onzichtbaar voor de dopingcontroleurs omdat ze natuurlijke scheikundige stoffen na-apen. Nu al genieten ze van een intense belangstelling van coaches en atleten.

Die ontwikkelingen zullen zich niet beperken tot de sport. Ze zullen zich ook manifesteren in uw dagelijks werk. De mensen zullen bijvoorbeeld gaan beseffen dat er farmacologische middelen bestaan om de behoefte aan slaap, ten minste gedurende cycli van 48-72 uur, uit te schakelen. Dat zal heel grote gebieden van competitieve gedragingen ontsluiten in een maatschappij die al uiterst competitief is.

Het komende jaar zal waarschijnlijk de internationalisering van het genetisch onderzoek te zien geven, en daaraan gekoppeld het ontstaan van een ethische kloof over biotechnologische kwesties, niet alleen tussen de VS en Europa, maar ook tussen het Westen en, breed gezien, Azië. De Chinezen zullen bekendmaken dat ze met succes een menselijk embryo gekloond hebben en zullen daardoor morele verontwaardiging oproepen in de Verenigde Staten en Europa. Singapore en Zuid-Korea hebben samen met China geprofiteerd van de westerse beperkingen op de biotechnologie om mogelijkheden te scheppen voor hun eigen onderzoekers. Ze zullen verder gaan met stamcel- en embryonaal onderzoek, evenals met landbouwbiotechnologie. De Verenigde Naties zal een debat houden over een Frans-Duits voorstel voor een wereldwijd verbod op het klonen van mensen, maar dat zal bijzonder weinig steun krijgen vanuit Azië, Japan misschien uitgezonderd.

Wettelijk inhaalmanoeuvre

De wet zal de technologie bijbenen in sommige domeinen, maar achterblijven in andere. De Canadezen gaan een omvangrijke wetgeving invoeren om het embryonaal onderzoek en de reproductieve genetica te reglementeren. Andere landen, zoals Australië en Frankrijk, zullen op dat vlak eerder geleidelijk vooruitgang boeken.

De discussie in de Verenigde Staten zal waarschijnlijk een patstelling opleveren tussen de voorstanders van stamcel- en embryo-onderzoek en anti-abortusactivisten, waarbij geen van beide voldoende steun zal kunnen vergaren om de andere te overtreffen. Daardoor zal de zo noodzakelijke grondige revisie van de regulering van de menselijke biogeneeskunde in de Verenigde Staten ontweken worden.

Verwacht mag worden dat er in 2003 heel wat moeilijkheden zullen opduiken bij de octrooibescherming van genetische ontdekkingen. De vraag naar intellectuele-eigendomsrechten zal opbotsen tegen de beperkte institutionele capaciteit van heel wat patentbureaus in de wereld. Die zullen, om het eenvoudig te zeggen, gewoon overstelpt worden.

In 2003 zal ook een scherpe discussie losbreken over landbouwbiotechnologie. In 2002 wees een aantal Afrikaanse landen, waar door de droogte hongersnood heerste, Amerikaanse voedselhulp af omdat die genetisch gemanipuleerde voedingsstoffen zou bevatten. Dat de Europeanen dergelijke voedingsmiddelen afwijzen, kan nog uitgelegd worden als zelfgenoegzaamheid, maar in de Derde Wereld heeft zoiets ronduit catastrofale gevolgen. De strengere etiketteringvereisten voor genetisch gemanipuleerd voedsel in Europa gaan in de komende jaren botsen met het feit dat traditionele landbouwexporteurs zoals Argentinië en Brazilië al grote volumes aan gewassen hebben geteeld die al terechtgekomen zijn in de Europese voedingsketen.

En dan is er ten slotte nog de kwestie van het bioterrorisme. Het vermogen om echt gevaarlijke nieuwe virussen en ziektedragers te maken is wereldwijd zo verspreid in de biotechnologiesector dat aanvallen in de toekomst gewoon zullen neerkomen op een aangekondigde catastrofe. Of dat al in 2003 zal gebeuren of een paar jaar later, is iets dat alleen de terroristen zelf weten.

De Chinezen zullen bekendmaken dat ze met succes een menselijk embryo gekloond hebben en daardoor morele verontwaardiging oproepen in de Verenigde Staten en Europa.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content