‘Hou de geldpers uit handen van politici’

De beveiliging gaat helemaal van het systeem als de overheid de begrotingstekorten kan financieren met vers geprint geld. Dat is een blanco cheque voor slecht beleid. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Waarom de herstellingswerken aan de Notre-Dame in Parijs niet financieren met vers geprinte euro’s van de Europese Centrale Bank? Het is verbazend dat het idee nog niet op tafel ligt, nu almaar meer partijen likkebaardend lonken naar de geldpers als wonderoplossing. Moet het klimaat worden gered? Print geld om windmolens te bouwen. Kampt de overheid met begrotingstekorten? Laat de geldpersen draaien om het tekort financieren. Dreigt een nieuwe recessie? Deel geld uit aan de consument. Mocht het zo eenvoudig zijn, dan hoorden Zimbabwe of Venezuela bij de meest welvarende landen ter wereld. Dat is niet zo. Hyperinflatie verteert hun economie en maatschappij. De aanval op de onafhankelijkheid van de centrale banken en de politieke confiscatie van de geldpers dreigt de grootste overval van de 21ste eeuw te worden.

De voorstanders argumenteren dat het allemaal zo’n vaart niet zal lopen. Dat de economie zelfs beter zal worden van een dosis niet-conventioneel geldbeleid. Er is zelfs al een theoretische onderbouw dankzij de Moderne Monetaire Theorie (MMT). De basisgedachte is dat de overheid ervoor moet zorgen dat de productiecapaciteit van een economie volledig wordt benut. Als de markt daar niet in slaagt, dat moet de overheid helpen, desnoods door met vers geprint geld de onbenutte productiemiddelen aan het werk te zetten. De MMT is een minder onschuldige variant op het keynesiaanse inzicht dat als de private sector te veel spaart, de overheid dat spaargeld moet uitgeven om de economie op toerental te houden. Daar is iets voor te zeggen. Een land als Japan past die strategie al jaren en niet zonder succes toe. Het bruto binnenlands product (bbp) per capita houdt er, ondanks de vergrijzing, gelijke tred met het Westen. Als in de verre toekomst de private sector opnieuw schulden maakt, dan bewaakt de overheid het evenwicht door meer te sparen.

Dat is de theorie. Overheden betalen bijna nooit schulden terug en vergeten vaak overschotten te boeken als de economie op volle toeren draait. Overheden besteden het geld ook zelden zoals het hoort. Zoek de voorbeelden niet te ver. België blijft de begrotingstekorten opstapelen, maar investeringen in productieve infrastructuur blijven op een bedroevend laag pitje branden. De beveiliging gaat helemaal van het systeem als de overheid de begrotingstekorten kan financieren, niet met geleend geld, maar met vers geprint geld. Dat is een blanco cheque voor slecht beleid. Ook de weg naar de monetaire hel is geplaveid met goede bedoelingen. Het is precies om die uitwassen te voorkomen dat de centrale banken na de inflatiegolf van de jaren zeventig een grote mate van onafhankelijkheid hebben gekregen. De geldpers is een te machtig wapen om in handen van politici te geven.

Moeten we ons lot leggen in handen van niet-verkozen technocraten, die het geldbeleid bepalen? Het democratische deficit van de centrale banken zal altijd een punt blijven, maar centrale bankiers zijn doorgaans slim genoeg om te beseffen dat ze niet in het politiek luchtledige opereren. De Amerikaanse centrale bank moet volgens haar statuten volledige werkgelegenheid nastreven, en neemt de verantwoording van haar beleid aan het Amerikaanse Congres bijzonder ernstig. De ECB kreeg een scherper mandaat mee, met een grotere focus op het bewaken van de prijsstabiliteit. Maar de ECB put haar mogelijkheden sinds enkele jaren maximaal uit om de economie te steunen. Bovendien is prijsstabiliteit een zeer democratisch principe dat verhindert dat grote groepen worden bestolen of dat hele economieën en later ook hele democratieën worden ontwricht.

‘Het is maar geld. Het is verzonnen. Stukjes papier met afbeeldingen erop zodat we elkaar niet moeten vermoorden om iets te kunnen eten”, zei acteur Jeremy Irons in de film Margin Call. Geld is een bijzonder abstracte uitvinding van het menselijke genie, bedoeld om de productie en de verdeling van goederen en diensten zo vlot mogelijk te laten verlopen. Daar pruts je het best niet te veel mee.