Zweden lijkt geen economisch voordeel te halen uit risicovolle aanpak van coronavirus

Analisten voorspellen dat de economische groei in Zweden ongeveer evenveel zal krimpen als in de rest van Europa, hoewel de coronamaatregelen er veel minder ver gaan. “Gewoonlijk worden we harder geraakt als er een wereldwijde recessie is.”

Anders dan de meeste platenwinkels in Europa bleef Mickes de voorbije weken open. De kleine winkel in het zuiden van Stockholm, tjokvol vinylplaten, zag een gestage stroom van klanten die profiteerden van de Zweedse aanpak om het coronavirus te bestrijden zonder lockdown. Hoewel eigenaar Micke Englund tevreden is dat zijn winkel niet werd gesloten, is zijn zaak toch hard geraakt door de coronacrisis. “Toen mensen zich rond 12 maart bewust werden van het coronavirus, verloren we van de ene op de andere dag bijna 30 procent omzet”, zegt Englund. “Dat is oké. Als dat een paar maanden duurt, overleven we het wel. Maar als het langer duurt, wordt het erg zwaar.”

Om covid-19 te bestrijden volgde Zweden niet de aanpak van het gros van Europa. Overheden sloten in het ene na het andere land de scholen en legden de mensen op hun huis niet te verlaten. Zweden voerde aan dat zulke draconische maatregelen niet vol te houden zijn en dat ze de economie onnodig schade toebrengen. Met zijn 10 miljoen inwoners, net iets minder dan België, telde Zweden vorige week woensdag 3460 coronadoden. Dat is drie keer meer dan Denemarken, Finland en Noorwegen samen. Die drie buurlanden tellen opgeteld bovendien 15 miljoen inwoners, meer dan Zweden. In verhouding tot de bevolking overleden in Zweden 343 mensen per miljoen inwoners, in Noorwegen 41 per miljoen.

Hoe zit het met de economie? In maart presteerde Zweden beter dan het grootste deel van de Europese Unie, blijkt uit de eerste cijfers over het Zweedse bruto binnenlands product (bbp) voor het eerste kwartaal van 2020. Het bbp daalde slechts met 0,3 procent, terwijl dat van de eurozone met 3,8 procent verminderde. Maar de economen stellen dat het er niet naar uitziet dat Zweden op lange termijn ontsnapt aan het economische leed van de rest van Europa. De Europese Commissie voorspelt dat het bbp van Zweden dit jaar met 6,1 procent daalt. De Riksbank, de Zweedse centrale bank, ziet het nog zwarter. Ze schat dat het bbp met 7 à 10 procent zal krimpen en dat de werkloosheid zal pieken tussen 9 en 10,4 procent. Dat zijn desastreuze cijfers voor het Noord-Europese land.

Open economie

“Het is te vroeg om te zeggen dat we het beter doen dan andere landen. We denken dat Zweden uiteindelijk ongeveer gelijk zal presteren als de andere landen”, zegt Christina Nyman, voormalig adjunct-hoofd monetair beleid bij de Riksbank en nu hoofdeconoom bij Handelsbanken. Een belangrijke reden is dat Zweden, net zoals België, een kleine open economie is met een grote maakindustrie. De vrachtwagenbouwer Volvo Group en de autobouwer Volvo Cars moesten de productie wekenlang stilleggen. Niet door hoe Zweden de crisis aanpakte, maar door een tekort aan onderdelen en door problemen met de productieketen elders in Europa.

Christina Nyman merkt op dat Zweden sterker heeft geleden onder de financiële crisis van 2008 dan veel andere landen, hoewel het land weinig directe schade ondervond van die crisis. Nyman is ervan overtuigd dat Zweden, net zoals in 2008, nu veel steviger zou zijn geraakt als het ook voor een lockdown had gekozen. “Als onze omstandigheden niet beter zouden zijn, zouden we slechter hebben gepresteerd”, zegt Nyman. “Gewoonlijk worden we harder geraakt als er een wereldwijde recessie is.”

Gegevens over het gebruik van het openbaar vervoer, kredietkaarten en restaurants in Zweden laten een stevige economische achteruitgang zien. “De economische situatie in Zweden is beroerd. Misschien is het niet zo erg als elders, maar het gaat toch om grote terugvallen”, zegt David Oxley, een econoom en Europa-expert bij het onderzoeksbureau Capital Economics. Volgens hem zijn de relatief gezonde cijfers voor het eerste kwartaal vooral te danken aan sterker dan verwachte prestaties in januari en februari. “Het is heel redelijk ervan uit te gaan dat Zweden niet dezelfde bruuske stilstand zal meemaken als andere economieën”, zegt Oxley.

Beperkt voordeel

Economen van de Zweedse bank SEB schatten dat Zweden zijn bbp met 6,5 procent zal zien dalen over heel 2020. Dat zal volgens hen ongeveer hetzelfde percentage zijn als in de Verenigde Staten en Duitsland, maar het is iets beter dan Noorwegen en veel beter dan de dalingen van 9 à 10 procent die verwacht worden in Finland en Denemarken.

De Riksbank probeerde er vooral voor te zorgen dat het kredietaanbod op peil bleef, veeleer dan de rente te verlagen. Stefan Ingves, de gouverneur van de Riksbank, liet weten dat de economie de facto stillag en dat het moeilijk is de economie te stimuleren als de mensen thuisblijven. Zal de Zweedse economie het beter doen dan die van andere landen? “We weten het gewoonweg niet”, zegt Stefan Ingves. “Ik ben geen epidemioloog. Er zijn zoveel onbekenden in dit verhaal. Andere landen nemen ook andere maatregelen, omdat ze andere manieren hebben om te beslissen. De tijd zal moeten uitwijzen hoe we het doen in vergelijking met andere landen.”

Sommigen zijn ervan overtuigd zijn dat Zweden toch enkele vruchten zal plukken van zijn beleid, omdat het op het ingeslagen pad kan voortgaan, terwijl andere landen worstelen met hoe ze hun economie weer opstarten na de lockdown. “De Zweedse strategie zou lang vol te houden moeten zijn. Wanneer je de economie weer opstart, kunnen mensen angstig zijn. Er is meer onzekerheid”, zegt Christina Nyman. David Oxley beklemtoont dat Zweden nog altijd afhangt van de vraag en de productieketens in andere landen: “Er is maar een beperkt voordeel aan een tegendraadse aanpak als de rest van de wereld in de andere richting gaat.”

In zijn platenwinkel zegt Micke E1nglund dat veel mensen het hoge sterftecijfer in Zweden vergelijken met de lagere cijfers in Denemarken, Noorwegen en Finland, maar anderzijds is het sterftecijfer in Zweden veel lager dan in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië. “Als die landen hun economie weer op gang trappen, moeten ze helemaal van voor af aan beginnen. Wij niet. Niemand weet of onze strategie goed was of een ramp. Misschien zullen we dat binnen een jaar weten.”

Financial Times, bewerking Benny Debruyne