Protectionisme blaast België omver

Na de globalisering staan we aan het begin van een protectionistische golf, waarschuwt de Vrijdaggroep, een denktank van jonge Belgische talenten. Het wordt elk land voor zich. Onze kleine, open economie is de eerste die klappen kri

Na de globalisering staan we aan het begin van een protectionistische golf, waarschuwt de Vrijdaggroep, een denktank van jonge Belgische talenten. Het wordt elk land voor zich. Onze kleine, open economie is de eerste die klappen krijgt.

De G20 is een hopeloze praatbarak geworden, economisch nationalisme en machtspolitiek steken de kop op. We staan aan het begin van een deglobalisering, zo zegt de Vrijdaggroep, een verzameling van jongvolwassenen die ideeën wil aanreiken voor een betere samenleving.

In hun rapport ‘Getting our way in a fragmented world’ wikken ze de kansen van België in een wereld van toenemend protectionisme. Landen knokken voor het behoud van hun industrie en hun tewerkstelling. Terwijl de globalisering groei bracht voor iedereen – zij het niet overal in dezelfde mate – vecht iedereen vandaag voor zijn brokken. Wat de een wint, verliest de ander.

Als kleine, open economie is België extra kwetsbaar voor de aanrollende deglobalisering, stelt de Vrijdaggroep. In 2011 maakte de export maar liefst 84 procent van ons bruto binnenlands product uit. Bovendien zit onze uitvoer geconcentreerd in producten die de groeilanden steeds meer zelf beginnen te maken, zoals chemie en voertuigen.

Handelstekort

Nu al zijn we aangeschoten wild. Sinds 2008 heeft België een tekort op zijn handelsbalans. De export van elektronica en auto’s krimpt, die van machineonderdelen stagneert. Ook vitale clusters zoals farma zijn niet onaantastbaar.

“Onze farma draait op patenten die de komende jaren aflopen”, zegt Jonathan Holslag, lid van de Vrijdaggroep en hoogleraar internationale betrekkingen aan de VUB. “Waar zit de welvaart van morgen? Onze biotechnologie doet schitterend werk, maar buitenlandse concerns gaan vaak met de kennis lopen voordat wij er iets mee kunnen doen.”

Het handelstekort wordt toegedekt door buitenlandse investeringen, maar helaas niet in sectoren die banen of toekomstperspectieven opleveren, zoals de industrie, ICT of onderzoek. België is sterk in het aantrekken van schemerachtige activiteiten zoals hoofdkantoren en financiële diensten, aldus de Vrijdaggroep. “Die bedrijven worden onder meer aangetrokken door de notionele-intrestaftrek. Maar dat zijn wispelturige investeringen, die bij een crisis als eerste verdwijnen”, zegt Holslag.

Belangen verdedigen

Om niet weggespeeld te worden, moet België alle krachten bundelen in een strategie om zijn belangen in de veranderende wereldorde te verdedigen, vindt de Vrijdaggroep. We moeten onze export diversifiëren, en buitenlandse investeringen aantrekken in productieve sectoren zoals de maakindustrie, geavanceerde diensten en innovatie.

Geopolitiek moet België op twee paarden wedden: constructief blijven meewerken aan de Europese Unie en de Navo, en anderzijds niet vies zijn van bilaterale onderonsjes. Want als de grootmachten hun positie herdefiniëren, moeten de kleintjes goed weten waar hun belangen liggen. Die belangen zullen niet noodzakelijk samenvallen met die van de clubs waartoe ze vandaag behoren.

Helaas staart België vooral naar zijn eigen navel. “In ons land gaat het over de interne verdeling van de centen, en niet over de vraag waar die centen morgen vandaan moeten komen”, zegt Holslag. “Ik heb begrip voor de problemen van de Vlaams-Waalse transfers en de bevoegdheidsverdeling tussen het federale en het regionale niveau. Maar het haalt tijd en energie weg van de dingen die het meest nodig zijn. Het toekomstbeeld is zwart, en de politieke moed om er iets aan te doen, is er niet.”