Versnipperde bevoegdheden zitten Vlaams plan voor elektrische wagens in de weg

Op 4 november klopte de Vlaamse regering haar klimaatakkoord af. Een van de opvallendste beslissingen was dat elektrisch vanaf 2029 de norm voor nieuwe wagens in Vlaanderen zou worden. Wat blijkt? Het is niet aan Vlaanderen om die beslissing te nemen en misschien zelfs niet aan België.

In de visienota over de bijkomende maatregelen om de uitstoot terug te dringen die de Vlaamse regering goedkeurde, staat het heel voorzichtig uitgedrukt: ‘We vragen de federale overheid de aankoop van fossiele verbrandingsmotoren van personen- en bestelwagens uit te faseren vanaf 1 januari 2029.’

Wanneer Vlaamse en federale ministers steken aan elkaar uitdelen over klimaatakkoorden die tekortschieten en het tegenhouden van vergunningen voor gascentrales, rijst de vraag of die discussie over het jaartal al definitief beslecht is. Er is namelijk ook in de Vlaamse regering zwaar gepalaverd over het jaar. Open Vld schoof oorspronkelijk 2027 naar voren en de N-VA neigde meer richting 2030. Het ziet ernaar uit dat er nog zal moeten worden gediscussieerd over dat jaartal op het federale niveau, want zonder federaal fiat kan de Vlaamse beslissing niet doorgaan.

In De Standaard van 6 november reageerde federaal minister van Mobiliteit, Georges Gilkinet (Ecolo), dat hij het voorstel van zijn Vlaamse collega Lydia Peeters (Open Vld) “interessant” vond. “Ik zal voorstellen om het op de agenda van de volgende interministeriële conferentie Mobiliteit te plaatsen.” Gilkinet staat principieel achter het voorstel, maar wil zich niet uitspreken over het gekozen tijdstip.

Vlaanderen beslist enkel over fiscaliteit

“Het uitreiken van nummerplaten en inschrijvingsbewijzen is een federale bevoegdheid. De Dienst voor Inschrijvingen van Voertuigen (DIV) is een Belgische overheidsinstelling, die deel uitmaakt van de federale overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer”, legt Thomas De Spiegelaere, de woordvoerder van de FOD Mobiliteit de verdeling van de bevoegdheden uit. “De homologatie of de vaststelling dat een wagen voldoet aan alle technische eisen is een Vlaamse bevoegdheid, maar Vlaanderen bepaalt de eisen niet. Het enige wat Vlaanderen volledig in de hand heeft, is de fiscaliteit.”

Als Vlaanderen de inschrijving van nieuwe wagens met verbrandingsmotoren vanaf 2029 wil verbieden, dan is er dus nog overleg nodig met de federale overheid. Het enige wat Vlaanderen zonder akkoord van de rest van België kan doen, is wagens op fossiele brandstoffen bijzonder onaantrekkelijk maken via de belasting op inverkeerstelling (BIV) en eventueel ook via de jaarlijkse verkeersbelasting. Voor de bedrijfswagens trok de federale overheid ook de fiscale kaart. Wagens die na 1 januari 2026 besteld worden, zijn alleen nog maar aftrekbaar in de vennootschapsbelasting als ze niets uitstoten. Bedrijfswagens mét uitstoot zijn dus vooralsnog niet verboden.

Er rijst zelfs twijfel of België als land wel bevoegd is om wagens met fossiele brandstoffen te bannen. De fractie van Vooruit stelde de vraag dinsdag in het parlement, bij de bespreking van de beleidsnota van minister Gilkinet. In die beleidsnota staat: “Wij zullen het Belgische standpunt verdedigen om de verkoop van voertuigen met uitstoot vanaf 2035 (in sommige gevallen 2030) te verbieden.”

Denemarken kondigde in 2018 al aan dat er vanaf 2030 geen nieuwe diesel- of benzinewagens in het land meer geregistreerd zouden kunnen worden. Vanaf 2035 zouden ze de wagens op fossiele brandstoffen volledig bannen. Saldi De Ville van de studiedienst van Vooruit legt uit dat de Denen hun plan om diesel- en benzinewagens te bannen in de koelkast zit. “De Europese Commissie schreef een brief naar Denemarken waarin letterlijk staat dat een compleet verbod op de marketing, invoer of registratie van nieuwe diesel- en benzinewagens in een lidstaat niet compatibel is met de Europese wetgeving.” Sindsdien probeert Denemarken, samen met tien andere lidstaten, om de ban van vervuilende wagens op de Europese agenda te krijgen. De Ville merkt op dat er op Europees niveau gesproken wordt over een verbod vanaf 2035, een heel ander jaartal dan hetgene dat in het Vlaamse klimaatplan staat.