Karel Lannoo: ‘Juncker gaat problemen uit de weg’

Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker gaf vorige week een optimistische State of the Union. Wie echter goed luisterde, hoorde alleen een pleidooi voor meer bevoegdheden, zegt Karel Lannoo, de directeur van de denktank CEPS. “Het Europees Parlement heeft veel te weinig macht tegenover de Europese Commissie.”

“Dit is de Europese Commissie van de laatste kans”, zei Juncker drie jaar geleden. Daar hoorde je niks meer van in zijn State of the Union vorige week.

KAREL LANNOO: “Juncker gaat de problemen uit de weg. Het enige wat hij gezegd heeft, is: ‘Geef mij meer macht. Geef de Europese Commissie meer bevoegdheden.’ Het illustreert de territoriumstrijd tussen de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese Raad van regeringsleiders. Zijn voorstel om de functie van Commissievoorzitter en Raadsvoorzitter te laten samensmelten bijvoorbeeld, is in werkelijkheid een uithaal naar de Raad.”

Welke bevoegdheden wil Juncker?

LANNOO: “Voorbeelden genoeg. Het noodfonds ESM – nu een intergouvernementeel orgaan gevestigd in Luxemburg – wil hij veranderen in een Europees Monetair Fonds onder controle van de Commissie. Hetzelfde geldt voor de nieuwe Europese Arbeidsautoriteit, die scheeftrekkingen op de arbeidsmarkt van de lidstaten moet corrigeren. En de veelbesproken nieuwe post van Europees minister van Financiën wil hij toekennen aan een Europees commissaris. In feite wil Juncker alles voor de Commissie.”

Dat kun je hem toch moeilijk kwalijk nemen? Hij is baas van de Europese Commissie.

LANNOO: “Uiteraard. Als man van de Commissie spreekt hij als man van de commissie. Maar de burger heeft niks aan een territoriumstrijd tussen de Europese instellingen. De burger wil dat Europa vooruitgaat. Dat vergt een breed plan, waarover een akkoord bestaat tussen de grote drie: de Europese Commissie, de Europese Raad en het Europees Parlement.”

Wat had u Juncker dan graag horen zeggen?

LANNOO: “Hij had de kerk in het midden moeten houden, in plaats van meer bevoegdheden te eisen. Er staan zo’n dertig agentschappen onder de rechtstreekse controle van de Commissie, met taken uiteenlopend van voedselveiligheid tot stabiliteit van de financiële markten. Onderschat dat niet. In die dertig agentschappen werken gemiddeld 200 mensen. Dat zijn 6000 mensen. Op zich heb ik niks tegen die agentschappen. Ze zijn opgezet om de naleving van de Europese wetgeving te controleren. Maar ze hangen af van de Commissie. Het evenwicht tussen de instellingen is zoek. De Commissie heeft te veel gewicht in verhouding met de Raad en het Parlement. De Raad kan nog invloed uitoefenen via de lidstaten. Maar het Europees Parlement heeft veel te weinig macht tegenover de Commissie.”

Juncker kan wel bevoegdheden vragen, maar zal hij ze ook krijgen?

LANNOO: “De voorbije jaren zat de Commissie in het defensief, nu is de wind van richting veranderd. Een groep lidstaten is veel meer pro-Europees geworden, zoals Frankrijk en Nederland. De Commissie gebruikt het moment om zich in het centrum te plaatsen. Maar uiteindelijk hebben de lidstaten de toekomst van Europa in handen. De Duitse bondskanselier, Angela Merkel, zal nu zwijgen over nieuwe bevoegdheden voor de Commissie, want in Duitsland zijn verkiezingen op komst. De Franse president, Emmanuel Macron, echter, en heel Frankrijk met hem, zal de Commissie zeker niet meer macht geven. Frankrijk wil vooral macht voor zichzelf.”

Heeft Juncker geen punt als hij pleit voor meer beslissingen met een gekwalificeerde meerderheid? Dat zal Europa doen vooruitgaan. Want dat is wat de burger wil, zoals u zegt.

LANNOO: “Akkoord, maar beslissing met een gekwalificeerde meerderheid, dat zal er nooit van komen. Er zullen altijd lidstaten tegen zijn. Neem nu de kwestie van de gemeenschappelijke belastbare basis voor bedrijven, die de fiscale concurrentie tussen de lidstaten moet verminderen. Nederland zal dat niet willen, Luxemburg ook niet en Ierland zeker niet. Waarnemers denken zelfs dat Juncker die kwestie in zijn speech opnam omdat hij goed weet dat het er nooit van zal komen. Als Luxemburger is hij immers tegen zo’n gemeenschappelijke belastbare basis.”

Zal ook de Europese minister van Financiën een wensdroom blijven?

LANNOO: “De post van minister van Financiën impliceert bevoegdheid over het budget. Een minister van Financiën moet kunnen zeggen: ‘De uitgaven zijn te hoog. Dus we moeten de belastingen verhogen, of de uitgaven verminderen.’ De Commissie heeft die bevoegdheid niet. Zij is een soort van internationale associatie die moet werken met het geld dat ze van haar leden krijgt. Als de Commissie ooit een minister van Financiën krijgt, zal het een papieren titel zijn. Tenzij je de Europese budgettaire regels helemaal hervormt.”

Bent u ontgoocheld in Juncker?

LANNOO: “Het was zijn laatste belangrijke beleidsverklaring. De volgende keer zal hij nog acht maanden voor de boeg hebben als Commissievoorzitter en zal niemand nog naar hem luisteren. Voor de burger is hij niet geloofwaardig als hij drie jaar geleden sprak over de Commissie van de laatste kans, en nu doet alsof er geen probleem is. De grootste zorgen van de Europese burger zijn migratie en controle van de buitengrens. Daarover heeft hij weinig gezegd, en ook andere heikele thema’s heeft hij ontweken, zoals het rebellerende Polen en Hongarije. In zijn plaats zou ik een hervorming van de Commissie op stapel gezet hebben. Het aantal commissarissen moet naar beneden, en de taakverdeling in de Commissie moet duidelijker. En de Commissie moet veel meer verantwoording afleggen tegenover het Europees Parlement.”

U wil het Europees Parlement versterken.

LANNOO: “Vandaag mag het Europees Parlement enkel wetsvoorstellen van de Commissie nakijken en aanpassingen voorstellen. Het Parlement kan zelf nauwelijks wetten voorstellen. Dat moet veranderen. En het Parlement moet de bevoegdheid krijgen om de Commissie te controleren. Ik had het daarnet over de talrijke Europese agentschappen onder controle van de Commissie. Ook de VS hebben een lange reeks agentschappen, maar die staan onder de directe controle van het Congres. Dat moeten wij ook doen. Op lange termijn wordt transparantie een kwestie van overleven voor de Commissie. Dat voelde je bijvoorbeeld bij het handelsbeleid. Plots moest de Commissie vaststellen dat het publiek helemaal anders dacht over TTIP (het voorgestelde vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS, dat nu in de ijskast zit, nvdr). Zo kan ik nog massa’s voorbeelden geven. Er moet evenwicht zijn tussen de Commissie en de burger, vertegenwoordigd door het Parlement. Dan alleen heeft de EU een gezonde toekomst.”