De dollar is voorlopig nog de baas, maar voor de wereld zou het beter zijn dat het groene biljet van zijn troon gestoten wordt. Dat belooft echter een langzame, moeilijke en gevaarlijke onderneming te worden.
Luid de alarmbel, want de onevenwichten in de wereldeconomie lopen opnieuw op na een tijdelijke verzachting tijdens de crisis. “We zitten in een doodlopend straatje”, zegt Erik Buyst, professor economie aan de KU Leuven. “Het is dramatisch om vast te stellen dat die globale onevenwichten, die aan de basis van de crisis lagen, niet aangepakt worden. Het spookbeeld van een nieuwe crisis doemt daarom opnieuw op.”
De VS geven niet toe Het is onder meer de hegemonie van de dollar die een duurzame herschikking van de wereldeconomie in de weg staat. Normaal gezien moeten de landen die boven hun stand leven, zoals de VS, vroeg of laat de tering naar de nering zetten, of de internationale markten zouden wel eens zenuwachtig kunnen worden. Vraag dat bijvoorbeeld maar aan Griekenland.
Toch is er één land dat aan deze disciplinerende wetmatigheid kan ontsnappen, en dat is het land dat de internationale reservemunt uitgeeft, of in dit geval dus de VS. De Amerikanen kunnen naar believen handelstekorten opstapelen en op de poef leven, precies omdat ze zoveel dollars kunnen bijdrukken als ze dat zelf willen. President Obama & co kunnen daarom pijnlijke keuzes voor zich uitschuiven.
Maar ook China geeft niet toe
Maar ook de surpluslanden voelen weinig druk om hun beleid aan te passen. Niets verplicht China & co om meer te importeren en de handelsoverschotten weg te werken. De dollars die ze ontvangen, slaan ze op in hun kluizen, en gebruiken ze om hun belangrijkste klant, de VS, te herfinancieren. En door dollars op te kopen, houden China & co ook hun munten kunstmatig laag, waardoor ze dus zelfs een beleid voeren dat hun exportoverschotten bestendigt. In hun overtuiging is een exportgeleide groeistrategie de snelste weg naar ontwikkeling en welvaart, en de beste manier om opnieuw een respectabele plaats in de wereldeconomie te heroveren.
Een compromisvoorstel Een stabiel internationaal monetair systeem, dat de wereldeconomie op de rails houdt, het is nog niet voor morgen. Waar we naartoe moeten is nochtans vrij duidelijk. “Het systeem mag niet meer draaien rond de munt van een tekortland, maar rond een muntkorf bestaande uit de belangrijkste deviezen. De onttroning van de dollar zou het Amerikaanse tekort noodzakelijk verminderen, en de groeilanden zouden minder nood hebben aan een exportstrategie. Er zou vanzelf meer evenwicht in de wereldeconomie komen”, zegt professor emeritus Louis Baeck (KU Leuven). Die nieuwe reservemunt kan geboren worden uit de schoot van een herschikt IMF, waarbij elk land de eigen wisselkoers tegenover die nieuwe reservemunt _ bestaande uit een korf van grote munten _ moet bewaken.
Chaos dreigt
Bij gebrek aan een internationaal akkoord dreigt een valutaoorlog. In een wereld die te veel spaart en te weinig consumeert, zijn devaluaties een verleidelijk instrument om banen in te voeren en recessie uit te voeren. De spanningen lopen op, maar kraken doet het systeem nog niet. “Hopelijk zegeviert het gezond verstand. Landen zullen tolerant moeten zijn tegenover elkaar. Het stelt mij gerust dat de grote spelers zich verantwoord opstellen”, zegt Brian Hilliard, hoofdeconoom Europa voor Société Générale.
Intussen blijft de dollar heersen op zijn troon, ondanks alles. Maar de keizer heeft steeds minder kleren aan. Tot in 1971 was de dollar inwisselbaar in goud, vandaag is de waarde van het groene biljet enkel gedekt door de belofte van de Amerikaanse centrale bank om te waken over de koopkracht van de dollar. De jongste decennia verzekerde dat enige orde in de chaos, dankzij de dominante positie van de VS in de wereld en het geloofwaardig beleid van de Fed. Die Amerikaanse dominantie verschraalt echter snel, en zoals gezegd dient het beleid van de Fed vooral Amerikaanse belangen, en niet die van de buitenlandse schuldeisers van de VS. “Mijn voorspelling is dat binnen vijf jaar het rijk van de dollar uit is als de spil van de wereldeconomie”, besluit Freddy Van den Spiegel.