‘Geen enkel milieudossier zou tot een lockdown mogen leiden’

Stikstof stopt niet aan de grens. Als Vlaanderen bij de pakken blijft zitten, wacht ons een stikstoflockdown, zegt Trends-hoofdredacteur Wim Verhoeven.

We zijn amper begonnen aan het klimaat en daar is al een nieuw milieuprobleem: stikstof . U kunt er maar beter aan wennen. De normen, nationaal en internationaal, worden strenger. Vlaanderen, waar elke morzel grond intensief gebruikt wordt, heeft het daar moeilijk mee. Bovendien weten we steeds meer over schadelijke stoffen. Sterker nog: we vinden er nog nieuwe. Onthoud al maar de afkorting PFAS, wat staat voor ‘poly- en perfluoralkylstoffen’. Dat zijn door de mens gemaakte chemische stoffen waarvan we vandaag vaak nog niet weten – of willen weten – hoe schadelijk ze zijn. Er zijn er ettelijke duizenden van en ze worden in de meest courante producten gebruikt. Zo komen ze in het oppervlaktewater, het slib en de bodem terecht. Over enkele jaren zullen we allicht massaal op jacht gaan naar PFAS. Voor elke activiteit zullen extra grondstalen nodig zijn. We zullen vaker saneren, vaker vergunningen geweigerd zien, torenhoge kosten betalen.

Milieuproblemen kun je een tijdje ontkennen, maar het wordt steeds moeilijker eraan te ontkomen. In het verleden waren we vaak niet de snelste om internationale regels te ratificeren of toe te passen. De druk neemt snel toe. Soms vanuit Europa, steeds vaker ook vanuit belangengroepen. Zij trekken desnoods naar de rechter of de vergunningsautoriteit om projecten aan te vechten of maatregelen te eisen. De milieu-organisatie Natuurpunt zou het overwegen voor stikstof. Klimaatactivisten doen het al. Het wordt de nieuwe realiteit. Meestal zie je die milieuproblemen van ver aankomen. Twee jaar geleden kwamen in Nederland de boeren op straat, lagen bouwprojecten stil en kwam er een snelheidslimiet van 100 kilometer per uur om minder stikstof uit te stoten. Allemaal na een arrest van de Nederlandse Raad van State. Wie dacht dat het aan de calvinistische drang tot zelfkastijding lag, weet nu beter. Stikstof stopt niet aan de grens. Als Vlaanderen bij de pakken blijft zitten, wacht ons een stikstoflockdown. Of we dat nu graag hebben of niet.

Hoe dan ook leidt dit nieuwe milieuprobleem tot politiek theater. Intensieve veeteelt is de belangrijkste bron van stikstofvervuiling. Als CD&V de landbouw wil beschermen, zal de partij een prijs betalen. N-VA kan in één moeite haar groene blazoen oppoetsen. Milieuverenigingen zien een gouden kans om de gehate vleesindustrie een zware slag toe te brengen. En Vlaams Belang werpt zich in de strijd als de ultieme verdediger van het traditionele Vlaamse platteland. De agro-industrie en een deel van de voedingssector waarschuwen voor de economische gevolgen: duur vlees van eigen bodem en spotgoedkope import. In die context moet straks een trefzeker beleid worden uitgestippeld.

Zo’n trefzeker beleid zal voor elk milieuprobleem ongeveer op hetzelfde neerkomen. Een kippenstal met een paar honderdduizend dieren, die elke zes tot acht weken geslacht worden, brengt overlast met zich mee. De werkelijke kosten – of noem het de schade – moeten beter in rekening worden gebracht. Maar minstens even belangrijk is een ernstige visie op lange termijn. Hoe groot moeten onze stallen eigenlijk worden? Is een kwalitatieve, kleinschalige veeteelt wenselijker, of misschien zelfs rendabeler dan zo’n megastal? Wat betekent dat voor de achterliggende voedingsindustrie en de prijzen in de winkel? Willen we de consument meer laten betalen of niet? Een nieuw businessmodel installeer je niet van vandaag op morgen. Maar het alternatief is een rechter die op de aan-uitknop duwt. Blijkbaar vindt de Raad voor Vergunningsbetwistingen de Vlaamse regels voor de stikstofuitstoot bij kwetsbare gebieden te slap. Zonder verandering in het beleid zal het nog weigeringen regenen. Kijk de problemen in de ogen. Als we er op tijd bij zijn, hoeft geen enkel milieudossier tot een lockdown te leiden.