Waarom vaccinpaspoorten chaos veroorzaken

Het probleem ligt bij de mensen, niet bij de technologie.

Veel landen hadden voor de Eerste Wereldoorlog geen paspoorten nodig. Maar naarmate het conflict uitbreidde, begonnen landen reisdocumenten in te voeren om hun grenzen te beveiligen. Het resultaat was een verbijsterend buffet van verschillende informatie, dat bij grensovergangen veeleer chaos dan duidelijkheid schiep. Maar een terugkeer naar een wereld waarin mensen vrij grenzen konden oversteken, was toen al ondenkbaar.

In 1920 ontwierp de Volkenbond een boekje van 32 bladzijden met de naam van het land op de omslag en elementaire persoonlijke informatie. Sommige regeringen mopperden en het duurde enkele jaren voor ze zich aanpasten. Maar vandaag hebben alle paspoorten hetzelfde formaat. Of het nu op Heathrow in het Verenigd Koninkrijk is of op Moshoeshoe I International in Lesotho, ambtenaren kunnen met één blik op een paspoort vrij zeker zijn van de reisprivileges van de drager.

Tijdens de coronapandemie kwam een soortgelijk proces op gang. De staten hebben zich gehaast om vaccinpaspoorten te maken om het virus tegen te houden aan de grens – of aan de deur van het restaurant of de sportzaal. Mensen moeten bewijzen dat ze zijn gevaccineerd, onlangs negatief zijn getest of covid hebben gehad en zijn hersteld.

Deze keer staan de regeringen niet alleen. De technologie heeft de deuren opengezet voor bedrijven als IBM en Microsoft, sectororganisaties als de International Air Transport Association en niet-gouvernementele organisaties als het World Economic Forum. Drie studenten aan de University of Applied Sciences Upper Austria hebben vorige zomer doorgewerkt om een pas te maken die in de hele Europese Unie werkt. De app, de GreenPass, is al 100.000 keer gedownload. India heeft een CoWIN-certificaat met een QR-code, identificerende informatie en een foto, verwarrend genoeg niet van de drager maar van premier Narendra Modi. In Engeland kunnen mensen kiezen tussen een QR-code op de app of website van de National Health Service (NHS) of een certificeringsbrief van hun arts. In Amerika zijn veel passen in gebruik.

Standaardisatie

Al die passen zijn niet op elkaar afgestemd. De meeste zien er hetzelfde uit: een QR-code op een smartphone of op papier. Maar zelfs het scannen van de codes kan een probleem zijn. Verschillende verificatie-apps lezen verschillende passen. Als ze zijn gescand, leveren de codes heel uiteenlopende informatie op.

Op luchthavens is de gate bereiken voor passagiers een hindernissenparcours geworden. De rijen worden langer, terwijl bezorgde reizigers naar papiertjes en QR-codes zoeken. Ambtenaren hebben moeite om bij te houden welke vaccins door de nationale regelgevende instanties zijn goedgekeurd en hoelang welke testresultaten geldig zijn voor welke bestemmingen.

Een standaardisatie dringt zich op. Maar het ontwerpen van een digitale gezondheidspas is lastiger dan het ontwerpen van een reisdocument. Vaccinatiepassen zijn toegangspoorten tot heel veel persoonlijke gezondheidsinformatie. Dat schrikt mensen af. Zelfs in landen met een hoge vaccinatiegraad varieert de steun voor vaccinpaspoorten. Velen vrezen dat farmaceutische bedrijven en verzekeraars hun gezondheidsdossiers in handen krijgen.

In augustus heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) richtsnoeren gepubliceerd, waarin ze aanbeveelt welke gegevens minimaal op een certificaat moeten staan. De naam en de geboortedatum van de drager, plus het merk en het nummer van de spuit worden noodzakelijk geacht.

Het opzetten van een uniform systeem voor de controle van de digitale handtekeningen van gezondheidsautoriteiten is lastiger. Een verzameling van alle vertrouwde handtekeningen aanleggen is een dure en politiek beladen taak. Landen met een nationale gezondheidsdienst, zoals het Verenigd Koninkrijk, hebben slechts één verstrekker. Maar in Amerika zijn dat er zo’n 300, waaronder overheden, ziekenhuizen en apotheken.

Politiek geladen keuzes

De grootste hinderpaal voor vaccinpaspoorten is niet de technologie, maar de geopolitiek. Er is een universeel vertrouwde organisatie nodig met kennis van zaken over gezondheid, technologie en diplomatie om landen het eens te laten worden over wereldwijde normen. Dat lijkt een voor de hand liggende rol voor de WHO. Maar omdat die organisatie verwikkeld is in de rivaliteit tussen Amerika en China, is ze van alle kanten op de vingers getikt voor haar aanpak van de pandemie.

De WHO heeft geweigerd zich bezig te houden met validatie en verificatie. Voor het bijhouden van een register van betrouwbare gezondheidsautoriteiten zou veel personeel nodig zijn. Het zou ook politiek geladen keuzes vergen, zoals of handtekeningen uit Palestina of Afghanistan moeten worden erkend, en welke vaccins goed genoeg zijn.

Toch lijkt de wereld te convergeren naar een aantal normen en technologieën. De normen van de Europese Unie voor digitale covid-certificaten worden bijvoorbeeld ook gebruikt door Turkije en Zwitserland. Die van India zijn overgenomen door Sri Lanka en de Filipijnen.

De volgende stap, aldus de WHO, is dat landen onderhandelen over bilaterale of regionale regelingen. Recente onderhandelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en India illustreren hoe chaotisch dat kan verlopen. Het Verenigd Koninkrijk had geweigerd de Indiase CoWIN-certificaten te aanvaarden, gedeeltelijk omdat de geboortedatum van de drager er niet op vermeld stond. De regering in New Delhi vermeldde alleen het geboortejaar, omdat veel arme Indiërs hun exacte geboortedatum niet kennen. Door een escalatie van de reisbeperkingen werden gezinnen van elkaar gescheiden en zakenreizen wekenlang opgeschort, tot vorige maand een akkoord werd bereikt. India voegde de precieze datum toe, met het argument dat de meeste mensen die zich internationale reizen kunnen veroorloven hun verjaardag wel kennen.

Misschien zal de wereld een naadloos digitaal vaccinpaspoort ontwerpen. Maar wanneer er nog steeds duizenden mensen per week sterven aan covid, is het gekibbel over QR-codes en digitale handtekeningen een bijzaak, zo niet een afleidingsmanoeuvre. Vaccinpaspoorten zullen het virus nooit indammen. Alleen vaccins kunnen dat. Op een dag kunnen vaccinpaspoorten misschien helpen de vrede te bewaren. Maar op dit moment moet de wereld zich concentreren op het winnen van de oorlog.