De balans: het ongepaste paternalisme van de regering-De Croo

Net als de andere regeringen in Europa is de Belgische regering-De Croo op een punt gekomen dat ze de tweede coronagolf vooral moet ondergaan en een deel van de regie verliest. Zo stokt ook de tot nu toe efficiënte communicatie naar de bevolking.

“Sommige informatie uit het vertrouwelijke rapport zou verkeerd kunnen worden geïnterpreteerd.” Dat was de reactie van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a) nadat Het Laatste Nieuws de hand had kunnen leggen op vertrouwelijke Scienscano-rapporten over de evolutie van de coronapandemie. In die rapporten staat extra informatie, maar ze zijn niet beschikbaar voor de bevolking. Het gaat onder meer over cijfers over de gebrekkige tests op de duizenden reizigers die in november terugkwamen uit een rode zone.

De reactie van Vandenbroucke kan natuurlijk worden weggelachen als “het is de professor die aan het woord komt”. Ze kan op dezelfde lijn worden geplaatst als zijn uitspraak dat de sluiting van de niet-essentiële winkels eigenlijk een “schokeffect” moest teweegbrengen. Maar de vergelijking gaat niet op. De recente hautaine reactie van de minister is erger en symptomatisch voor het misplaatste paternalisme dat zich meester heeft gemaakt van de regering-De Croo.

Als we zijn redenering doortrekken, dan moeten de verslagen van Nationale Bank en het Planbureau over de slechte Belgische overheidsfinanciën, de zwakke arbeidsmarkt en de hoge fiscale druk niet meer worden gepubliceerd. Want volgens Frank Vandenbroucke zou “de bevolking het rapport toch niet verstaan”.

Het coronaplateau ondergaan

De spijtige communicatie van één van de federale topministers is een keerpunt. Na het belabberde figuur dat de regering-Wilmès tijdens de eerste coronagolf sloeg, kon het met de nieuwe regering enkel beter gaan. En inderdaad, de aanpak en de communicatie van de Vivaldi-regering met premier Alexander De Croo (Open Vld) en Frank Vandenbroucke waren een verademing. Maar net op het moment dat de tweede coronagolf onder controle leek, evolueert de pandemie naar een plateau, zonder dat daar echt een verklaring voor is. Tenzij misschien dat het in putje winter moeilijk anders kan dan dat de besmettingsgraad van een respiratoir virus op een bepaald moment amper nog kan dalen.

De regering-De Croo hoopte wellicht de komende weken een pluim op haar hoed te kunnen steken. “Wij hebben het virus platgeklopt”, zou ergens in januari 2021 een mooie boodschap zijn geweest wanneer België bijvoorbeeld onder de kritische WHO-drempel zou zijn gezakt. En dan zou ‘de ploeg van 11 miljoen’ een echt team zijn geweest. Maar dat zit er niet direct aan te komen. Men is opnieuw de regie over de pandemie kwijt en het lijkt erop dat de focus de komende weken vooral naar het beperken van de schade zal gaan.

Dat zorgt voor zenuwachtigheid. Beleidsverantwoordelijken deden bedenkelijke uitspraken en hadden er geen probleem mee de grondwettelijke grenzen af te tasten. Ondertussen blijft het wachten op een echte coronawet. Een gevaarlijke evolutie, waarschuwen juristen.

Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) had het over invallen van de politie tijdens de kerstdagen. Dat was meteen het signaal voor een paar provinciegouverneurs om in overdrive te gaan, met een reeks ongelukkige uitschuivers tot gevolg. Cathy Berckx van Antwerpen dacht aan het tellen van het aantal bestelde pizza’s. Haar West-Vlaamse collega Carl Decaluwé dacht met heimwee terug aan dit voorjaar toen bewoners van campings met drones en warmtecamera’s werden opgespoord.

Op sociale media leidde dat al tot schampere opmerkingen en grapjes, maar het feit is dat het al verzwakte draagvlak bij de bevolking om zich aan de coronaregels te houden nog verder wordt aangetast. Uitspraken van virologen als Steven Van Gucht in de journaals dat “iedereen een tandje moet bijsteken”, helpen ook niet. Die boodschap wordt vooral opgeraapt door mensen die zich aan de regels houden, de rest heeft afgehaakt en luistert niet langer naar politici en experts.

Eigen onvermogen maskeren

De voorbije dagen ontstond de indruk dat de paternalistische beleidsmakers en virologen met een beschuldigende vinger naar de bevolking wijzen om het eigen onvermogen te maskeren. Er wordt nog amper over gesproken maar de strategie van tests en tracing, het contactonderzoek en het bronnenonderzoek blijven in vergelijking met andere landen inefficiënt, om niet te zeggen onbestaande.

In Spanje en Portugal beschikt men over zeer gedetailleerde cijfers van de besmettingshaarden. Dat zuidelijke lidstaten van de Europese Unie, geen Scandinavische landen die vaak als referentie gelden. In België weet men wel dat de besmettingen net als elders vooral in familiekring gebeuren, maar dat is het dan. Voor de rest lijkt men blind te varen. Dat er meer dan een maand nadat de contactberoepen aan banden zijn gelegd een onderzoek wordt besteld om na te gaan of daar wel veel risico is op de overdracht van het coronavirus, is eigenlijk te gek voor woorden.